NIHEWI KƐ YIHEWI BIƆ KE
Mɛni E Sa Kaa Ma Le Ngɛ Fonihi Nɛ A Kɛ Fɔɔ Intanɛti ɔ Nɔ ɔ He?
Ngɔɔ lɛ kaa o hia blɔ kɛ ya he ko, nɛ o suɔ nɛ o huɛmɛ tsuo nɛ a le! Kɛ o ma plɛ kɛ de mɛ kɛɛ? Anɛ o maa
(A) ngma a kpɛti nɔ fɛɛ nɔ sɛ womi lo?
(B) mane a kpɛti nɔ fɛɛ nɔ e-mail lo?
(D) po foni kɛ mane mɛ ngɛ intanɛti ɔ nɔ lo?
Benɛ o nɛnɛ kɛ o maa ngɛ kaa mo ɔ, eko ɔ, sɛ womi pɛ ji nɔ́ nɛ a kɛ ko nyɛ tsu ní.
Benɛ o fɔli ɔmɛ hu ngɛ kaa mo ɔ, eko ɔ, e-mail ji nɔ́ nɛ a kɛ ko tsu ní.
Mwɔnɛ ɔ, nihewi kɛ yihewi fuu nɛ a ngmɛɛ mɛ blɔ nɛ a kɛ fonihi maneɔ ɔ ma suɔ kaa a kɛ nyagbe nɔ ɔ nɛ ji (D) ma tsu ní. Anɛ mo hu o kɛ fonihi mane ɔ ngɛ intanɛti ɔ nɔ lo? Ke jã a, lɛɛ munyu nɛ ɔ maa ye bua mo konɛ o yu o he ngɛ oslaa komɛ a he.
Mɛni se namihi lɛ ngɛ he?
E kɛ ní tsumi sɔɔ. “Ke i hia blɔ kɛ ya he ko aloo i kɛ ye huɛmɛ ya je wa hɛja ngɛ he ko ɔ, ma nyɛ maa po níhi nɛ ya nɔ ɔ he fonihi kɛ mane ye huɛmɛ amlɔ nɔuu.” —Melanie.
E kɛ ní tsumi yi. “Ke i suɔ nɛ maa lɛ nɔ́ nɛ ngɛ nɔ yae ngɛ ye huɛmɛ a si himi mi ɔ, i ya hyɛɛ a fonihi nɛ a kɛ fɔ intanɛti ɔ nɔ pe nɛ ma mane mɛ e-mail.—Jordan.
O kɛ o huɛmɛ bɔɔ be fɛɛ be. “ Akɛnɛ ye huɛmɛ kɛ ye weku li be ye kasa nya he je ɔ, ke a kɛ a foni fɔ intanɛti ɔ nɔ nɛ i hyɛ ɔ, e ngɛ kaa nɔ́ nɛ a ngɛ ye kasa nya be fɛɛ be!”—Karen
Mɛni oslaahi lɛ ngɛ he?
O ma nyɛ maa ngɔ o wami kɛ wo oslaa mi. Ke o foni pomi klama a ngɛ kɔmpiuta nɔ́ blɔ nɔ tomi ko nɛ a tsɛɛ ke geotagging ɔ, e ma ha nɛ foni nɛ o kɛ fɔ intanɛti ɔ nɔ ɔ he maa ba oslaa pe bɔ nɛ o susu. Ní tsumi he nɛ ji Digital Trends ɔ bɔ amaniɛ kaa “ke o kɛ fonihi kɛ ní kpahi nɛ o kɛ klama nɛ ngɛ blɔ nɔ tomi nɛ ɔ po ɔ fɔ intanɛti ɔ nɔ ɔ, e ma nyɛ maa ha nɛ nihi nɛ a hɛɛ susumi yaya a ma le he nɛ o ngɛ.”
Ngɛ anɔkuale mi ɔ, juli komɛ ngɛ nɛ a suɔ kaa a maa le be nɛ o be we mi. Digital Trends ní tsumi he ɔ bɔ amaniɛ kaa ligbi ko ɔ, juli etɛ komɛ ya sɛ nimli kakaaka 18 sɔuu a we mi be mi nɛ nɔ ko nɔ ko be we ɔ mi. Kɛ a plɛ kɛ le kaa nɔ ko be we ɔ mi kɛɛ? A ya intanɛti ɔ nɔ nɛ a gu fonihi nɛ a kɛ wo intanɛti ɔ nɔ ɔ nɔ kɛ le be nɛ a be we ɔ mi. Enɛ ɔ ha nɛ a ju níhi nɛ nya maa su Amerika dɔla 100,000 sɔuu.
O ma nyɛ maa na fonihi nɛ sɛ. Pi ni komɛ a kɔmɔ ji kaa a kɛ níhi nɛ sɛ maa fɔ intanɛti ɔ nɔ konɛ je ɔ tsuo nɛ na. Yiheyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ Sara a de ke, “Ke ji kaa o ngɛ nihi nɛ o li mɛ a fonihi hyɛe ngɛ intanɛti ɔ nɔ ɔ, lɔ ɔ ma ha o kɛ nyagba maa kpe. E ngɛ kaa nɔ́ nɛ o ngɛ nyɛɛe ngɛ ma ko nɛ o li lejɛ ɔ mi nɛ o hɛɛ we zugba he foni. Bɔ fɛɛ bɔ nɛ ji ɔ, o ma ya je kpo ngɛ he ko nɛ o bua be he jɔe.
