Ҹамал: Һәр дәфә сизинлә Аллаһын Кәламындан данышмаг мәнә чох хошдур *. Ахырынҹы дәфә сөһбәт едәндә сиз Аллаһын Падшаһлығы илә марагланмышдыныз. Белә бир суал вермишдиниз ки, Јеһованын Шаһидләри Аллаһын Падшаһлығынын 1914-ҹү илдән идарә етмәјә башладығыны һарадан билирләр.

Шаһбаз: Һә, чүнки әдәбијјатларынызын бириндә охумушдум ки, Аллаһын Падшаһлығы 1914-ҹү илдән идарә етмәјә башлајыб. Мәнә мараглы ҝәлди, чүнки сиз дејирсиниз ки, бүтүн инанҹларыныз Мүгәддәс Китаба әсасланыр.

Ҹамал: Һә, еләдир.

Шаһбаз: Буна ҝөрә дә Мүгәддәс Китабы башдан-ајаға охудум. Амма бир дәнә дә олсун ајәдә 1914-ҹү ил сөһбәтинә раст ҝәлмәдим. Сонра онлајн Мүгәддәс Китабда да «1914» јазыб ахтарыш вердим, амма нәтиҹә «0» ҝөстәрди.

Ҹамал: Афәрин сизә ки, Мүгәддәс Китабы ахыра кими охумусунуз. Ҝөрүнүр, һәгигәтән дә, Аллаһын Кәламына чох дәјәр верирсиниз.

Шаһбаз: Тәбии ки. Һеч бир китаб Мүгәддәс Китаба чата билмәз.

Ҹамал: Дүз дејирсиниз. Сиздә олан ҝөзәл хүсусијјәтин бири дә одур ки, суалларынызын ҹавабыны Мүгәддәс Китабда ахтарырсыныз. Әслиндә, сиз елә Мүгәддәс Китабда дејилән кими едирсиниз, јәни дәрракәни ахтарырсыныз *. Бунун үчүн үрәкдән сәј ҝөстәрирсиниз.

Шаһбаз: Чох сағ олун! Мән охујуб-өјрәнмәји хошлајан адамам. Мөвзу илә бағлы бир аз ахтарыш апардым вә сизинлә бир јердә арашдырдығымыз китабдан 1914-ҹү ил һагда бәзи мәлуматлары тапдым. Орада һансыса падшаһдан, јухусунда ҝөрдүјү бөјүк бир ағаҹдан, онун кәсилиб, сонра јенидән бој атмағындан данышылыр.

Ҹамал: Һә, бу пејғәмбәрлик «Даниел» китабынын 4-ҹү фәслиндә јазылыб. Сизин данышдығыныз јуху исә Бабил падшаһы Навуходоносорун ҝөрдүјү јухудур.

Шаһбаз: Һә, бахын ону дејирәм. Пејғәмбәрлији дәфәләрлә охудум. Амма, дүзүнү десәм, онун Аллаһын Падшаһлығы вә 1914-ҹү иллә әлагәсини ҝөрмәдим.

Ҹамал: Билирсиниз, һәтта пејғәмбәр Даниел белә Аллаһдан илһам алараг јаздығы шејләрин мәнасыны там баша дүшмүрдү!

Шаһбаз: Доғрудан?

Ҹамал: Һә. Ҝөрүн Даниел 12:8 ајәсиндә нә јазылыб: «Мән буну ешитдим, анҹаг баша [дүшмәдим]».

Шаһбаз: Демәли, бу мәгамлар тәкҹә мәним үчүн гаранлыг дејилмиш.

 Ҹамал: Бу пејғәмбәрликләри Даниел она ҝөрә баша дүшмәди ки, онлары инсанлара ачыгламаг үчүн Аллаһын тәјин етдији вахт һәлә јетишмәмишди. Лакин бизим ҝүнләрдә биз бу пејғәмбәрликләри там баша дүшә биләрик.

Шаһбаз: Нәјә әсасән белә дејирсиниз?

Ҹамал: Ҝөрүн нөвбәти ајәдә нә дејилир. Даниел 12:9 ајәсиндә јазылыб: «Бу сөзләр ахыр замана гәдәр сирр олаҹаг вә мөһүрлү галаҹаг». Демәли, бу пејғәмбәрликләр анҹаг ахыр заманда ачыгланаҹагды. Бизим ахыр ҝүнләрдә јашадығымызы ҝөстәрән сүбутлары нөвбәти мүзакирәләримиздә өјрәнәҹәјик *.

