1. (a) Tịn̄ uwụtn̄kpọ oro aban̄ade wheat ye mbiet. (b) Didie ke Jesus akanam uwụtn̄kpọ emi an̄wan̄a?

KE KIET ke otu uwụtn̄kpọ Jesus emi aban̄ade Obio Ubọn̄, enye ama etịn̄ aban̄a ọtọin̄wan̄ emi ọkọtọde eti n̄kpasịp wheat ke in̄wan̄ esie ndien asua ọkọtọ mbiet abuak ye eti n̄kpasịp oro. Mbiet oro ama ọkọri ofụk wheat, edi ọtọin̄wan̄ oro ama owụk ifịn esie ete “ẹyak mmọ mbiba ẹkọri ọtọkiet tutu esịm ini ukpen̄e.” Ke ini ukpen̄e, ẹyesobo mbiet ẹnyụn̄ ẹtan̄ wheat ẹbon. Jesus ke idemesie ama anam uwụtn̄kpọ emi an̄wan̄a. (Kot Matthew 13:24-30, 37-43.) Nso ke uwụtn̄kpọ Jesus emi anam ifiọk? (Se ekebe oro “Wheat ye Mbiet.”)

2. (a) Nso ke mme n̄kpọ oro ẹtịbede ke in̄wan̄ ọtọin̄wan̄ ẹda ẹban̄a? (b) Nso ke iyom ndinen̄ede nneme mban̄a ke ibuotikọ emi?

² Mme n̄kpọ emi ẹtịbede ke in̄wan̄ ọtọin̄wan̄ emi anam idiọn̄ọ nte Jesus editan̄de ofụri otu wheat—mme Christian emi ẹyetde aran emi ẹdikarade ye enye ke Obio Ubọn̄ esie—ke otu ubonowo ibon ọtọkiet, ye ini emi enye edinamde emi. Ẹketọn̄ọ ndisuan n̄kpasịp emi ke Pentecost 33 E.N. Ẹyetan̄ wheat ẹkụre ke ini ẹdifịkde mme Christian emi ẹyetde aran, emi ẹdude uwem ke utịt editịm n̄kpọ emi, akpatre idiọn̄ọ ndien ekem ẹda mmọ ẹka heaven. (Matt. 24:31; Edi. 7:1-4) Kpa nte ndida ke enyọn̄ obot ekemede ndinam owo okụt nte n̄kann̄kụk etiede, ntre n̄ko ke uwụtn̄kpọ emi ekeme ndinam ida ikụt se itịbede ke n̄kpọ nte isua 2,000 tọn̄ọ ẹkenọ uwụtn̄kpọ emi. Nte idun̄ọrede uwụtn̄kpọ emi, nso n̄kpọntịbe emi abuanade Obio Ubọn̄ ke nnyịn ikụt? Uwụtn̄kpọ emi etịn̄ aban̄a ini emi ẹtọde n̄kpọ, ini emi n̄kpọ ọkọride, ye ini ukpen̄e. Iyom ndinen̄ede nneme mban̄a ini ukpen̄e ke ibuotikọ emi. *

3. (a) Nso iketịbe ke mme apostle ẹma ẹkekpan̄a? (b) Nso mbụme ke ẹkebụp ke Matthew 13:28, ndien mmanie ẹkebụp? (Se ikọ idakisọn̄ n̄ko.)

³ Ke isua ifan̄ ẹma ẹkebe tọn̄ọ mme apostle  ẹkekpan̄a, ‘mbiet ama asiaha’ ke ini ẹketọn̄ọde ndikụt nsunsu mme Christian ke ererimbot. (Matt. 13:26) Mbemiso ekesịmde isua 400 E.N., mbiet emi ẹma ẹnen̄ede ẹwak ẹkan mme Christian oro ẹyetde aran. N̄kọ emeti ke ifịn oro ke uwụtn̄kpọ oro ẹma ẹbụp eteufọk mmọ m̀mê ika ikosion̄o mbiet oro? * (Matt. 13:28) Nso ke eteufọk mmọ ọkọbọrọ?