E puɛɔ nɔ be. Yiheyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Yolanda de ke, “Ke o hyɛ we nɛ hi ɔ, o ma puɛ o be tsuo kɛ hi foni ehehi nɛ nihi kɛ fɔ nɔ ɔmɛ hyɛe, nɛ o maa hi munyuhi nɛ a ngma ngɛ he ɔmɛ hu kanee. Ke o hyɛ we nɛ hi ɔ, e maa su he ko nɛ tsui fia fɛɛ tsui fia a, o ma je o fon konɛ o hyɛ kaa mɛni nɔ́ he a kɛ fɔ nɔ.”
Yiheyo ko nɛ a tsɛɛ ke Samantha a hu de ke, “E sa nɛ ma hyɛ be nɛ i kɛ intanɛti he nɛ ɔmɛ tsuɔ ní ha a saminya. Ke o suɔ nɛ o kɛ fonihi nɛ fɔ intanɛti ɔ nɔ konɛ nihi nɛ na a, lɛɛ e ma bi nɛ o ná he nɔ yemi wawɛɛ.
Nɔ́ nɛ o ma nyɛ maa pee
Moo fia o pɛɛ si kaa o be níhi nɛ a sɛ ɔmɛ hyɛe. Baiblo ɔ de ke: “I be yi wu tso níhi [“ní yayahi,” NW] a he susue.”—La 101:3.
“I pɔɔ hyɛmi kaa níhi nɛ ye huɛmɛ kɛ fɔɔ intanɛti ɔ nɔ ɔ sa lo, be fɛɛ be nɛ ma na kaa a kpɛti nɔ ko kɛ nɔ́ ko nɛ sɛ maa fɔ nɔ ɔ, i jeɔ lɛ kɛ jeɔ nihi nɛ i hyɛɛ a fonihi ɔ a kpɛti.”—Steven
O kɛ nihi nɛ a jemi bami hí ɔ nɛ ko bɔ, ejakaa a ma puɛ o jemi bami kpakpa a. Baiblo ɔ de ke: “Nyɛ ko ha nɛ a sisi nyɛ. Huɛ yayami bɔmi puɛɔ subai kpakpa.”—1 Korinto Bi 15:33, sisi ningma.
“Koo hyɛ fonihi ngɛ intanɛti ɔ nɔ akɛnɛ nɔ fɛɛ nɔ ya ngɛ hyɛe ɔ he je. Behi fuu ɔ, jã peemi ma ha nɛ o na munyuhi nɛ sɛ, o na ajuama bɔmi he fonihi, kɛ ní yayami kpahi.”—Jessica.
Moo to be abɔ nɛ o kɛ yaa intanɛti ɔ nɔ kɛ be nɛ o kɛ fonihi fɔɔ intanɛti ɔ nɔ ɔ he blɔ nya. Baiblo ɔ de ke: “Nyɛɛ hyɛ nɛ hi saminya konɛ bɔ nɛ nyɛ nyɛɛɔ ha a nɛ e ko pee kaa nihi nɛ a be juɛmi, se mohu kaa juɛmitsɛmɛ, nyɛɛ kɛ nyɛ be nɛ tsu ní ngɛ blɔ nɛ hi pe kulaa nɔ”—Efeso Bi 5:15, 16.
“I hyɛ we nihi nɛ a kɛ fonihi babauu fɔɔ intanɛti ɔ nɔ ɔ a fonihi hu. Kaa nɔ hyɛmi nɔ ɔ, ke nɔ ko ya wo ɔ nya nɛ e sa foni ɔ, e kɛ foni kake ɔ nɔuu he nɔ 20 maa fɔ intanɛti ɔ nɔ. E ngɛ nyakpɛ pe. E ma he be babauu loko o ma nyɛ maa hyɛ foni nɛ ɔmɛ tsuo ta!”—Rebekah.
Ko ha nɛ fonihi nɛ o kɛ fɔɔ intanɛti ɔ nɔ ɔ nɛ ha nɛ nihi nɛ a susu kaa mo pɛ lɛ o he hia. Bɔfo Paulo ngma ke: “I ngɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e ngɛ nyɛ kpɛti ngɛ lejɛ ɔ dee kaa e ko bu e he pe bɔ nɛ e sa kaa e bu e he.” (Roma Bi 12:3) Ko susu kaa o fonihi kɛ ní kpahi nɛ o peeɔ ɔmɛ a he fonihi nɛ o kɛ woɔ intanɛti ɔ nɔ ɔ lɛ ma ha o huɛmɛ ɔmɛ a bua nɛ jɔ.
“Ni komɛ ngɔɔ fonihi babauu nɛ mɛ nitsɛmɛ a poɔ kɛ fɔɔ intanɛti ɔ nɔ. Se ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke i ngɛ huɛ ko ɔ, i le bɔ nɛ e ngɛ ha, enɛ ɔ he ɔ, e he hia we kaa o kɛ fonihi maa hi intanɛti ɔ nɔ fɔe kpamkpam!”—Allison.