Tɛla kɔ ndwokɔ mɔɔ ɩwɔ zʋ

Tɛla kɔ Ndwokɔ mɔɔ bɛhyɩhyɛ

Ndwokɔɣizialɛ Mɔɔ Ɩzʋ̃ Ɛɣɩngalɛmaa Bɛ Ɛkɛnɩ

Ndwokɔɣizialɛ Mɔɔ Ɩzʋ̃ Ɛɣɩngalɛmaa Bɛ Ɛkɛnɩ

Sɛ mana nɩɩ akɔhwɛlɛlɛ mɔɔ nɩ Yizilayamaa nɩ bedi wɔ ɛsɛlɛ yɩ zʋ nɩ la ahanlɩ a, asʋ̃ nɩ bɔwɔ alɩyɛ mvʋlɔ mɔɔ nɩ bedi a?

Alʋbɔ 40 mɔɔ Yizilayamaa nɩ dualɩ wɔ ɛsɛlɛ yɩ zʋ nɩ, nɩ mana yɛ ɩdɩ alɩyɛ mɔɔ bɛta bedi paa a. (Ɛkɩ. 16:35) Gyehova manlɩ akɔhwɛlɛlɛ bɛ mbɔmɩ anwɩ̃. (Ɛkɩ. 16:​12, 13; Nɔ. 11:31) Naasʋ̃ nɩ Yizilayamaa nɩ wɔ alɩyɛ mvʋlɔ be sʋ̃ mɔɔ nɩ bedi.

Kɛ ndianwʋ nɩ, nɩ ɩyɛ a, Gyehova di yi mmenii anyunu ɩ nɩɩ bɛ kɔ “azʋkɔlɩyɛ” be mɔɔ ɩma benyia nzulo nɩɩ alɩyɛ mɔɔ nɩ behyinyia wɔ kɛ. (Nɔ. 10:33) Nnɩka eyimmɔ nu be yɛ lɛ Yilɛmɩ ɛsɛlɛ yɩ zʋ, dɩka mɔɔ “nɩ azudɩnlɩ 12 nɩɩ alɛ nnuno 70 wɔ” nɩ. Pɩlazunɛ bela íni nwʋmɔ kɛɛ nɩ alɛ nnuno eyimmɔ dɩ mmulohyiyia. (Ɛkɩ. 15:27) Buuku mɔɔ bɔfʋlɔ yɩ Plants of the Bible nɩ hanlɩ mmulohyiyia yɩ nwʋ odwokɔ kɛɛ, “nɩ ɩkʋla inyi wɔ nnɩka sʋ̃maa, na mɛyɩ yɛ ɩdɩ alɩyɛ mɔɔ bɛta bedi wɔ ɛsɛlɛ zʋ paa a, benyia ngɔlɔ wɔ nu na bɛfa bekyina aliyia sʋ̃.”

Ebiye a, Yizilayamaa nɩ zʋkɔlɩ azudɩnlɩ kezile mɔɔ nnɛ bɔfʋlɔ yɩ Feiran, mɔɔ ɩkɩnla Feiran Bɔnka yɩ nwʋ nɩ nwʋ. a Buuku mɔɔ bɔfʋlɔ yɩ Discovering the World of the Bible nɩ hanlɩ kɛɛ, ɔzɔ azudɩnlɩ yɩ, “yɩ tɩndɩnlɩ dɩ mayɛlɩ 81 [kilomita 130] na ɩkɩnla azudɩnlɩ azʋlɔtʋ mɔɔ bɔwalɩ, bɛyɛ pɩkɛ na bele dima paa wɔ Sinai nɩ nwʋ.” Buuku yi dʋwalɩ zʋlɔ kɛɛ: “Sɛ ɔzʋ̃ nzulo yɩ nwʋ otua ɔhʋanɩ kɛyɛ mayɛlɩ 28 [kilomita 45] a, ɔkɔnwʋ alɛ egyini pɩkɛpɩkɛ mɔɔ yi kezile kɛyɛ mayɛlɩ 3 [kilomita 4.8] na yɩ sʋlɔhɔlɛ dɩ kɛyɛ fiiti 2,000 [mita 610]. Iluwa ɛkɛnɩ yɩ pɩkɛ ti, nɩ bɛfa betindiã Ɛdɩnɩ toolo yɩ nwʋ. Na iluwa mmulohyiyia sʋ̃maa mɔɔ ɩwɔ kɛnɩ nɩ ti, ɔzʋmɩ ɔwɔkɩ nɩ, mmenii sʋ̃maa bɔkɔ bɔbʋwa kɛnɩ.”

