1. Ifa usun epwe fis pwapwa lón famili?

JIOWA KOT a mochen pwe óm famili epwe pwapwa. An we Kapas ewe Paipel, a awora emmwen usun wisen emén me emén lón famili. Lupwen ra apwénúetá en me wisan me ren án Kot fén, epwe watte feiéchúr. Jesus a apasa pwe ra pwapwa are “feiöch chokewe mi rong kapasen Kot o aleasochis ngeni.”​—Lukas 11:28.

2. Pwapwaan famili a lóngólóng wóón met?

² Pwapwaan famili a ákkáeúin lóngólóng wóón ach esilla pwe ewe kókkótun famili a pop seni Jiowa, ewe emén Jesus a kér ngeni ‘Semach.’ (Mateus 6:9) Famili meinisin wóón fénúfan ra fis pokiten Semach we lón láng, iwe i a wesewesen silei met epwe efisi pwapwaan famili. (Efisos 3:14, 15) Iwe, met Paipel a apasa usun wisen emén me emén lón famili?

3. Ifa usun ewe Paipel a áweweei poputáán ewe kókkótun famili? Pwata sia silei pwe mi enlet alon?

³ Jiowa a fératá ewe ákkáeménún mwán me fefin, Atam me Efa, iwe a apwúpwúlúwer. A onómuur lón eú paratis mi lingéch wóón fénúfan, a iteni ewe tánipiin Eten, iwe a ereniir pwe repwe néúnéú. Iei alon Jiowa: “Oupwe nöünöü o achomongakemi pwe fanüfan epwe masou remi o nom fän nemeniemi.” (Keneses 1:26-28; 2:18, 21-24) Pwóróusen Atam me Efa esap chék eú tutulap pún Jesus a affata pwe a enlet minne a mak lón Keneses usun poputáán ewe kókkótun famili. (Mateus 19:4, 5) Inaamwo ika sia kúna chómmóng osukosuk, me ewe manaw iei ese usun minne Kot a tipeni me lepoputáán, sipwe ppii pwata mi chék chúen tufich pwapwa lón famili.

4. (a) Ifa usun emén me emén a tongeni alapaaló pwapwaan an famili? (b) Pwata ach káé usun manawen Jesus a kon lamot ngeni pwapwaan famili?

⁴ Emén me emén a tongeni alapaaló pwapwaan famili ren an áppirú án Kot pwáraatá tong. (Efisos 5:1, 2) Iwe nge, ifa usun sipwe áppirú Kot ika sise tongeni kúna? Án Jiowa tiinatiw Néún we mwánichi seni láng a atufichi ach káé usun féfférún Jiowa. (Johannes 1:14, 18) Atun Néún na Jesus Kraist a nóm wóón fénúfan, a fókkun áppirúfichi Seman we lón láng pwe án aramas kúna me aúseling ngeni Jesus a usun chék nge ra nóm ren Jiowa me aúseling ngeni. (Johannes 14:9) Ina popun, emén me emén leich a tongeni alapaaló pwapwaan an famili ren an káé usun án Jesus tong me ákkáppirú i.

5, 6. (a) Ifa usun féfférún Jesus ngeni ewe mwichefel a eú leenien áppirú mi múrinné ngeni mwán pwúpwúlú? (b) Met sipwe féri pwe sipwe kúna omusomusen ach tipis?

⁵ Paipel a apasa pwe féfférún ekkewe mwán ngeni pwúlúwer epwe chék usun féfférún Jesus ngeni néún kewe chón káé. Nengeni mwo alon Paipel ei: “Ämi mwän kana oupwe echeni pwülüemi usun Kraist a echeni mwichefel o fangala manauan fän itan. . . . Ina usun ekewe mwän repwe echeni pwülüer usun chök ar püsin echeni inisiir. Eman mwän mi echeni pwülüan a echeni püsin i. Esap fokun wor eman a oput püsin inisin, nge a fokun amongöni o tümwünü usun chök met Kraist a föri ngeni mwichefel.”​—Efisos 5:23, 25-29.

