Muli Baibolo, ishiwi lya ciGriki ilyo bapilibula ukuti “ubufumacumi” lipilibula “icintu icisuma nga nshi.” Ili ishiwi kuti lyapilibula no kuba ne mibele iisuma.

Abena Kristu balakonka sana amashiwi ayo umutumwa Paulo alembele ayatila: “Tufwaya ukuba aba cishinka muli fyonse.” Finshi tulingile ukucita pa kuba aba cishinka muli fyonse?

Cila lucelo, abantu abengi balatala baimona mu cilola ilyo bashilafuma pa ng’anda. Cinshi bacitila ifi? Ni co balafwaya ukulamoneka bwino. Na lyo line, kwaliba icintu icacindama ukucila pa kusakula bwino umushishi nelyo ukufwala ifya kufwala ifisuma. Ukwabula no kutwishika, imibele yesu kuti yalenga abantu batutemwa nelyo iyo.

Icebo ca kwa Lesa cilatweba ukwabula no kupita mu mbali ukuti ulubembu twapyana lulalenga tulefwaya ukucita ifyabipa. Baibolo pa Ukutendeka 8:21 itila: “Umutima wa muntu walola fye ku bubi ukutula ku bwaice bwakwe.” Kanshi nga tulefwaya ukuba abafumacumi, tulingile ukulwisha ulubembu ulo twapyana. Umutumwa Paulo alilondolwele bwino sana ifyo alelwisha ulubembu ilyo atile: “Mu mutima wandi mwena nalitemwisha amafunde ya kwa Lesa, lelo ine mona mu filundwa fyandi ifunde limbi lilelwa ne funde lya matontonkanyo yandi no kulantwala bunkole kwi funde lya lubembu ilili mu filundwa fyandi.”—Abena Roma 7:22, 23.

Ku ca kumwenako, nga ca kuti umutima wesu ulefwaya ukuti tucite icintu cimo mu bucenjeshi, tatufwile ukulacita fye ifyo umutima wesu ulefwaya. Nangu ca kuti ukukanaba no bufumacumi kwaliseeka sana, icawama ca kutila, kuti twaba abafumacumi nga tulefwaya.

Nga tulefwaya ukuba abafumacumi, tulingile ukuba ne mibele iisuma. Ku ca bulanda, abantu abengi balabika sana amano ku mifwalile lelo tababika amano ku kufwaya ukuba ne mibele iisuma. Ici cilenga baleilungamika ukuti bafumacumi nga ca kuti bacita ifintu fimo mu bucenjeshi. Icitabo ca The (Honest) Truth About Dishonesty citila: “Limo tulabepa e lyo twailungamika ukuti ifyo tucitile fili fye bwino.” Bushe kwaliba icingatwafwa ukwishiba ifyo tulingile ukucita pa kuti tube abafumacumi muli fyonse? Ee, kwaliba icingatwafwa.

Abantu abengi balisanga ukuti Baibolo kuti yatwafwa ukuba abafumacumi. Muli Baibolo mwaliba ifyebo ifingatwafwa sana ukuba ne mibele isuma. (Amalumbo 19:7) Mwaliba ifyebo ifingatwafwa mu ndupwa shesu, pa fyo tulingile ukubomba incito, ifyo imibele yesu ifwile ukuba e lyo na mu fya kwa Lesa. Baibolo yalyafwa abantu pa myaka iingi. Amafunde e lyo ne fyebo fimbi ifyabamo kuti fyabomba ku bantu bonse. Nga ca kuti tulebelenga no kutontonkanya  pa fyo Baibolo ilanda kabili tulekonka ne fyo itweba, kuti twaba abafumacumi kabili abalungami.

Na lyo line, tatulingile fye ukwishiba ifyaba mu Baibolo pa kuti tube abafumacumi. Na kuba, twikala mu calo umwaba abantu abacita ifyabipa abengalenga twafilwa ukulacita ifyo Baibolo ilanda. E ico tulingile ukulapepa kuli Lesa ukuti aletwafwa. (Abena Filipi 4:6, 7, 13) Nga ca kuti tulecita ifi twalandapo, ninshi tukaba abalungami kabili abafumacumi mu fintu fyonse.

