Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

“¡Janiw ukhamäkaspati!”

“¡Janiw ukhamäkaspati!”

NUEVA YORK (E.U.A.) markankir mä chachaxa akham sasaw säna: “Jonathan sat yuqajaxa amigonakapar tumptʼiriw saräna, jupanakax utajat janiw sinti jayan jakapkänti. Valentina warmijaxa janiw ukar sarañap munirïkänti. Kunattix uka chiqanxa wali auto phuqänwa ukatak llakisiskirïna. Ukampis yuqajax walpun electrónica tuqit yatxatañ munirïna, ukatwa amigonakapan tallerapar yatiqir sarirïna. Uka uruxa nayax utajankaskäyätwa Manhattan inti jalant tuqi markana, ukat warmijaxa Puerto Rico markanwa familianakapar tumptʼaskäna. Ukat nayaxa ‘Jonathan yuqajax niya puriniñampïpachaw’ sasaw suyaskäyäta. Ukhamaruw punkut timbrex istʼasini. Ukat ‘jupäpachawa’, sasaw sayäta. Ukampis janiw jupäkänti; policiamp ukat qullirinakampikïnwa. Ukat policiaxa ‘¿jumax aka auto apnaqañ licencia khitinkis uk uñtʼtati?’ sasaw jisktʼitu. ‘Jïsa, Jonathan yuqajankiwa’ sasaw nayax sista. Ukatxa ‘jan wali yatiyäwiw jumatakix utji. Mä chijiw utjawayi ukat... yuqamawa..., yuqamaw jiwata’ sasaw sapxitu. Ukat ‘¡Janiw ukhamäkaspati!’ sasaw ukhax sista. Uka jan waltʼäwit aksarux walja maranakäxchisa jichhakamapuniw wali llakit jikxatasisipkaktxa janipuniw jichhakamas armañjamäkiti” sasa.

‘Jan wali yatiyäwiw jumatakix utji. Mä chijiw utjawayi ukat... yuqamawa..., yuqamaw jiwata.’

Ukat Barcelona (España) markankir mä awkixa akham sasaw qillqatayna: “Khä 1960 maranxa, España markan wali kusisitaw familiajampix jakasipxayäta: María warmijampi, ukat David, Paquito, Isabel uka kimsa wawanakajampi, jupanakaxa 13, 11 ukat 9 ukja maranakanïpxänwa.

”1963 mara marzo phaxsinxa, Paquito wawajaxa pʼiqiw wal usutu sasaw escuelat purinïna. Ukat kunats ukham pʼiqipax wal uspachäna ukxa janiw yatipkäyätti janirakiw kamachtʼañjamäkänsa. Ukat kimsa hora pasatatsti, jiwatakïxänwa, ukhakiw kunats ukham pʼiqipax usüna uk yatisipkäyätxa. Pʼiqi manqhapan wilaw phallatayna ukhamatwa jiwawayi.

”Paquito wawajan jiwatapaxa kimsa tunka maranakäxiwa, ukampis jichhakamas jiwatapatxa jachasipkaktwa. Kunapachatï awk taykan mä wawapax jiwxi ukhaxa, janis jupanakpachax phuqatäpkaspa ukhamwa amuyasipxi, jiwatapax jaya maranakäxchisa, walja wawanakanïsipkchisa jachasipkakiwa” sasa.

Aka pä awk taykanakaxa, kunjamas wawanakapan jiwatapat jikxatasipxi ukat ukham chijir puriñax janipun armañjamätapwa amuytʼayistu. Ukat mä doctorax akham sasaw uka tuqit qillqatayna: “Mä wawan jiwatapaxa mä jilïr jaqin jiwatapat sipansa jukʼamp jan armkañawa, kunattix familian jupaw taqit sipansa qhip jiwani sasaw sapxi. [...] Ukatwa kunapachatï mä wawax jiwxi ukhaxa, familianïñasa [tullqanïñasa yuxchʼanïñasa ukat allchhinïñasa] ukat kuntï jupanakax jupat suyapkäna ukax ukarukis tukusxaspa ukhamawa, ukat kunanaktï lurapkaspäna uksa janiw yatiskiti” sasa. Ukhamarakiwa kunapachatï mä warmix janïr ususiñ urup purinkipan wawapar jiwat ususxi ukhaxa wali llakitaw uñjasiraki.

