Nahibalo Ka Ba?

Nganong ang mga tawo sa kapanahonan sa Bibliya naggamit ug aspalto ingong argamasa?

▪ Bahin sa mga magtutukod sa torre sa Babel, ang Bibliya nag-ingon nga “ang tisa nagsilbing bato alang kanila, apan ang aspalto nagsilbing argamasa.”—Genesis 11:3.

Ang aspalto kinaiyanhong magama. Kini naggikan sa petrolyo, ug makaplagan diha sa daghang dapit sa Mesopotamia, diin kini motubod gikan sa yuta ug mobagtok. Sa kapanahonan sa Bibliya, ilado kini ingong maayong papilit. Ang aspalto “maayong gamiton alang sa mga tinukod nga gama sa pinagbang tisa,” matod sa usa ka reperensiya.

Ang usa ka artikulo sa magasing Archaeology naghubit sa usa ka di pa dugayng pagduaw ngadto sa mga gun-ob sa ziggurat o templo sa karaang siyudad sa Ur, sa Mesopotamia. “Ang argamasang aspalto—usa sa unang mga gamit sa halapad nga minahan sa aseite sa habagatang Iraq—makita gihapon taliwala sa nasunog nga mga tisa,” nag-ingon ang awtor. “Ang pilit ug itom nga substansiya, nga maoy hinungdan karon sa paggubatay sa maong dapit, kaniadto maoy nakapahiusa niini nga sibilisasyon. Ang paggamit ug aspalto ingong argamasa ug sa pag-aspalto sa mga dalan nakatabang nga dili masuphag tubig ang daling-magupok nga Sumerianhong mga tisa, busa ang mga tinukod milungtad ug libolibo ka katuigan.”

Unsang matanga sa “papel” ang mabatonan sa kapanahonan sa Bibliya?

▪ Natural lang nga makapangutana kita niini tungod sa giingon sa magsusulat sa Bibliya nga si Juan: “Bisan tuod daghan pa ako ug isulat kaninyo, dili ko tinguha nga himoon kini pinaagi sa papel ug tinta.”—2 Juan 12.

Ang Gregong pulong nga kharʹtes, nga gihubad dinhig “papel,” nagtumong sa papel nga gama sa papiro, usa ka tanom nga mabuhi sa tubig. Kini ang paghubit sa usa ka reperensiya kon giunsa paghimog mga panid nga sulatanan gikan sa punoan niining tanoma: “Ang punoan, nga usahay napulo ka piye ang gitas-on, panitan ug gilison ug dayon ipapilit sa usag usa aron mapormang mga pligo, ang unang pligo haklapag laing pligo nga pababag; unya dukdokon kini gamit ang pakang ug dayon pahamison.”

Ang mga arkeologo nakakaplag ug daghang karaan nga dokumentong papiro sa Ehipto ug sa palibot sa Patayng Dagat. Ang pipila ka papiro sa Kasulatan nga nakaplagan niining mga dapita masubay sa panahon ni Jesus o mas sayo pa niana. Posible gayod nga mao kini ang unang gisulatan sa mga sulat sa Bibliya, sama niadtong iya sa mga apostoles.

[Picture Credit Lines sa panid 11]

Spectrumphotofile/ photographersdirect.com

© FLPA/David Hosking/age fotostock