ISAMBILILO 03
Bushe Kuti Mwacetekela Ukuti Ifyaba mu Baibolo fya Cine?
Mu Baibolo mwaliba amalayo ayengi, kabili ilalanda na pa fintu ifingi ifingatwafwa. Nalimo mulafwaya ukwishiba ifyo Baibolo isambilisha, kabili mulafwaya no kwishiba nga ca kuti ifyo isambilisha fya cine. Bushe mulingile ukucetekela amalayo ne fyebo fimbi ifyalembwa muli ili buuku ilyalembelwe kale sana? Bushe ifyo Baibolo ilanda kuti fyatwafwa muno nshiku? Kabili bushe kuti twasumina ifyo ilanda pa fikacitika ku ntanshi? Abantu abengi balisumina ifyo Baibolo ilanda. Moneni ifingalenga na imwe mwashininkisha ukuti ifyo Baibolo ilanda fya cine.
1. Bushe amalyashi ayaba mu Baibolo ya cine nelyo ni nshimi fye?
Baibolo iine itila mwaba “amashiwi ayalungama aya cine.” (Lukala Milandu 12:10) Amalyashi yabamo yalicitike, kabili na bantu yalandapo e ko baali. (Belengeni Luka 1:3; 3:1, 2.) Abengi abasambilila pa malyashi ya kale na bashula ifya kale basanga ukuti ifyalembwa mu Baibolo pamo nga, inshiku ishacindama, abantu, ififulo, e lyo na malyashi ayalembwamo fya cine.
2. Cinshi twingalandila ukuti Baibolo ilatwafwa na muno nshiku nangu ca kuti yalembelwe kale sana?
Ilingi line Baibolo ilalanda pa fintu ifishaishibikwe ilyo yalelembwa. Ku ca kumwenako, yalilanda na pa fya sayansi. Ilyo Baibolo yalelembwa abantu abengi tabasumine ifintu ifingi ifyo ilanda pali sayansi. Lelo muno nshiku abasambilila ifya sayansi basanga ukuti ifyo Baibolo ilanda fya cine. Ifyaba mu Baibolo “lyonse [kuti twaficetekela], kabili fya muyayaya.”—Amalumbo 111:8.
3. Cinshi tulingile ukucetekelela ifyo Baibolo ilanda pa fikacitika ku ntanshi?
Mu Baibolo mwaliba amasesemo ayalanda pa “fintu ifishilacitwa.” (Esaya 46:10) Yalilandile icine pa fintu ifingi, ninshi kucili imyaka iingi ukuti ficitike. Kabili yalilondolwele ifintu ifingi ifilecitika muno nshiku. Muli lino isambililo twalalanda pa masesemo yamo ayalembwa mu Baibolo. Mwalatemwa ukumona ifyo amasesemo yalembwa mu Baibolo yafikilishiwa!
SAMBILILENI NA FIMBI
Moneni ifyo abasambilila ifya sayansi muno nshiku basanga ukuti ifyo Baibolo ilanda pa fya sayansi fya cine. Kabili moneni na masesemo yamo ayo Baibolo yalandapo.
4. Ifyaba mu Baibolo filomfwana na sayansi
Kale sana abantu abengi basumiine ukuti kwaliba apo icalo caikala. Tambeni VIDIO.
VIDIO: Isonde Lyakobekwa Apashaba Kantu (1:13)
Moneni ifyalembelwe mwi buuku lya kwa Yobo imyaka nalimo 3,500 iyapita. Belengeni Yobo 26:7, lyena lanshanyeni ici cipusho:
-
Cinshi twingapapila ifi Baibolo iyalembelwe kale sana ilanda ukuti isonde lyakobekwa “apashaba kantu”?
Papitile fye imyaka nalimo 200 ukufuma apo basayantisti baishibile ifyo ciba pa kuti amenshi yaye mu muulu no kuloka pe sonde nge mfula. Nomba moneni ifyo Baibolo yalandile imyaka nalimo 3,500 iyapita. Belengeni Yobo 36:27, 28, lyena lanshanyeni aya mepusho:
-
Cinshi mwatemwapo sana pa fyo Baibolo yalondolola ifyo ciba pa kuti amenshi yaye mu muulu no kuloka pano isonde nge mfula?
-
Bushe amalembo twabelenga nayalenga mwacetekela sana ifyaba mu Baibolo?