⁶ Jesus a isetiw eú leenien áppirú mi unuséch fán iten ekkewe mwán pwúpwúlú ren an tongei an we mwichefel. Jesus a asoresini manawan fán ásengesiir me “a echeniir tori sopolan” inaamwo ika rese unuséch. (Johannes 13:1; 15:13) Iwe, iei eú kapasen pesepes ngeni mwán pwúpwúlú pwe repwe sópweló le ‘echeni pwülüer, nge resap pöchökül ngeniir.’ (Kolose 3:19) Met epwe álisi emén mwán pwúpwúlú le apwénúetá ena fén, ákkáeúin ika pwúlúwan we ese pwári mirit fán ekkóch? Iwe, epwe chechchemeni pwe pwisin i a pwal mwámmwáálliló. Epwe pwal ekieki met i epwe féri pwe Kot epwe omusaaló. Iwe, met epwe féri? Epwe omusaaló chókkewe mi tipis ngeni, kapachelong pwúlúwan we. Iwe pwúlúwan we epwe pwal ina usun. (Álleani Mateus 6:12, 14, 15.) Esap ina popun ekkóch ra apasa pwe án rúúemén tipemecheresin okkomusomusfengen a asopwéchú ar pwúpwúlú?

7. Met Jesus a áfánni? Ifa ewe leenien áppirú a isetiw fán iten ekkewe mwán pwúpwúlú?

 ⁷ Ekkewe mwán pwúpwúlú repwe pwal chechchemeni pwe Jesus a chúngú néún kewe chón káé fansoun meinisin. A áfánni tufichingawer me osupwanger lón pekin aion. Áwewe chék, lupwen ra pekkus, a ereniir: “Ousipwe feila oukich chök lon eu leni mi toau seni lenien aramas, pwe oupwe tongeni ekis asösö.” (Markus 6:30-32) Ekkewe mwán repwe pwal áfánniéchú pwúlúwer kewe. Ewe Paipel a apasa pwe fefin ‘ra apwangapwang’ seni pwúlúwer, iwe a allúkú ngeni mwán pwúpwúlú pwe repwe “meninitiir.” Met popun? Pún mwán pwúpwúlú me pwúlúwer kewe repwe eánippékú “än Kot we lifangen manau.” (1 Petrus 3:7) Ekkewe mwán pwúpwúlú repwe chechchemeni pwe met Kot a aúcheani ina án emén tuppwél ngeni nge esap ika i emén mwán are fefin.—Kölfel 101:6.

8. (a) Ifa usun sipwe erá pwe emén mwán “mi echeni pwülüan a echeni püsin i”? (b) Met weween án emén mwán me pwúlúwan we repwe “eman chök”?

⁸ Ewe Paipel a apasa, emén mwán “mi echeni pwülüan a echeni püsin i.” Popun, pún Jesus a affata pwe “resap chüen ruoman, pwe eman chök.” (Mateus 19:6) Ina minne, resap lisowu ngeni emén esap pwúlúwer. (Än Salomon Fos 5:15-21; Ipru 13:4) Epwe tufich ena ika repwe áfánnifengeni mocheniir me nónnómur, nge sap chék pwisin mocheniir. (1 Korint 7:3-5) Repwe chechchemeni ei pwóróus: “Esap fokun wor eman a oput püsin inisin, nge a fokun amongöni o tümwünü.” Ekkewe mwán pwúpwúlú repwe tongei pwúlúwer kewe usun chék ar tongei pwisin iir me chechchemeni pwe repwe etittin mwen mesen pwisin mékúrer we, Jesus Kraist.​—Efisos 5:29; 1 Korint 11:3.

9. Lón Filipi 1:8 a kapas usun menni napanapen Jesus? Pwata mwán pwúpwúlú repwe pwáraatá ena ngeni pwúlúwer kewe?

 ⁹ Ewe aposel Paulus a kapas usun án Kraist Jesus tong are chúngúkkái. (Filipi 1:8) An chúngúkkái ngeni aramas a apéchékkúleretá, iwe ekkewe fefin lein néún kewe chón káé ra mmen efich. (Johannes 20:1, 11-13, 16) Iwe, fin pwúpwúlú ra sani pwúlúwer kewe repwe pwal ina usun.

