Tɛla kɔ ndwokɔ mɔɔ ɩwɔ zʋ

Tɛla kɔ Ndwokɔ mɔɔ bɛhyɩhyɛ

Asʋ̃ Ezi a?

Asʋ̃ Ezi a?

Bɩlɩkɩsɩ mɔɔ bɔnwʋnlɩ wɔ ɔwɔkɩ Babilɔnʋ nɩɩ kezimɔ nɩ besi bɛyɛ yɩ nɩ di dasɩlɛ kɛɛ mɔɔ Bayɩbʋlʋ kã nɩ dɩ nɔhʋanlɛ

BƐZABƐ mɔɔ botudu azɩ bekila ɔwɔkɩ nninyeni nu nɩ, bɔhɔ bɔnwʋ bɩlɩkɩsɩ sʋ̃maa mɔɔ bɛva begyinanlɩ Babilɔnʋ twonwa yɩ wɔ azɩlɛ yɩ tʋ dɩka be wɔ Babilɔnʋ. Robert Koldewey mɔɔ itudu azɩ ikila ɔwɔkɩ nninyeni nu nɩ kile kɛɛ, nɩ bɔtʋ̃ bɩlɩkɩsɩ yɩ wɔ fʋnlʋmɩ nu “wɔ twonwa yɩ mɛda, dɩka mɔɔ ndɛdɛlɛ baaba nɩɩ ɛyɛnɩ sʋ̃maa mɔɔ bɛkɛva bɔkɔzɔ sɩnɩ wɔ kɛ.”

Bɛzabɛ mɔɔ botudu azɩ nɩ ɣa nwʋ yɩ kɛɛ, nɩ Babilɔnʋ ahɩmfiye mbanimbani yi, bɛfa fʋnlʋmɩ yɩ bedi tanɩ kezile be sʋ̃ paa. Paul-Alain Beaulieu dɩ nnimidivʋlɔ wɔ Toronto Yunivɛsiti, na izi ɔwɔkɩ Asiliyiamaa bɛ abakɔsɛmɩ nɩɩ bɛ ndɛnɩ nu bʋwɔ paa. Ɩhanlɩ kɛɛ: “Babilɔnʋmaa bɛ mmɩlɩ zʋ ndwokɔ nu nɩ, nɩ sɛ Bulombunli yi hyɛ mmɛla na abiye bu mmɛla yɩ zʋ anzɛnyɩɩ ɩkã debe itiyia Babilɔnʋ awʋzʋmɩ yɩ a, nɩ ɩhyɛ ma bɛ nɩɩ yɩ kɔ tiã fʋnlʋmɩ yi nu.” Kɛ ndianwʋ nɩ, mmɛla ɔkʋ̃ be mɔɔ Bulombunli Nebukadineza hyɛlɩ nu nɩ, ɩhanlɩ kɛɛ: “Bɛzɩkɛ́ bɛ, bɛyɩba bɛ, bɔdʋndʋ̃ bɛ . . . wɔ fʋnlʋmɩ yɩ nu . . . ma yɛdɩ bɔ nwʋ ezike yɩ nɣanlɩ, bɔdʋ́ bɛ bediã sɩnɩ yi nu na bohũ bo munwatĩĩ.”

Eyi ma yɛkakɛ ndwokɔ mɔɔ ɩwɔ Danɩyɛlɩ yi ti 3 yɩ nu nɩ. Ɩma yɛnwʋ kɛɛ, Bulombunli Nebukadineza yɛlɩ aboduwaba kezile be mɔɔ nɩ bɛva goodu bɛyɛ, na ɩva iziyeli dɩka pantanwʋ̃ʋ̃ be wɔ Dura, Babilɔnʋ twonwa yɩ mɛda. Mmɩlɩ mɔ Hibulu mmɩlantɩyɛ asã yɩ, Hyadɩlakɩ, Mɛhyakɩ nɩɩ Abɛdɩnago bɛákʋtʋ aboduwaba yɩ nɩ, Nebukadineza valɩ ɛya kezile na ɩhyɛlɩ kɛɛ bɛmá fʋnlʋmɩ yɩ nu ɩlɔ́ “ mbɔmɩ asunwa ɩdɛla mɔɔ nɩ ɩdɩ daada nɩ.” Na ɩmanlɩ bɔdʋlɩ mmenyia asã yɩ bogualɩ “fʋnlʋmɩ mɔɔ sɩnɩ ɩsɔɔ paa wɔ numɔ nɩ nu.” Naasʋ̃ bɔvʋlɔ tumivʋlɔ be ɩɣa ileli bɛ.—Da. 3:1-6, 19-28.

© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source

Bɩlɩkɩsɩ mɔɔ bɔdʋ̃ mɔɔ bɛhɛlɛ Nebukadineza yi dima wɔ zʋ

Bɩlɩkɩsɩ mɔɔ bɔnwʋnlɩ wɔ Babilɔnʋ nɩ sʋ̃ di dasɩlɛ kɛɛ, mɔɔ Bayɩbʋlʋ kã nɩ dɩ nɔhʋanlɛ. Nɩ bɛhɛlɛ ndwokɔ bogua bɩlɩkɩsɩ yɩ nu sʋ̃maa zʋ mɔɔ nɩ bɛlɛ bɛyɩɩ bulombunli yi ayɛlɛ. Ndwokɔ mɔɔ nɩ bɛhɛlɛ wɔ zʋ nɩ, numɔ ɔkʋ̃ se: “Babilɔnʋ Bulombunli Nebukadineza . . . Ahɩmfiye mɔɔ mɩzamɩ Bulombunli Kezile migyina.  . . Má mʋ tʋmaa beli dɩyɛ wɔ numɔ daabaa.” Ndwokɔ eyimmɔ nɩɩ ndwokɔ mɔɔ ɩwɔ Danɩyɛlɩ 4:30 nɩ yiyia paa. Mmɩlɩ be mɔɔ Nebukadineza ituu yɩ nwʋ nɩ, ɩhanlɩ kɛɛ: “Babilɔnʋ Kezile mɔɔ mɩvalɩ mɩzamɩ mɩ anwʋzɩzɩbɛ nɩɩ mu tumi mɩyɩkyɩ mɩva mɩyɛ twonwa kezile na ama abiyela ɩanwʋ mɩ animinyiamɩ nɩ, kɛ mɛyɩ yɛ dɩ a?”