4. (a) Nso ke ibọrọ Jesus Eteufọk nnyịn anam ifiọk? (b) Ini ewe ke ẹketọn̄ọ ndifiọk mme Christian oro ẹbietde wheat?

⁴ Kop se Jesus eketịn̄de mi aban̄a wheat ye mbiet; enye ọkọdọhọ ete: “Ẹyak mmọ mbiba ẹkọri ọtọkiet tutu esịm ini ukpen̄e.” Ikọ emi owụt ke toto ke eyo mme apostle, ke ata mme Christian oro ẹbietde wheat ẹsidu kpukpru ini ke isọn̄. Se Jesus eketịn̄de ye mme mbet esie nte ini akakade owụt ke emi edi akpanikọ. Enye ọkọdọhọ mmọ ete: “Ami ndodu ye mbufo kpukpru usen tutu esịm akpatre ini editịm n̄kpọ emi.” (Matt. 28:20) Ntre, Jesus eyekpeme mme Christian oro ẹyetde aran kpukpru usen tutu esịm utịt ini. Edi sia mme Christian emi ẹbietde mbiet ẹkekọride ẹfụk mme Christian emi ẹyetde aran, nnyịn inen̄ekede idiọn̄ọ m̀mê mmanie ikesịne ke otu wheat ke ofụri ini oro. Edi n̄kpọ nte isua 30 mbemiso ini ukpen̄e ọtọn̄ọde, ẹma ẹtọn̄ọ ndifiọk otu wheat emi. Ẹkesan̄a didie ẹfiọk mmọ?

5. Didie ke ntịn̄nnịm ikọ Malachi okosu ke ini Jesus okodude ke isọn̄?

 ⁵ Ke ata ediwak isua mbemiso Jesus ọkọnọde uwụtn̄kpọ esie emi aban̄ade wheat ye mbiet, Jehovah ama anam prọfet Malachi etịn̄ aban̄a ukem n̄kpọ emi Jesus okonyụn̄ etịn̄de aban̄a ke uwụtn̄kpọ oro. (Kot Malachi 3:1-4.) John Andinịm Owo  Baptism ekedi ‘isụn̄utom emi ọkọdiọn̄de usụn̄.’ (Matt. 11:10, 11) Ke ini enye ekedide ke isua 29 E.N., ini ikpe idụt Israel ama ekpere. Jesus ekedi ọyọhọ isụn̄utom iba. Enye ama anam temple Jerusalem asana ikaba—akpa ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ utom ukwọrọikọ esie, ekem afiak anam ke ekperede utịt utom ukwọrọikọ esie. (Matt. 21:12, 13; John 2:14-17) Mmọdo, idịghe usen kiet ke Jesus akada anam temple asana, edi akada anyan ini anam.

6. (a) Didie ke ntịn̄nnịm ikọ Malachi okosu ke akamba usụn̄? (b) Ọtọn̄ọde ke ini ewe esịm ini ewe ke Jesus ekedi edise temple eke spirit? (Se ikọ idakisọn̄ n̄ko.)

 ⁶ Didie ke ntịn̄nnịm ikọ Malachi okosu ke akamba usụn̄? Ndusụk isua mbemiso 1914, C. T. Russell ye mme nsan̄a esie ẹma ẹnam utom emi ebietde eke John Andinịm Owo Baptism. Akpan utom emi ekedi ndinam mme owo ẹfiak ẹfiọk akpanikọ Bible. Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹma ẹnam mme owo ẹfiọk se uwa ufak Christ edide, ẹnam ẹdiọn̄ọ ke ikan̄ hell idụhe, enyụn̄ ẹtan̄a ke Ini Mme Gentile ọmọn̄ esịm utịt. Kpa ye emi, mme ido ukpono emi ẹdọhọde ke idi mme anditiene Christ ẹma ẹwak etieti. Ntem enyene akpan mbụme emi akanade ẹbọrọ, oro edi, Mmanie ke otu kpukpru ido ukpono emi ẹdi wheat? Man ẹbọrọ mbụme emi, ke 1914, Jesus ama ọtọn̄ọ ndise nte temple eke spirit etiede. Ndise nnyụn̄ nnam temple emi asana ama ada ini—ọtọn̄ọde ke 1914 esịm ntọn̄ọ ntọn̄ọ 1919. *