10. Ifa usun Jesus a isetiw eú leenien áppirú ngeni fin pwúpwúlú?

¹⁰ Eú famili, ina eú mwichen aramas, iwe ren an epwe kókkótéch mwékútúkútún, a lamot an epwe wor mékúran. Pwal mwo nge Jesus a wor Mékúran. Paipel a erá: “Kot möküren Kraist,” usun chék “mwän möküren fefin.” (1 Korint 11:3) Án Jesus álleasochisi Kot, mékúran we, ina eú leenien áppirú mi múrinné pokiten oukich meinisin a wor en me mékúran, a lamot sipwe álleasochisi.

11. Epwe met ekiekin fin pwúpwúlú usun pwúlúwer? Iwe, eli epwe met mwirilóón féfféréchún fefin?

¹¹ Ekkewe mwán rese unuséch me ra kan mwámmwáálliló, iwe fán chómmóng rese tongeni apwénúetáfichi wiser, wisen mékúren famili. Ina minne, met ekkewe fin pwúpwúlú repwe féri? Resap esiita met pwúlúwer a féri are etiereló wóón wiser. Repwe chechchemeni pwe ar tipemecheres me tipepwetete a fókkun aúchea mwen mesen Kot. (1 Petrus 3:4) Ika ra ina usun, iwe epwe mecheres ar repwe álleasochisi pwúlúwer kewe, pwal mwo nge lón fansoun weires. Paipel a pwal apasa: “Ämi fefin meinisin oupwe meniniti pwülüemi.” (Efisos 5:33) Nge met repwe féri ika pwúlúwer rese lúkú pwe Kraist i Mékúrer? Paipel a pesei fin pwúpwúlú:  “Oupwe fokun aleasochisi pwülüemi kana, pun ika ekoch me leir resap lükü än Kot kapas, repwe tongeni lükü Jesus ren ämi föför. Ousap wisen apasatä och kapas, pun repwe chök soulängila ren ar küna ämi föför mi limöch me ämi sile menin.”​—1 Petrus 3:1, 2.

12. Pwata ese wor ngawen án emén fin pwúpwúlú uwawu meefian fán mennin?

¹² Emén fin pwúpwúlú ese pwáraatá súfélúngaw ika a uwawu meefian mi sókko seni meefien pwúlúwan nge fán mennin, ese lifilifil ika pwúlúwan a fiti an lúkú are ese. Eli an ekiek a pwúng me unusen ewe famili epwe feiéch ika ewe mwán epwe aúseling ngeni. Áwewe chék, Apraham ese tipeeú ngeni meefien pwúlúwan we Sara ren ataween och fitikoko lón ar famili nge iei alon Kot ngeni: “Kopwe föri meinisin mine Sara a ürenuk.” (Álleani Keneses 21:9-12.) Nge atun ewe mwán epwe filatá eú kókkót ese ú ngeni án Kot allúk, iwe ewe fefin epwe pwári an álleasochis ren an álisatá.​—Föför 5:29; Efisos 5:24.

13. (a) Met Titus 2:4, 5 a pesei fin pwúpwúlú ar repwe féri? (b) Met ewe Paipel a apasa usun án pwúpwúlú nómfesen me mufesen?

 ¹³ Fin pwúpwúlú ra tongeni féri chómmóng mettóch le apwénúetáéchú wiser kewe lón ar famili. Áwewe chék, Paipel a apasa pwe fin pwúpwúlú “repwe echeni pwülüer me nöür kana, usun ar repwe nemeni püsin inisiir o eäni eu letip mi limöch, usun ar repwe sipeöch le angang lon imw, repwe eäni kirikiröch o aleasochis ngeni pwülüer.” (Titus 2:4, 5) Ika emén fefin mi pwúpwúlú me néúnéú a ina usun, iwe epwe kúna tong me súfél seni an famili. (Álleani Än Salomon Fos 31:10, 28.) Iwe nge, pokiten pwúpwúlú a ochufengeni rúúemén aramas rese unuséch, eli ekkóch napanap mi  sókkóló ngawer ra tongeni efisi ar nómfesen are mufesen. Mi mumutá nómfesen me ren ewe Paipel ika a fis ekkóch mettóch mi fókkun ngaw. Iwe nge, esap fis ren och popun mi lamot kisikis, pún iei án Paipel fén: “Emon fefin esap aimu seni puluan, . . . o emon mwan esap asulo puluan.” (1 Korint 7:10, 11, TF) Iwe nge me ren Paipel, a chék mumutá mufesen ika pwe emén leir a tipisin lisowumwáál.​—Mateus 19:9.