Шаһбаз: «Даниел» китабындакы бу пејғәмбәрлији мәнә изаһ едә биләрсиниз?

Ҹамал: Чалышарам!

Ҹамал: Амма өнҹә истәјирәм, Навуходоносорун јухуда нә ҝөрдүјүндән гысаҹа данышым. Навуходоносор јухуда башы ҝөјләрә чатан нәһәнҝ бир ағаҹ ҝөрүр. Сонра Аллаһын мәләји бу ағаҹы кәсмәји, көтүјүнү исә чәнбәрләмәји әмр едир. «Једди ил» кечәндән сонра ағаҹ јенидән бөјүмәјә башлајыр *. Бу пејғәмбәрлик илк дәфә Навуходоносорун үзәриндә јеринә јетмишди. О, башы ҝөјләрә чатан ағаҹ кими нүфузлу падшаһ олса да, једди ил мүддәтинә «кәсилмишди». Нә баш вердији јадыныздадыр?

Шаһбаз: Јох, јадымда дејил.

Ҹамал: Ејби јохдур, инди бахарыг. Мүгәддәс Китабда дејилир ки, Навуходоносор једди ил ағлыны итирмиш вәзијјәтдә олмушду. Бу мүддәт әрзиндә о, өлкәни идарә едә билмирди. Једди ил битәндә Навуходоносорун ағлы өзүнә гајытды вә о, јенидән падшаһлыг етмәјә башлады *.

Шаһбаз: Бура гәдәр ајдындыр. Бәс бүтүн бунларын Аллаһын Падшаһлығы вә 1914-ҹү иллә нә әлагәси вар?

Ҹамал: Гысаҹа десәк, бу пејғәмбәрлик ики дәфә јеринә јетмәли иди. Илк дәфә Навуходоносорун һакимијјәтинә ара верилдији заман, икинҹи дәфә исә Аллаһын һөкмранлығына ара верилдији заман јеринә јетмишди. Бу пејғәмбәрлијин мәһз икинҹи иҹрасы Аллаһын Падшаһлығы илә бағлыдыр.

Шаһбаз: Нәјин әсасы нда буну иддиа едирсиниз?

Ҹамал: Әввәла, буну пејғәмбәрлијин өзүндән билирик. Даниел 4:17 ајәсинә әсасән, бу пејғәмбәрлик она ҝөрә верилиб ки, «инди јашајанлар буну билсин: инсан падшаһлыглары үзәриндә Аллаһ-Таала һөкмранлыг едир, падшаһлығы кимә истәјир, она верир». Фикир вердинизсә, бурада «инсан падшаһлыглары» ифадәси ишләнилир.

Шаһбаз: Бәли, бурада дејилир ки, «инсан падшаһлыглары үзәриндә Аллаһ-Таала һөкмранлыг едир».

Ҹамал: Һә, еләдир. Бу сөзләрдән бәлли олур ки, пејғәмбәрлик јалныз Навуходоносора шамил едилмир. О һәмчинин «инсан падшаһлыглары», јәни Аллаһын бәшәријјәт үзәриндә һөкмранлығы илә дә бағлыдыр. Пејғәмбәрлијин контексти буну ҝөстәрир.

Шаһбаз: Нәји нәзәрдә тутурсунуз?

Ҹамал: «Даниел» китабында ејни мөвзу — Иса Мәсиһин рәһбәрлији алтында Аллаһын Падшаһлығынын тәсис едилмәси мөвзусу дәфәләрлә вурғуланыр. Зәһмәт олмаса, Даниел 2:44 ајәсини охујун.

Шаһбаз: «О падшаһларын дөврүндә ҝөјләрин Аллаһы һеч вахт дағылмајан бир падшаһлыг гураҹаг вә бу падшаһлыг башга халгын әлинә кечмәјәҹәк. О бүтүн әввәлки падшаһлыглары әзиб-дағыдаҹаг, өзү исә әбәди галаҹаг».

Ҹамал: Сизҹә, бу ајәдә Аллаһын Падшаһлығындан сөһбәт ҝедә биләр?

Шаһбаз: Һмм. Әмин дејиләм.

Ҹамал: Фикир верин, бурада һәмин Падшаһлығын «әбәди» галаҹағы дејилир. Аллаһын Падшаһлығындан  фәргли олараг, һеч бир инсан падшаһлығы әбәди гала билмәз, елә дејилми?

Шаһбаз: Еләдир ки вар.

