Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Mä joyaw basura taypit jikjjatasïna

Mä joyaw basura taypit jikjjatasïna

BASURANAK jaqtapki uka cheqat parlapjjeristam ukhajja, ¿kunsa jumajj amuyasma? Inas uka cheqajj wali ajjtaskañawa ukat janiw uka cheqan wali valorani cosasanakasa ni qoris utjkaspati sasin amuychisma.

Ukampis khä 1900 maranakanjja, ukaw pasatayna, mä wali valorani qori basuranak taypit jikjjatapjjäna. Janis cheqpach qorikchïnsa ni ukar uñtasita qalanakäkchïnsa, mä joyaw jikjjatasïna. ¿Kunats parlasktanjja? ¿Kunjamatsa jiwasanakar uka joyan jikjjatasitapajj yanaptʼistu?

MÄ NAYRA QELLQATAW JIKJJATASÏNA

Khä 1900 maranakanjja, Oxford Universidadan Bernard Grenfell ukat Arthur Hunt yatichirinakajj Egipto markaruw viajipjjäna. Jupanakaw Nilo valle jakʼan basuranak taypin walja nayra papiro qellqatanak jikjjatapjjäna. Ukatjja 1920 maran uka nayra qellqatanakat mä lista lurapkän ukhajja, Bernard Grenfell chachajj Egipto markan yaqha nayra papiro qellqatanak jikjjatapkän uk aläna. Ukajja Universidad John Rylands (Mánchester, Inglaterra) bibliotecatakïnwa. Ukhamarusa, janïr uka lista qellqañ tukuyapkän ukhaw panpachanejj jiwjjapjjäna.

Qhepatjja, Colin Roberts yatichiriw uka catálogo qellqañ tukuyjjäna, jupajj Oxford Universidadan trabajarakïna. Nayra qellqatanak apthapkasajja, jaqenakan carnetepäkis ukchʼa mä jiskʼa qellqata jikjjatäna. Ukampis kuntï uka cheqan liytʼkän uk yatiñ munäna. Ukanjja, Biblian Juan 18:31-33 qellqatan jikjjataski uka arunakaw uñstäna ukat qhepäjjapanjja 37 ukat 38 jiskʼa tʼaqanakaw qellqat uñstarakïna. Roberts yatichirejja, wali valorani mä nayra qellqat jikjjatatapwa amuyäna.

¿KUNA MARANSA QELLQASPACHÄNA?

Colin Roberts chachajja, uka qellqatajj walja maranak nayraw qellqaspachän sasaw amuyäna. Ukampis uk yatiñatakejja, paleografía ukampiw yanaptʼayasïna. * Uka nayra qellqata yaqha nayra qellqatanakampi igualtʼayasajja, kuna maransa qellqaspachäna uk yatjjatäna. Ukat janiw ukharuk jaytkänti, nayra qellqatanakat yatjjatiri kimsa yatjjatatanakaruw fotonak apayäna. ¿Kuna amtarus puripjjäna?

Kunjam qellqtʼatasa ukat kunjam lurtʼatasa, taqe ukanak yatjjatasajja, uka kimsa yatjjatata jaqenakajj mä amtaruw puripjjäna. Jupanakajj 125 maranwa qellqasïna sasaw sapjjäna, apóstol Juanajj jiwjjäna uka qhepata. Ukhamarusa paleografía toqet yatjjatir cienciajj janiw uka maranpunwa qellqasïna sasajj siskaspati, ukatwa yaqhep yatjjattʼatanakajj niya uka maranakan qellqaspachän sasin amuyapjje. Ukampis Griego Arut Qollan Qellqatanakat ukham yaqha nayra qellqatajj janiw jichhakamajj jikjjatasiwaykiti.

RYLANDS UNIVERSIDADAN JIKJJATASKI UKA NAYRA QELLQATAJJ QAWQHA VALORANISA

¿Kunatsa uka nayra qellqatajj Bibliat yatjjatirinakatak wali wakiskirïpacha? Uk jichhajj pä toqet uñjañäni. Nayraqatjja, uka nayra qellqatanakajj kunjam lurtʼatäkäntï ukaw Qollan Qellqatanakajj qawqha valoranïnsa nayrïr cristianonakatakejj uk qhanañchistu.