14. Mei fet féfférún Jesus ngeni semirit, iwe met sam me in repwe awora ngeni néúr kewe?

¹⁴ Jesus a isetiw eú leenien áppirú mi unuséch lón féfférún ngeni semirit fán iten sam me in. Lupwen aramas ra sótun pinei ekkóch kúkkún pwe resap kkan ngeni Jesus, iwe a apasa: “Oupwe mwüt ngeni ekewe semirit pwe repwe feito rei, nge ousap epetiir.” Ewe Paipel a apasa: “Mürin Jesus a romi ekewe semirit, a iseis pöün won eman me eman leir o a afeiöchüür.” (Markus 10:13-16) Pokiten Jesus a awora fansoun ngeni ekkena kúkkún, iwe kosap pwal ina usun ngeni pwisin noum kewe át me nengngin? A lamot ngeniir watteen óm fansoun nge esap chék ekis. Kopwe awora fansoun le kákkáé ngeniir pún ina án Jiowa allúk ngeni sam me in.​—Álleani Tuteronomi 6:4-9.

15. Met ekkewe sam me in ra tongeni féri le túmúnúéchú néúr kewe?

¹⁵ Ei ótót a chék ngangngawoló, iwe sam me in repwe fókkun túmúnú néúr kewe seni aramas mi mochen kirikiringaw ngeniir, áwewe chék lón pekin lisowu. Ekieki mwo usun án Jesus túmúnú néún kewe chón káé, ekkewe a kér ngeniir “nei kana” fán tong. Lupwen Jesus a ares me epwele máló, a féri met néún kewe chón káé repwe ngaseló ren, iwe a ereni  ewe mwichen aramas: “Are oua küttaei, oupwe mwüt ngeni ätekei pwe repwe feila.” (Johannes 13:33; 18:7-9) Ámi kana sam me in, oupwe mammasa pún ewe Tefil a achocho le efeiengawa néúmi kewe semirit. Oupwe éúréúrer me mwen an epwe toriir sóssót pwe repwe silei met repwe féri. * (1 Petrus 5:8) Ikenái, a fókkun lapóló ekkewe minen efeiengaw ngeni néúch kewe lón pekin aion, lúkú, ekiek me memmeef.

16. Met sam me in ra tongeni káé seni napanapen án Jesus apwúngú mwáállin néún kewe chón káé?

¹⁶ Lón ewe pwinin me mwen án Jesus máló, néún kewe chón káé ra ánini ika ién leir a lapalap. Jesus ese song ngeniir nge a sópweló le achchúngúúr fán tong ren an kapas me féffér. (Lukas 22:24-27; Johannes 13:3-8) Ika pwe en emén sam are in, ka tongeni áppirú Jesus ren napanapen óm apwúngú noum kewe? Pwúngún, a lamot ngeniir emirit nge epwe kawor “fän aüküköch,” nge esap fán song. Kosap eáni kapas nge kese mwo akkomw ekieki pwe ete “usun efoch ketilas a akinasa eman.” (Jeremaia 30:11; Än Salomon Fos 12:18) Epwe múrinné napanapen óm emiriti noum we pwe mwirin och fansoun, epwap weweéchúti pwe mi pwúng ewe popun ka emiriti.​—Efisos 6:4; Ipru 12:9-11.

17. Ifa usun Jesus a isetiw eú leenien áppirú mi múrinné ngeni ekkewe nau?

¹⁷ Nau ra tongeni káé seni Jesus? Ewer, ra tongeni! Jesus a pwári lón an féffér ren ifa usun nau repwe álleasochisi  semer me iner. A apasa: “Üa chök apasa mine Semei a aiti ngeniei. . . . üa föri mine a pwapwa ren fansoun meinisin.” (Johannes 8:28, 29) Jesus a álleasochisi Seman we lón láng nge Paipel a pesei nau le álleasochisi semer me iner. (Álleani Efisos 6:1-3.) Jesus emén nau mi unuséch nge a álleasochisi seman we Josef me inan we Maria inaamwo ika iir rese unuséch. Ena a atoto pwapwaan chón an famili meinisin.​—Lukas 2:4, 5, 51, 52.