Mmulohyiyia mɔɔ ɩwɔ Feiran bɔnka yɩ nu

Mmɩlɩ mɔ Yizilayamaa yɩ bɔzʋ̃ Igyibiti bɛyɩɩ bɔ nwʋ nɩ, bɛvalɩ esiami mɔɔ bɔvɔtɔ, ayɩansɩ mɔɔ bɛfa bɔfɔtɔ esiami, na ebiye a bɛvalɩ atʋkʋ̃ nɩɩ ngɔlɔ sʋ̃ bɛhɩnlanlɩ bɔ nwʋ. Naasʋ̃ ebiye a, ɩákyɛ yɛ alɩyɛ eyimmɔ ɩzanlɩ a. Bɛvalɩ “nantwi nɩɩ nyɛmʋwa azʋlɔtʋ sʋ̃maa” sʋ̃ bɔhɔlɩ. (Ɛkɩ. 12:​34-39) Naasʋ̃ iluwakɛɛ ɛsɛlɛ yɩ zʋ wʋwalɛ yɛ sɩ nɩ ti, ebiye a nyɛmʋwa yɩ bo nu sʋ̃maa wuwuli. Bɛvalɩ ebiye bɛyɛlɩ alɩyɛ na bɛvalɩ ebiye sʋ̃ bɔwɔlɩ afɔlɩ bɛmanlɩ awohwi anyamɩnlɩ po. b (Egy. 7:​39-43) Nɩ Yizilayamaa nɩ bɛlanwʋ la bɔsʋ̃ nyɛmʋwa. Yɛkʋla yɛnwʋ eyi wɔ mɔɔ Gyehova hanlɩ hileli bɛ mmɩlɩ mɔ bɛyɛlɩ azʋ̃nzɩzɩbɛ nɩ nu. Ɩhanlɩ kɛɛ: “Bo nnwuakula kɛɣa kɛyɛ mmuwuanɩzʋhilalɛmaa wɔ ɛsɛlɛ yɩ zʋ̃ alʋbɔ 40.” (Nɔ. 14:33) Meti sa ɩkʋla ɩba yɩ kɛɛ, nɩ benyia ngyesulo nɩɩ egyeni wɔ bɛ nnamɩ nɩ mmɔ nu, naasʋ̃ nɩ ɩ nɩɩ mmenii mɔɔ bɔ dʋdʋ kɛyɛ miliyɔnʋ asã nɩ ilótua alʋbɔ 40. c

Na ɛhɩnlafʋã yɛ nnamɩ nɩ mmɔ sʋ̃ benyianlɩ alɩyɛ nɩɩ nzulo a? d Ɔzɔ mmɩlɩ yɩ, ɩkɛyɛ kɛɛ nɩ nzulo ta twu paa, meti ɩmanlɩ benyianlɩ ndibe sʋ̃maa wɔ ɛsɛlɛ yɩ zʋ. Insight on the Scriptures, Volume 1 nɩ hanlɩ kɛɛ, kɛyɛ alʋbɔ 3,500 mɔɔ ɩzɩ̃ ɩhɔ nɩ, “nɩ nzulo sʋ̃maa wɔ Arabia tɛla nnɛ. Yezi yi zɔ iluwakɛɛ yɛnwʋ awɔnka sʋ̃maa mɔɔ sikalɛpɛyɩ nzulo íni numɔ, eyi di dasɩlɛ kɛɛ ɔzɔ mmɩlɩ yɩ nɩ nzulo twu paa.” Naasʋ̃ nɩ ɛsɛlɛ yɩ zʋ dɩ dɩka mɔɔ bɛyɛ egyini wɔ kɛ a ɩáyɛ bʋwɔ na nɩ ɛkɛnɩ sʋ̃ yɛ ɛyɛlɛ. (Dit. 8:​14-16) Sɛ Gyehova iáduwa nnwʋánlɩ ɔhʋanɩ zʋ ɩma Yizilayamaa nɩ nzulo a, ankɩ bɛ nɩɩ bɛ nnamɩ munwala bɔ tʋ kɛyɩba.—Ɛkɩ. 15:​22-25; 17:​1-6; Nɔ. 20:​2, 11.

Mosisi hanlɩ hileli Yizilayamaa nɩ kɛɛ, Gyehova manlɩ mana bɛ “na bɛanwʋ kɛɛ kɛ pʋanʋ nkʋ̃ la yɛ enii iluwa zʋ ɩkɔwʋwa azɩ a, mfomi odwokɔ bela mɔɔ ɩzʋ̃ Gyehova yi munwa nu nɩ sʋ̃.”—Dit. 8:3.

a Kila May 1, 1992, Ɔwɩɛnɩlɛ Aɣanɩ yɩ, owu. 24-25.

b Bayɩbʋlʋ yɩ kã bʋwabɩlɛ anwɩ̃ be mɔɔ bɛvalɩ nnamɩ bɔwɔlɩ afɔlɩ bɛmanlɩ Gyehova wɔ ɛsɛlɛ yɩ zʋ nwʋ odwokɔ. Mɔɔ ili bɔmʋnlɩ yɩ dɩ mmɩlɩ mɔ nɩ bɔbɔɔ azɔfʋlilɛ nhyɩhyɛlɩyɛ yɩ tʋ nɩ, yɛɛ mɔɔ ɩtɔ zʋlɔ anwɩ̃ yɩ dɩ mmɩlɩ mɔ nɩ bedii Ahʋanɩnwʋmɔ awuwa yɩ nɩ. Mmɩlɩ mɔ Yizilayamaa bɔzʋ̃ Igyibiti bɛyɩlɩ bɔ nwʋ yɩ mɛda alʋbɔ anwɩ̃ wɔ 1512 A.Y.M. nu yɛ ndwokɔ anwɩ̃ yɩ munwala izili a.—Lɛv. 8:14–9:24; Nɔ. 9:​1-5.

c Alʋbɔ 40 mɔɔ Yizilayamaa bɛva bɔwʋwalɩ ɛsɛlɛ yɩ zʋ ɩbaa yɩ awielɩyɛ nɩ, benyianlɩ nnamɩ sʋ̃maa wɔ kʋnɛ nu. (Nɔ. 31:​32-34) Naasʋ̃, bɔhɔlɩ zʋlɔ belili mana kɔbʋmɩ kɛɛ bɔhɔlɩ Anʋhʋba Azɩlɛ yɩ zʋ.—Dwh. 5:​10-12.

d Dasɩlɛ bela íni kɛnɩ mɔɔ ikile kɛɛ nnamɩ yɩ lili mana yɩ be, iluwakɛɛ nɩ mmenii yi nɩ wɔ dʋdʋ pɔkyɩɩ be mɔɔ ɩsɛ kɛɛ bedi yi eɣile bela.—Ɛkɩ. 16:​15, 16.