¿Kunatsa apóstol Juanan uka nayra qellqatapajj Bibliat yatjjatirinakatak wali wakiskirïpacha?

Nayra patak maranakanjja, Bibliajj pä kasta formaton lurasïna: rollo ukat códice. Rollonakajja, papiro, jan ukajja, lipʼichit luratänwa. Rollonak fácil apthapiñatakejj chʼukusiñapänwa jan ukajj lipʼthapiyasiñapänwa, ukhamatwa apnaqañajj jan añcha chʼamäkänti, ukampis maysajj ladorukiw qellqasïna.

Roberts yatichirejj jikjjatkäna uka nayra qellqatajja, paypach ladot qellqatänwa. Ukhamasti, uka nayra qellqatajj códice sat qellqatan mä jiskʼa cheqapänwa. Códice formaton lurtʼat hojanakajj chʼukusiñapänwa ukajj jichhürunakan utjki uka libronakar uñtasitawa.

¿Kunatsa códice qellqatajj rollot sipansa jukʼamp sumäna? Niyakejjay nayrïr cristianonakajj Biblian yatichäwinakap taqe cheqan yatiyapjjerïchïnjja, sañäni utanakana, qhatunakana ukat callenakana. Ukhamajja, códice qellqatanak apnaqañajj jupanakatak facilakïnwa (Mateo 24:14; 28:19, 20; Hechos 5:42; 17:17; 20:20).

Maysa toqetjja, uka qellqatanak maynitaki copiañasa, jan ukajj tamataki copiañasa facilakïnwa. Ukhamasti Mateo, Marcos, Lucas ukat Juan qellqatanakajj walja kutiw copiasïna, ukatjja ukarakiw taqe cheqan jankʼak cristianonakajj jiltapjjañapatak yanaptʼawayi.

Rylands universidadan jikjjataski uka nayra qellqata nayräjjapa ukat qhepäjjapa

Payïri, ¿kunatsa uka nayra qellqatajj jichha tiempo cristianonakatakejj wali wakiskirïpacha? Uka nayra qellqatajja, Biblian jan mayjtʼayasitapwa qhanañchistu. Apóstol Juanan qellqatapat mä jiskʼa cheqakis jikjjataskchïnjja, jichha tiempo Biblianakan uka pachpa qellqataw uñstaski. Ukhamajj walja kutis Bibliajj copiaskchïnjja, janipuniw mayjtʼayasiwaykiti ukwa uka nayra qellqatajj qhanañcharakistu.

Ukampis uka qellqatajja, waranqa nayra qellqatanak jikjjataskän ukanakat mayakiwa, taqe ukanakaw Bibliajj jan mayjtʼayasitap qhanañchistu. Nayra maranakan kunas pasäna ukanak yatjjatiri Werner Keller chachajj Y la Biblia tenía razón sat libropan akham sasaw qellqäna: “Taqe uka nayra qellqatanakajja, Bibliajj janiw mayjtʼayasiwaykiti uk qhanañchistu” sasa.

Ukhamarusa, cheqpach cristianonakajj janiw uka nayra qellqatanaka jikjjatasitap laykuk Diosar iyawsapkiti, jan ukasti “taqe Qellqatasti Diosan amuytʼayatawa” sasaw taqe chuyma iyawsapjje (2 Timoteo 3:16). Ukampis taqe uka nayra qellqatanakajja, “Tatitun arupajj wiñayatakipuniwa” sasin Bibliajj qhanañchki ukajj cheqapunïtap amuytʼayistu (1 Pedro 1:25).

^ tʼaqa 8 ¿Kunas paleografiajja? Akham sasaw Diccionario de la lengua española sat qellqatajj qhanañchi: “Mä qellqatajj kunjam qellqtʼatasa, signonakajj kunjam uchtʼatasa, nayra qellqatanakat yatjjati” sasa. Marat maratjamajja, kunjamtï qellqasiñapäki ukajj mayjtʼapuniwa. Ukatwa kuna maranakansa mä qellqatajj qellqaspachäna uk yatiñatakejja, yatjjattʼatanakajj yaqha nayra qellqatanakampiw igualtʼayapjje.