ANO an naiisip mo pag sinabing sarong tambak nin basura? Posibleng maiisip mo na iyan makaati asin mabata. Kaya dai mo talaga aasahan na makakakua ka diyan nin ano man na mahalaga, lalo na nin mahalagang marhay na kayamanan.

Pero, sarong siglo na an nakaagi, arog kaiyan na klase nin kayamanan an nakua sa siring na lugar—sa basurahan. Bako man iyan literal na kayamanan, pero iyan sarong bagay na mahalagang marhay. Anong klaseng kayamanan an nadiskubre? Taano ta an pagkadiskubre kaiyan mahalaga sa sato ngunyan?

Sa kapinunan kan ika-20 siglo, nagpa-Ehipto si Bernard P. Grenfell asin Arthur S. Hunt, mga iskolar sa University of Oxford. Nakadiskubre sinda nin dakul na pidaso nin papiro sa tambak nin basura harani sa Nile Valley. Kan 1920, mantang an duwang iskolar sibot sa paggibo nin katalogo kan koleksiyon na iyan, nakakua si Grenfell nin dagdag pang mga pidaso nin papiro na nakutkot sa Ehipto. Kinua niya ini para sa The John Rylands Library sa Manchester, England. Pero, parehong nagadan an duwang iskolar na ini bago pa matapos an katalogo.

Si Colin H. Roberts, saro pang iskolar sa Oxford University, an nagtapos sa gibuhon na iyan. Mantang sinasaro-saro an mga pidaso nin papiro, nahiling niya an kapidasong papiro na may sukol na 3.5 por 2.4 pulgada. Napangalas siya ta an nakasurat diyan na nasa lengguwaheng Griego, may mga tataramon na pamilyar sa saiya. Sa atubangan kaiyan, nakasurat an mga tataramon na hali sa Juan 18:31-33. Sa likod kaiyan, may nakasurat na kabtang kan bersikulo 37 asin 38. Narealisar ni Roberts na nakakua siya nin mahalagang marhay na kayamanan.

Nagtutubod si Roberts na haluyon nang marhay an kapidasong ini nin papiro. Pero, gurano na kahaloy? Para maaraman, an mga letra diyan na isinurat nin kamot ikinumparar niya sa iba pang suanoy na mga manuskrito na aram na kun kasuarin isinurat—sarong pag-aadal na inaapod na paleography. * Paagi sa pag-adal na ini, nakarkulo niya kun gurano na ini kahaloy. Pero gusto niyang makasigurado. Kaya rinitrato niya an kapidasong papiro, ipinadara an mga kopya kaiyan sa tulong nag-aadal nin mga manuskrito na nakasurat sa papiro (papyrologist), asin hinagad sainda na aramon kun gurano na iyan kahaloy. Ano an nagin kongklusyon kan mga ekspertong ini?

Paagi sa pag-adal kan istilo kan pagsurat asin agi nin surat (stroke), nagkauruyon an tulong ekspertong iskolar na an nakasurat sa kapidasong papiro isinurat kan inot na kabangaan kan ikaduwang siglo C.E.—mga pirang dekada sana pagkagadan kan apostol na si Juan! Pero dai ta man masasabi na dai na puwedeng masala an paagi nin paleography sa pag-aram kun gurano na kahaloy an mga manuskrito, saka nagtutubod an saro pang iskolar na an manuskritong iyan puwedeng isinurat sa arin man na parte kan ikaduwang siglo. Minsan siring, an sadit na pidasong ini nin papiro iyo pa man giraray an pinakasuanoy, kaidto asin ngunyan, na pidaso nin manuskrito kan Kristiyanong Griegong Kasuratan na nakua kasuarin man.

Taano ta mahalagang marhay an kapidasong ini nin papiro kan Ebanghelyo ni Juan sa mga nagpapahalaga ngunyan sa Bibliya? May kisiyera duwang dahilan. Inot sa gabos, ipinapahiling sa sato kan format kan kapidasong papiro kun gurano kahalaga sa inot na mga Kristiyano an Kasuratan.

 Kan ikaduwang siglo C.E., an mga isinurat igwa nin duwang format—an balumbon asin an codex. An balumbon mga pidaso nin papiro o pergamino na pigdurukot-dukot o tinarahi tanganing magin sarong halabang papel. Puwede ining rolyuhon o bukladon pag kaipuhan. Sa parati, an atubangan sanang parte an sinusuratan.

Pero, an sadit na pidaso nin papiro na nakua ni Roberts may nakasurat sa atubangan asin sa likod. Ipinapahiling kaini na hali iyan sa sarong codex imbes na sa sarong balumbon. An codex gibo sa mga pidaso nin pergamino o papiro na tinarahi asin tiniriklop tanganing magin garo sarong libro.

Ano an bentaha kan codex kun ikukumparar sa balumbon? Mga ebanghelisador an inot na mga Kristiyano. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Ipinapalakop ninda an mensahe kan Bibliya sain man may mga tawo—sa mga harong, saudan, asin tinampo. (Guibo 5:42; 17:17; 20:20) Kaya mas praktikal na marhay an magkaigwa nin sadit na format kan Kasuratan.

Huli man sa codex, nagin mas pasil sa mga kongregasyon asin indibidwal na makagibo nin sadiring kopya kan Kasuratan. Kaya, pauruutrong kinopya an mga Ebanghelyo, asin daing duda na nakatabang ini sa marikas na paglakop kan Kristiyanismo.

An ikaduwang dahilan kun taano ta mahalaga sa sato ngunyan an papiro sa Rylands iyo na ihinahayag kaini kun gurano kamasasarigan an pagkakopya kan Bibliya hali sa orihinal na pagkasurat kaiyan. Minsan ngani pira sanang bersikulo kan Ebanghelyo ni Juan an yaon sa kapidasong papiro, an laog kaiyan haros eksakto sa nababasa ta ngunyan sa sadiri tang kopya kan Bibliya. Kaya, ipinapahiling kan papiro sa Rylands na an Bibliya dai naliwat dawa kinopya ini asin pauruutro pang kinopya sa pag-agi nin panahon.

Siyempre, an papirong ini kan Ebanghelyo ni Juan saro sana sa rinibong pidaso nin papiro asin manuskrito na nagpapatunay na masasarigan an pagkakopya kan Bibliya hali sa orihinal na pagkasurat kaiyan. Sa libro ni Werner Keller na The Bible as History, siya nagsabi: “An mga lumang [manuskritong] ini an pinakanakakakumbinsir na simbag sa gabos na pagduda sa pagigin tunay asin pagkamasasarigan kan mga nakasurat sa satong Bibliya ngunyan.”

Totoo na dai ibinabasar kan tunay na mga Kristiyano an saindang pagtubod sa mga nadiskubre kan mga arkeologo. Nagtutubod sinda na ‘an gabos na Kasuratan ipinasabong nin Diyos.’ (2 Timoteo 3:16) Minsan siring, talagang nakakapakusog nin pagtubod pag pinapatunayan kan mahahalagang kayamanan kan nakaaging panahon an sinasabi kan Bibliya kaidto pa: “An tataramon nin Kagurangnan nagdadanay sagkod lamang”!—1 Pedro 1:25.