Ҹамал: «Даниел» китабында Аллаһын Падшаһлығына аид олан башга бир пејғәмбәрлик дә вар. Һәмин пејғәмбәрлик Даниел 7:13, 14 ајәләриндә јазылыб. Падшаһлығын ҝәләҹәк падшаһындан бәһс едән бу ајәдә дејилир: «Она һакимијјәт, иззәт вә падшаһлыг верилди ки, бүтүн халглара, милләтләрә вә дилләрә мәнсуб адамлар она хидмәт етсин. Онун һакимијјәти сона јетмәјән әбәди һакимијјәтдир. Онун падшаһлығы әсла јох олмајаҹаг». Бу пејғәмбәрликдә һансыса таныш фикрә раст ҝәлдиниз?

Шаһбаз: Бурада һансыса падшаһлыгдан данышылыр.

Ҹамал: Бәли, амма бу, ади падшаһлыг дејил. Ајәдә дејилир ки, бу Падшаһлыг бүтүн халглар, милләтләр вә дилләр үзәриндә һөкмранлыг едәҹәк. Башга сөзлә десәк, һәмин Падшаһлыг бүтүн јер үзүнү идарә едәҹәк.

Шаһбаз: Илк дәфә охујанда фикир вермәмишдим, амма инди ҝөрүрәм ки, сиз дејәндир.

Ҹамал: Ҝөрүн пејғәмбәрликдә даһа нә дејилир: «Онун һакимијјәти сона јетмәјән әбәди һакимијјәтдир. онун падшаһлығы әсла јох олмајаҹаг». Индиҹә охудуғумуз Даниел 2:44 ајәсиндә јазылан пејғәмбәрлијә охшамыр?

Шаһбаз: Һә, охшајыр.

Ҹамал: Ҝәлин бајагдан мүзакирә етдијимиз фикирләри гысаҹа јадымыза салаг. Даниел 4-ҹү фәсилдәки пејғәмбәрлијин верилмәсиндә мәгсәд о иди ки, бәшәријјәт инсан падшаһлыглары үзәриндә Аллаһ-Тааланын һөкмранлыг етдијини билсин. Пејғәмбәрлијин өзүндән бәллидир ки, онун јеринә јетмәси тәкҹә Навуходоносорла бағлы дејил. «Даниел» китабынын мүхтәлиф јерләриндә Иса Мәсиһин рәһбәрлији алтында Аллаһын Падшаһлығынын тәсис едилмәси барәдә пејғәмбәрликләр тапырыг. Сизҹә, «Даниел» китабынын 4-ҹү фәслиндәки пејғәмбәрлијин Аллаһын Падшаһлығы илә бир әлагәсинин олдуғу гәнаәтинә ҝәлмәк мәнтигәујғундур?

Шаһбаз: Ҝүман едирәм ки, һә. Амма бунун 1914-ҹү илә нә дәхли олдуғуну баша дүшмүрәм.

Ҹамал: Ҝәлин јенидән Навуходоносор падшаһын мәсәләсинә гајыдаг. Пејғәмбәрлијин илкин иҹрасында ағаҹ ону тәмсил едирди. Ағаҹ кәсилиб једди илә чәнбәрләнәндә онун һакимијјәтинә ара верилмишди. Бу мүддәт әрзиндә о, ағлыны итирмиш вәзијјәтдә иди. Једди илдән сонра ағлы өзүнә гајытды вә о, јенидән һакимијјәт башына кечди. Пејғәмбәрлијин икинҹи иҹрасы заманы Аллаһын һөкмранлығына ара вериләҹәкди, амма она ҝөрә јох ки, Онун һөкмранлығында бир гүсур вар иди.

Шаһбаз: Нә мәнада?

Ҹамал: Гәдим дөврләрдә Јерусәлимдә һөкмранлыг едән Исраил падшаһлары һагда дејилирди ки, онлар «Рәббин тахтында [отурурдулар]» *. Аллаһын халгыны идарә етдикләринә ҝөрә онлар Аллаһы тәмсил едирдиләр. Јәни бу падшаһларын һөкмранлыг етмәси, әслиндә, Аллаһын һөкмранлыг етдијини билдирирди. Лакин сонрадан бу падшаһларын әксәријјәти Аллаһын јолундан азды, халгын бөјүк гисми дә онларын ардынҹа ҝетди. Исраиллиләрин итаәтсизлији уҹбатындан Аллаһ јол верди ки, ерамыздан әввәл 607-ҹи илдә бабиллиләр онларын торпагларыны ишғал етсин. О вахтдан етибарән Јеһованы Јерусәлимдә тәмсил  едән һеч бир падшаһ тахта чыхмады. Мәһз бу мәнада Аллаһын падшаһлығына ара верилмишди. Бура кими данышдыгларымызын һамысы сизә ајдындыр?