Ukat mä viuda warmixa akham sasaw saraki: “Payïr Jachʼa Chʼaxwäwi utjkän ukhaxa Pacífico sat chiqanwa Russell chachajax doctoranakan yanapiripjam irnaqäna. Ukat jupaxa walja axsarkañ chʼaxwäwinakwa uñjawayäna, ukat janiw uka chʼaxwäwinakanxa jiwawaykiti. Ukatsti Estados Unidos markaruwa kuttʼawayxäna ukanxa sumakiw jakasxarakïna. Ukatxa Diosan arunakapsa yatiyarakïnwa. Ukat 60 maranïxän ukhaxa chuymat usutätap amuyasïna. Ukampis kuna lurañapatï utjkäna uk lurañatakix chʼamachasiskakïnwa, ukatxa 1988 maran julio phaxsinxa mä urux chuymat jan waltʼxasaw jiwxäna. Jiwatapaxa qʼala aynachtʼatpunwa jaytawayitu. Janipuniw kuns kamsawaykituti. Ukat jupax janiw chachajakïkänti jan ukax wali munat amigojänwa. Jupampixa pusitunka maranakawa wali sum jakasiwayapxta. Jiwatapat aksaruxa wali llakita ukat sapaki ukham jikxataschï sasaw amuyasïyätxa” sasa.

Ukanakaxa mä jukʼa uñachtʼäwinakakiwa, aka Uraqpachanxa sapüruw ukham llakinakan walja familianakax uñjasipxi. Jiwañaxa, “qhipïri uñisiriwa” sasaw apóstol Pablox qillqawayatayna, ukat khitinakantï munat familiarapas wawapas jan ukax chachapasa, warmipasa, awk taykapasa, munat amigonakapas jiwxchi ukanakaw uka arunakax chiqapunïskiw sasax sapxaspa. Ukat uka jan wali yatiyäwi yatisaxa “¡janiw ukhamäkaspati! Janiw jiwatäkpachati” sasaw saraktanxa. Ukatxa, jukʼampi yaqha arunakampis saraktanwa, ukanakatwa jukʼampi jutïr yatichäwinakan yatxataskakiñäni (1 Corintios 15:25, 26).

Ukampis kunjamas jikxatastan uka tuqit janïr yatxatkasaxa, aka wakiskir jisktʼanakaruw qhanañchañäni. ¿Jiwañax jan mayampitakit mä jaqirux chhaqtaypacha? ¿Mä munat familiaras jan ukax amigos jiwxchi ukhax wasitamp jikissnati?

Chiqpach suytʼäwiw utji

Apóstol Pabloxa “qhipïri uñisiri” jiwañasti jan mayampitak chhaqtayatäniwa sasaw akham sasa qillqatayna: “Qhipïri uñisiristi jiwañawa, ukas qʼala tʼunjatarakïniwa”. ‘Tʼunjatäkani uka qhipïri enemigosti, jiwañawa’ sasa (1 Corintios 15:26, MT). ¿Kunatsa Pablox ukhamapunïniw sasax sispachänxa? Kunattix jiwatat jaktir Jesusaw juparux yatichawayatayna ukatwa ukham jan payachasis arsüna (Hechos 9:3-19). Ukatarakwa akham sasax qillqatayna: “Kunjämatix jiwañax aka uraqinxa mä sapa jaqitaki [Adán] qalltixa, ukhamarakiw jiwatat jakatatañax mä sapa jaqita [Jesucristo] qalltaraki. Kunjämtix Adán chachankatas laykux taqi jaqinakax jiwarapxixa, ukhamarakiw Cristonkxasinxa taqi jaqinakax jakapxani” sasa (1 Corintios 15:21, 22).

Kunapachatï Jesusax Naín markankir mä viuda warmin wawapa jiwata uñjäna ukhaxa wal jupat khuyaptʼayasïna. Qillqatansti akham siwa: “[Naín] marka jakʼaru purkipansti, mä jiwatar imtʼanxañatak kallasipkir [Jesusax] uñjäna; ukasti mä sapa wawakirakïnwa. Uka taykasti viudarakïnwa, markatsti walja jaqinakaw jupampi chikax sarapxarakïna. Uk uñjasinsti Tatitux jupatxa khuyaptʼayasïnwa, ukat saraki: ‘Jan jachamti’ sasa. Ukatwa Jesusax jiwatar jakʼachasisinxa llamktʼäna, uka apirinakasti saytʼapxarakïnwa. Jesusasti jiwatarux sänwa: ‘Wayna, nayaw sisma, ¡sartam!’ sasa. Ukatwa jiwatäkän ukax qunthapïna, parlañ qalltarakïna; ukat Jesusax taykaparuw katuyxäna. Uk uñjasinxa taqiniw axsarthapipxäna, ukat Diosar yupaychañ qalltapxi: ‘Mä jachʼa profetaw jiwas taypin uñsti. Diosaw juti markapar yanaptʼiri’” sasa. Amuytʼañäni, Jesusaxa viuda warmit wal khuyaptʼayasïna ukatwa yuqaparux jaktayäna, Jesusan ukham luratapax kunjamakïkani jutir urunxa, ¿uk amuytʼasmati? (Lucas 7:12-16.)

