IMAHINARON na saro kang Kristiyano kaidtong inot na siglo. Kakaresibi pa sana kan kongregasyon nindo nin surat hali ki apostol Pablo. Mantang binabasa iyan, narisa mo na parating nagkokotar si Pablo hali sa ‘banal na mga kasuratan,’ an Hebreong Kasuratan. (2 Timoteo 3:15) Sa buot-buot mo, ‘Gusto ko talagang mahiling an teksto na kinokotar niya.’ Pero bako iyan madali. Taano?

Aram mo daw kun ano an itsura kan ‘banal na mga kasuratan’ kan panahon ni Pablo? Mahihiling mo digdi an saro kaiyan—sarong kapidaso ini kan libro nin Isaias hali sa Dead Sea Scrolls. Kun maririparo mo, puro sana iyan tataramon—dai nin mga bantas (punctuation)! Asin mayo iyan kan mga kapitulo saka bersikulo na ginagamit ta ngunyan.

An mga kagsurat kan Bibliya dai naglaag nin mga kapitulo o bersikulo. Isinurat sana ninda nin bilog an mensahe na itinao sa sainda nin Diyos para makua kan mga tawo an bilog na mensahe, bako sanang mga porsiyon kaiyan. Bako daw na iyan man an gusto mo pag nakakaresibi ka nin importanteng surat hali sa sarong namumutan? Binabasa mo nin bilog an surat, bako sanang saradit na porsiyon kaiyan.

Pero nagin problema an dai pagkaigwa nin kapitulo o bersikulo. Pag nagkokotar si Pablo, an puwede sana niyang sabihon iyo an arog kan “siring sa nasusurat” o “siring sa isinabi ni Isaias.” (Roma 3:10; 9:29) Asin madidipisilan ka kaidto sa paghanap sa mga kotasyon na iyan apuwera na sana kun pamilyar kang marhay sa gabos na ‘banal na kasuratan.’

Saro pa, bako lang basta sarong simpleng mensahe hali sa Diyos an ‘banal na mga kasuratan’ na iyan. Sa katapusan kan inot na siglo C.E., 66 na libro na an laog kaiyan! Kaya ipinagpapasalamat kan mga parabasa nin Bibliya sa ngunyan na igwa na iyan nin mga kapitulo asin bersikulo na nakakatabang sa sainda na mahanap an sarong espesipikong impormasyon, arog kan dakul na kotasyon sa mga surat ni Pablo.

‘Kaya,’ tibaad ihapot mo, ‘siisay an naglaag kan mga kapitulo asin bersikulo sa Bibliya?’

Si Stephen Langton, na sarong Ingles na klerigong nagin Arsobispo kan Canterbury, an minimidbid na naglaag nin mga kapitulo sa Bibliya. Ginibo niya iyan kan inot na mga taon kan ika-13 siglo C.E., kan nagtutukdo siya sa Unibersidad nin Paris sa Pransia.

Bago pa ki Langton, nag-eksperimento na an mga iskolar nin manlain-lain na paagi para banga-bangaon an Bibliya sa mga seksiyon o kapitulo, tibaad panginot na para sa reperensiya. Mas mapapasilan man nanggad sinda kun mahanap sinda nin teksto sa sarong kapitulo kisa sa bilog na libro, arog kan libro nin Isaias na may 66 na kapitulo.

Pero, may problema pa man giraray. Lain-lain asin bakong magkauruyon an sistema nin pagbanga-banga kan mga iskolar sa Bibliya. Halimbawa, may nagbanga-banga kan Ebanghelyo ni Marcos sa haros 50 kapitulo, imbes na sa 16 na kapitulo na yaon sa Bibliya niyato ngunyan. Kan panahon ni Langton, may mga estudyante sa Paris na nagdara nin Bibliya hali sa kanya-kanyang nasyon ninda. Pero, dai tulos naitutukdo kan mga paratukdo asin mga estudyante sa lambang saro kun sain sa manuskrito an pinag-uulayan ninda. Taano? Huling bakong magkaparareho an pagkabaranga-banga kan saindang mga manuskrito.

 Kaya, naggibo si Langton nin bagong sistema nin pagbanga-banga sa mga kapitulo. “Nagustuhan [iyan] kan mga parabasa asin eskriba,” an sabi kan The Book—A History of the Bible, asin “marikas [iyan] na naglakop sa bilog na Europa.” Saiya hali an pagkabanga-banga kan mga kapitulo na ginagamit sa kadaklan na Bibliya sa ngunyan.

Pakalihis nin mga 300 na taon, sa kabangaan kan ika-16 na siglo B.C.E., mas pinasimple pa iyan kan bantog na paraimprenta asin iskolar na Pranses na si Robert Estienne. An katuyuhan niya iyo na madagka an mga tawo na mag-adal nin Bibliya. Nahiling niya na magigin kapaki-pakinabang kun saro sana an sistema nin paglaag nin mga kapitulo asin bersikulo.

Bako man si Estienne an inot na nakaisip kan ideya na banga-bangaon sa bersikulo an mga teksto sa Bibliya. May mga naggibo na kaiyan kaidto. Halimbawa, mga pirang siglo bago kaini, binaranga-banga na sa mga bersikulo kan mga parakopyang Judio an bilog na Hebreong Bibliya, o an kabtang kan Bibliya na inaapod na Lumang Tipan, pero dai ninda iyan binaranga-banga sa mga kapitulo. Arog man kan sa kapitulo, mayo kaidto nin saro sanang sistemang ginagamit.

Binaranga-banga ni Estienne an Kristiyanong Griegong Kasuratan, o an inaapod na Bagong Tipan, sa sarong bagong set nin may numerong mga bersikulo, asin ginamit man niya an sistema nin pagbanga-banga kan mga Judio sa Hebreong Bibliya. Kan 1553, ipinublikar niya an pinakainot na kumpletong Bibliya (sarong edisyon sa lengguwaheng Pranses) na may mga kapitulo asin bersikulo na haros kapareho kan ginagamit sa kadaklan na Bibliya sa ngunyan. May mga nagkritika kaiyan asin sinabi ninda na dahil sa paglaag nin bersikulo, nagkabaranga-banga an laog kan Bibliya asin nagin garo na daa magkakasunod na mga tataramon pero magkasuruway asin bakong magkakoronektar. Pero inako tulos asin ginamit kan ibang paraimprenta nin Bibliya an saiyang sistema.

Garo baga simpleng bagay sana an pagkaigwa nin mga kapitulo asin bersikulo sa Bibliya. Pero dahil diyan, an kada bersikulo nagkaigwa nin sadiri nindang “adres” na garo sa postal code. Iyo, dai man ipinasabong nin Diyos an pagbaranga-banga kan Bibliya sa mga kapitulo asin bersikulo, asin kun minsan lawi an pagkabanga kaiyan. Pero mas pinadali kaiyan an paghanap nin mga tekstong kinotar asin an pagpahiling o pagsabi sa iba kan teksto na tibaad may espesyal na kahulugan sato—kapareho kan pagmarka niyato sa mga tataramon o frase na gusto tang tandaan na marhay sa sarong dokumento o libro.

Totoo na kumbenyente an pagkaigwa nin mga kapitulo asin bersikulo sa Bibliya, pero tandaan niyato na an mahalaga iyo na masabutan niyato an bilog na mensahe na itinao nin Diyos. Ugalion na basahon an konteksto imbes na magkonsentrar sana sa sarong teksto. Makakatabang iyan na mas lalo pa kamong magin pamilyar sa gabos na ‘banal na kasuratan na nakakapadunong saindo [para] sa kaligtasan.’—2 Timoteo 3:15.