5. Baibolo yalisobele ifintu fimo ifikalamba ifyali no kucitika
Belengeni Esaya 44:27–45:2, lyena lanshanyeni ici cipusho:
-
Finshi Baibolo yasobele pa musumba wa Babiloni ninshi kucili imyaka 200 ukuti onaulwe?
Tambeni VIDIO.
VIDIO: Baibolo Yalisobele Ukuti Umusumba wa Babiloni Bali no Kuonaula (0:58)
Ilyashi lya kale lilangilila ukuti Imfumu Sailasi iya ku Persia na bashilika baiko, balisanshile umusumba wa Babiloni mu mwaka wa 539 ninshi Yesu talaisa pano isonde. Balipaatwile amenshi ayali mu mumana uwacingilile uyu musumba. Apo basangile ifiibi fya pa mpongolo nafisuka, balingiile mu musumba no kuonaula ukwabula ukulwa inkondo. Napapita imyaka ukucila 2,500 ukutula apo uyu musumba baonawilile, kabili apaali umusumba wa Babiloni pashala fye ifitantaala. Moneni ifyo Baibolo yasobele.
Belengeni Esaya 13:19, 20, lyena lanshanyeni ici cipusho:
-
Bushe ifyo Baibolo yasobele pa musumba wa Babiloni fyafikilishiwe shani?
Ifitantaala fya musumba wa Babiloni mu calo ico beta ukuti Iraq muno nshiku
6. Baibolo yalisobele ifintu ifilecitika na muno nshiku
Baibolo itila tuleikala mu “nshiku sha kulekelesha.” (2 Timote 3:1) Moneni ifyo Baibolo yasobele ukuti e fikalacitika mu nshiku sha kulekelesha.
Belengeni Mateo 24:6, 7, lyena lanshanyeni ici cipusho:
-
Finshi Baibolo yalandile ukuti e fikalacitika mu nshiku sha kulekelesha?
Belengeni 2 Timote 3:1-5, lyena lanshanyeni aya mepusho:
-
Bushe Baibolo yasobele ukuti abantu abengi bakaba shani mu nshiku sha kulekelesha?
-
Mibele nshi pali iyi Baibolo yalandapo iyo mumona mu bantu?
ABANTU BAMO BATILA: “Mu Baibolo mwaba fye inshimi na malyashi ya kale.”
-
Cinshi calenga mushininkishe sana ukutila kuti twacetekela ifyaba mu Baibolo?
IFYO MUSAMBILILE
Amalyashi ya kale, sayansi, na masesemo fyonse filanga ukutila kuti twacetekela ifyaba mu Baibolo.
Ukupitulukamo
-
Bushe amalyashi ayaba mu Baibolo ya cine nelyo ya kwelenganya fye?
-
Finshi fimo ifyo basayantisti basanga ifyumfwana ne fyo Baibolo ilanda?
-
Bushe muletontonkanya ukutila Baibolo kuti yasobela ifikacitika ku ntanshi? Cinshi mwalandila ifyo?
ISHIBILENIPO NA FIMBI
Bushe kwaliba ifyo Baibolo yalanda pali sayansi ifishili fya cine?
“Bushe Ifyo Baibolo Ilanda E fyo na Basambilila Sayansi Basanga?” (Icipande ca pa jw.org)
Finshi ifyo Baibolo yalanda ifya cine ifilecitika muli shino “nshiku sha kulekelesha”?
“Ukusesema 6 Ukwa mu Baibolo Ukulefikilishiwa” (Ulupungu lwa kwa Kalinda, May 1, 2011)
Moneni ifyo ubusesemo bwa mu Baibolo ubulanda pa buteko bwa Grisi bwafikilishiwe.
‘Amashiwi ya Busesemo’ Yalakosha Icitetekelo Cesu 5:22
Moneni ifyo amasesemo ya mu Baibolo yalengele umwaume umo ayalula ifyo alemona Baibolo.
“Nalemona Kwati Lesa Takwaba” (Ulupungu lwa kwa Kalinda Na. 5 2017)
Nalimo Kuti Mwatemwako ne fi
AMEPUSHO ABANTU BEPUSHA SANA
Bushe Isambililo lya Baibolo E Cinshi?
Amasuko ku mepusho pe sambililo lya Baibolo ilyabula ukulipilisha.