Шаһбаз: Һә, ајдындыр.

Ҹамал: Демәли, ерамыздан әввәл 607-ҹи илдә Аллаһын һөкмранлығына ара верилдији једдииллик дөвр башлады. Једдииллик дөврүн сонунда Аллаһ Ону тәмсил едән јени падшаһ тәјин едәҹәкди, амма бу дәфә ҝөјдә. Онда «Даниел» китабында охудуғумуз диҝәр пејғәмбәрликләр дә һәјата кечәҹәкди. Амма ортаја ваҹиб бир суал чыхыр: једдииллик дөвр нә заман сона јетмәли иди? Бу суала ҹаваб тапандан сонра Аллаһын Падшаһлығынын нә заман идарә етмәјә башладығыны биләҹәјик.

Шаһбаз: Һә, баша дүшдүм. Демәк истәјирсиниз ки, једдииллик дөвр 1914-ҹү илдә гуртарыб?

Ҹамал: Бәли, сиз дүз баша дүшдүнүз.

Шаһбаз: Бәс бу, нәдән бәллидир?

Ҹамал: Иса јер үзүндә оларкән билдирмишди ки, једдииллик дөвр һәлә битмәјиб *. Бундан да ҝөрүнүр ки, бу, даһа узун мүддәти тәмсил едир. Једдииллик дөвр Исанын јер үзүнә ҝәлмәсиндән јүзилликләр өнҹә башламышды вә о дирилиб ҝөјә гајыдандан сонра да хејли вахт давам етди. Әҝәр јадыныздадырса, биз охумушдуг ки, «Даниел» китабында јазылан пејғәмбәрликләр јалныз ахыр заманда ачыгланаҹагды *. Мараглыдыр ки, 1800-ҹү илләрин сонларында Мүгәддәс Китабы дәриндән билмәк истәјән бир груп инсан бу вә диҝәр пејғәмбәрликләри диггәтлә арашдырмаға башлады. Онлар јаваш-јаваш баша дүшдүләр ки, једдииллик дөвр 1914-ҹү илдә битмәлидир. О вахтдан етибарән бүтүн дүнјада баш верән һадисәләр Аллаһын Падшаһлығынын 1914-ҹү илдә ҝөјдә идарә етмәјә башладығыны ҝөстәрир. Мәһз о илдән бәри ахыр ҝүнләр башлајыб вә дүнја өз сон ҝүнләрини јашајыр. Аз шеј данышмадыг. Истәјирсиниз, сөһбәти бурда дајандыраг?

Шаһбаз: Һә, пис олмазды. Ҝәрәк отуруб бунлары јенидән охујум ки, һәр шеји јахшыҹа баша дүшүм.

Ҹамал: Нараһат олмајын. Мәнә дә бу пејғәмбәрликләри там баша дүшәнә гәдәр хејли вахт лазым олду. Амма үмид едирәм ки, бу мүзакирәмиз сајәсиндә сиз Јеһованын Шаһидләринин Падшаһлыг һагда тәлиминин Мүгәддәс Китаба әсасландығына әмин олдунуз.

Шаһбаз: Сөзсүз. Етигадларынызы Мүгәддәс Китаба әсасландырмағыныз чох хошума ҝәлир.

Ҹамал: Ҝөрүрәм, сиз дә белә етмәјә чалышырсыныз. Бајаг да дедијим кими, бир дәфәјә чох шеј өјрәндик. Ола билсин, сизин башга суалларыныз да вар. Мәсәлән, биз једдииллик дөврүн Аллаһын Падшаһлығына аид олдуғуну вә бу дөврүн ерамыздан әввәл 607-ҹи илдә башладығыны ҝөрдүк. Бәс бу дөврүн 1914-ҹү илдә битдијини һарадан билирик? *

Шаһбаз: Һә, бу суалын ҹавабыны билмәк пис олмазды.

Ҹамал: Једдииллик дөврүн нә гәдәр давам етдијини дә Мүгәддәс Китабдан өјрәнмәк олар. Истәјирсинзсә, бу мөвзуну ҝәлән ҝөрүшдә мүзакирә едәк? *

Шаһбаз: Һә, олар.