18. Pwata Jesus a álleasochisi Seman we fansoun meinisin? Ié kewe repwe pwapwa ika ekkewe nau repwe álleasochisi semer kewe me iner?

¹⁸ Mi tufich ngeni ekkewe nau ar repwe áppirúfichi Jesus me apwapwaai semer kewe me iner? Fán ekkóch, ekkewe nau ra ekieki pwe a weires ar repwe álleasochisi semer kewe me iner, nge ina letipen Kot ngeniir. (Än Salomon Fos 1:8; 6:20) Jesus a álleasochisi Seman we lón láng fansoun meinisin, pwal mwo nge atun a weires. Lón eú fansoun, lupwen a fókkun weires án Jesus epwe féri letipen Kot, a tingorei: “Kopwe angei seniei ei kapen riaföü [minne Kot a ewisa ngeni].” Nge Jesus a chék féri met Seman we a ereni pún a weweiti pwe minne Seman we a mochen a kon éch lap seni meinisin. (Lukas 22:42) Ika ekkewe nau repwe káé le rongosich, repwe fókkun apwapwaai semer kewe me iner me pwal Semer we lón láng. *​—Än Salomon Fos 23:22-25.

19. (a) Ifa usun Satan a sótuni ekkewe nau? (b) Met meefien ekkewe sam me in ika néúr kewe ra féfféringaw?

¹⁹ Ewe Tefil a sótuni Jesus, iwe ese wor tipemwaramwar pwe epwe pwal sótuni néúch kewe pwe repwe  féri minne mi ngaw. (Mateus 4:1-10) A weires án ekkewe nau repwe ú ngeni etipetipaen chiener kewe nge ina met Satan ewe Tefil a ákkáeá. A ifa me fókkun lamoten án ekkewe nau resap chiechi ngeni chón féfféringaw! (1 Korint 15:33) Néún Jakop we fépwúl itan Tina a soun chiechi ngeni chókkewe rese fel ngeni Jiowa, iwe a efisi fitikoko watte. (Keneses 34:1, 2) Iwe, ekieki mwo riáfféún chón eú famili ika emén me leir a féri ewe tipisin lisowumwáál!​—Än Salomon Fos 17:21, 25.

20. Met emén me emén epwe féri pwe epwe wor pwapwaan an famili?

²⁰ Ika sipwe apwénúetá án Paipel fén, epwe ámecheresi ach ataweei osukosuken famili. Ina kiien pwapwaan famili. Ina minne, ámi kana mwán, oupwe tongei pwúlúwemi me féfférúmi ngeniir epwe usun féfférún Jesus ngeni an we mwichefel. Ámi kana fefin, oupwe onómukemi fán nemenien mékúremi kewe me áppirú féfférún ewe fin pwúpwúlú mi lipwákéch a mak pwóróusan lón Än Salomon Fos 31: 10-31. Ámi kana sam me in, oupwe emiriti néúmi kewe. (Än Salomon Fos 22:6) Ámi kana sam, oupwe ‘emwenöchü püsin chon ami famili.’ (1 Timoty 3:4, 5; 5:8) Iwe, ámi kana nau, oupwe álleasochisi sememi kewe me inemi. (Kolose 3:20) Ese wor emén mi unuséch lón ach kewe famili pún kich meinisin sia mwámmwáálliló. Ina popun, sipwe tipetekison me omusomusfengen.

21. Ikkefa ekkewe ápilúkúlúkéch ra nóm mwach? Ifa usun sia tongeni kúna pwapwa lón ach famili iei?

²¹ Lón ewe Paipel, a wor chómmóng fén me kapasen emmwen mi aúchea fán iten kókkótun famili. A pwal áiti ngenikich usun án Kot we ótót sefé me eú paratisin fénúfan epwe ur ren aramas mi pwapwa lón ar fel ngeni Jiowa. (Pwärätä 21:3, 4) A ifa me múrinnéén ekkena ápilúkúlúkéch mi nóm mwach! Pwal mwo nge iei, sia tongeni kúna pwapwa lón ach famili ren ach akkapwénúetá án Kot kewe emmwen mi mak lón an we Kapas, ewe Paipel.