Jesusax jaktaykäna ukaxa jan armkañatakipunïnwa, waljaninakaw uñjapxäna, ukat Jesusax jiwatanakax aka Uraqirux wasitatampiwa ‘machaq alaxpacha’ jan ukax machaq Apnaqäwin jakañatakiw jaktanipxani sas arsuwaykäna ukarusa jukʼampwa chʼamañcharakïna. Ukapacharakiwa Jesusax akham sas arsuwayarakïna: “Jan muspharapxamti ak arsutaxatxa, horasax purininiwa taqi jiwatanakasti arupx istʼapxaniwa. Ukatsti uka jiwatanakax jaktapxaniwa” sasa (Apocalipsis 21:1, 3, 4; Juan 5:28, 29; 2 Pedro 3:13).

Pedrosa ukat yaqhip tunka payan Jesusamp chik sarnaqir chachanakatsa ukhamarakiw walja jiwatat jaktirinakarux uñjapxäna. Ukhamarakiw Galilea quta lakanxa jaktanit Jesusarux parlir istʼapxäna. Ukat qillqatanxa akham siwa: “Ukatsti Jesusax jupanakarux sänwa: ‘Manqʼir jutapxam’ sasa. Janiw ni mayni discipulosa khitïtapsa jisktʼkänti, jupanakax Tatitütapa yatipxatap layku. Ukat jupanakaru jakʼachasi, amparapamp tʼantʼa katusinxa jupanakaruw churi, ukhamarak chawllsa. Akampix Jesusax kimsa kutiw discipulonakaparu uñstäna jiwatanak taypit jaktatapat uksaruxa” sasa (Juan 21:12-14).

Ukatwa, Pedrox jan payachasis akham sas qillqatayna: “Yupaychañäni Diosaru, Jesucristo Tatitun Awkiparu, jupasti jachʼa khuyapayasiñap laykuwa jiwasarux machaqat naciyistu, Jesucriston jiwatanak taypit jaktatap tuqi. Ukasti jiwasanakarux suytʼañanwa jakayarakistu” sasa (1 Pedro 1:3).

Ukat apóstol Pabloxa jan payachasisaw uka suytʼäwitxa akham sas arsurakïna: “Iyawsaraktwa kunatix leyinsa, profetanakansa qillqatäki uka arunakaru. Jupanakjamarakiw Diosar iyawsas suytʼaskta, jiwatanakat ñanqha jaqinakansa, aski jaqinakansa jaktañapxa” sasa (Hechos 24:14, 15).

Ukhamaxa, millón millón jaqinakawa munat familianakaparuxa jiwatata jaktaniñapxa suytʼasipki, aka Uraqin wali sum jakasipxañapataki. ¿Kunjäman jakasiñatakis jaktanipxani? Ukaxa aka qillqatan qhip qhipa yatichäwipanwa qhanañchasiskani, pʼiqiñchäwipax akham satawa: “Jiwatanakatakix jaktäwi suytʼäwix utjapuniniwa” sasa, ukanwa khitinakantï munat familianakapax jiwatäxapxi ukanakatakix kuna suytʼäwitsa Bibliax parli uka tuqit jukʼamp sum qhanañchasiskani.

Ukat inas mä munat familiamax jan ukax amigomas jiwatäxchi ukat wali llakitästa, ukatxa inas uka tuqit jisktʼanakamax utjchi, uka jisktʼanakaruw nayraqat qhanañchañäni: ¿Ukham sinti llakisiñapunïpachati? ¿Kuns lurirïsta jan sinti llakisiñatakixa? ¿Kunjamsa yaqhanakax yanaptʼapxitaspa? ¿Kunjamsa ukham wali llakitanakarux yanaptʼirista? Ukat sipansa, ¿jiwatanakatakix kuna suytʼäwis Biblian utji? ¿Wasitatampi jiwat familiaranakajampix jikisxpachäyäti? Ukhamäspa ukaxa, ¿kawkinsa?