Ba Hitoshi, abo tulandilepo mu cipande ca kubalilapo, balisanga ukuti caliwama ukuba umufumacumi pantu abakalamba ba ncito uko babomba balibatemwa sana pa fyo baba abafumacumi. Ba Hitoshi batile: “Ndatasha sana pa kusanga incito iyo momba na kampingu iisuma.”

Abantu bambi nabo balisanga ukuti cisuma ukuba umufumacumi. Natulande pa bantu bamo abasanga ubusuma bwaba mu “kuba aba cishinka muli fyonse,” nga fintu Baibolo ilanda.

• Ukuba na Kampingu Iisuma

  Ba Cheryl, aba ku Ireland, batile: “Ilyo nali ne myaka 13, nalilekele isukulu kabili natendeke ukwiba. Kanshi indalama ishingi isho nalekwata shaleba sha kwiba. Mu kuya kwa nshita, nalyupilwe, kabili ine no mwina mwandi twatendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova. Ilyo twasambilile ukuti Yehova * Lesa alipata ubucenjeshi, twalilekele ukucita ubucenjeshi. Mu 1990, twaliipeele kuli Yehova kabili twalibatishiwe twaba ne Nte sha kwa Yehova.”—Amapinda 6:16-19.

  “Kale mu ng’anda mu mwandi mwalifulile sana ifipe fya kwiba, lelo pali ino nshita tamwaba icipe nangu cimo ica kwiba, kabili ici calenga ukuti ndeba na kampingu iisuma. Nga natontonkanya pa fyo naleiba pa myaka iingi, ndatasha sana Yehova pa luse lwakwe. Ndatemwa sana ukwishiba ukuti Yehova nomba alintemwa.”

  Ba Sonny, aba ku Hong Kong, batile: “Ilyo abakalamba ba ncito baishibe ukuti nalikeene ukupoka amafisakanwa ku muntu uwalefwaya ukushita fimo ku kampani nalebomba, banjebele abati: ‘Lesa upepa alilenga waba umuntu uwacetekelwa! Ala twalitemwa ifi ubomba pali ino kampani.’ Ukuba umufumacumi mu fintu fyonse kwalilenga naba na kampingu iisuma kuli Yehova Lesa. Ici calilenga ndesambilishako na balupwa lwandi e lyo na bantu bambi ukuba abafumacumi.”

• Ukukanaipeela Umulandu

  Ba Tom, aba ku United States batile: “Momba ku banki iikalamba nga nshi. Abantu abengi abo momba nabo balafwaisha indalama ukucila ukuba abafumacumi. Abengi batila, ‘Tacabipa ukucitako ubucenjeshi nga ca kuti bwalalenga ubunonshi buye pa muulu e lyo ukwate ne ndalama.’ Lelo ukuba umufumacumi, kwalilenga nilaipeela imilandu. Nshifwaya ukuleka ukuba umufumacumi nangu ifintu fyafye shani. Abanjingisha incito balishiba ukuti te kuti mbabepe nelyo ukubabepelako ubufi.”

• Ukucindikwa

  Ba Kaori, aba ku Japan, batile: “Uwaleyangalila incito momba anjebele ukuti imbepe ubufi pa fintu ifyalubile pa kampani, lelo nalikeene. Ilyo abaibile ifipe baishibikwe, umukalamba wa pa kampani alintashishe sana pa kuba umufumacumi. Umuntu afwile ukuba uwashipa pa kuba umufumacumi muli cino calo umushafula ubufumacumi. Na lyo line, ukuba umufumacumi kuti kwalenga abantu batucetekela e lyo no kutucindika.”

Ukuba umufumacumi kusuma pantu kulalenga mwilaipeela imilandu, mwaba na kampingu iisuma kabili kulalenga abantu ukumucindika. Bushe tamulesumina ukuti ici cishinka?