7. Nso ke Jesus okokụt ke ini enye ọkọtọn̄ọde ndise temple eke spirit ke 1914?

⁷ Nso ke Jesus okokụt ke ini enye ọkọtọn̄ọde ndise temple eke spirit? Ekpri otu ifịk ifịk Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible emi ẹdade odudu ye inyene mmọ ke se ibede isua 30  ẹkwọrọ ikọ. * Anaedi esịt ama enen̄ede enem Jesus ye mme angel ndikụt ke ekpri otu wheat oro ẹma ẹsọn̄ọ ẹda inyụn̄ iyakke mbiet Satan ababa mmọ owot. Edi okosụk oyoyom ‘ẹnam nditọ Levi [mbon oro ẹyetde aran] ẹsana.’ (Mal. 3:2, 3; 1 Pet. 4:17) Ntak emi okoyomde ẹnam mmọ ẹsana?

8. Nso iketịbe ke 1914?

⁸ Ke utịt utịt 1914, idem ama emem ndusụk Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ke ntak emi mmọ mîkakaha heaven. Ke 1915 ye 1916, mme owo ẹma ẹbiọn̄ọ esop Abasi tutu owo isịnke aba idem ikwọrọ ikọ. Se ikakam idiọkde ikan edi ke Brọda Russell ama akakpa ke October 1916, ndusụk owo ke esop Abasi ẹma ẹtọn̄ọ mfịna. Owo inan̄ ke otu owo itiaba emi ẹkedide mme esenyịn Watch Tower Bible and Tract Society ikenyịmeke Brọda Rutherford ada usụn̄. Mmọ ẹma ẹdomo nditọ ubahade ke otu nditọete, edi mmọ ẹma ẹkpọn̄ Bethel ke August 1917—ata edinam asana ekedi emi! Ke adianade do, ndusụk Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹma ẹten̄e owo enyịn. Kpa ye oro, ofụri otu nditọete ẹma ẹyak Jesus anam esop Abasi asana ẹnyụn̄ ẹnam ukpụhọde emi akanade ẹnam. Ntem, Jesus ama ebiere ke mmọ ẹdi ata mme Christian emi ẹdide wheat, edi enye ama esịn nsunsu mme Christian, esịnede kpukpru mbon Christendom. (Mal. 3:5; 2 Tim. 2:19) Nso iketịbe ke oro ebede? Man ikeme ndibọrọ mbụme emi, ẹyak ika iso ke uwụtn̄kpọ wheat ye mbiet.

9, 10. (a) Nso ke iyom ndineme mban̄a ini ukpen̄e? (b) Nso ke ẹkebem iso ẹnam ke ini ukpen̄e?

⁹ Jesus ọkọdọhọ ke “ini ukpen̄e edi akpatre ini editịm n̄kpọ emi.” (Matt. 13:39) Ini ukpen̄e oro ọkọtọn̄ọ ke 1914. Ẹyak ineme n̄kpọ ition emi Jesus ọkọdọhọde ke ẹyetịbe ini oro.

¹⁰ Akpa, edision̄o mbiet. Jesus ọkọdọhọ ete: “Ke ini ukpen̄e nyọdọhọ mbon ukpen̄e nte, Ẹbem iso ẹsion̄o mbiet ẹnyụn̄ ẹbọp mmọ ke ebek ke ebek.” Ke 1914 ama ekebe, mme angel ẹma ẹtọn̄ọ ‘ndision̄o’ mme Christian emi ẹbietde mbiet mfep ke otu mme Christian oro ẹyetde aran, oro edi, “nditọ obio ubọn̄.”—Matt. 13:30, 38, 41.

11. Nso ke ẹnen̄ede ẹda ẹdiọn̄ọ ata mme Christian tutu esịm emi?

¹¹ Nte ẹkekade iso ẹsion̄o mbon oro ẹbietde mbiet, ntre ke ẹketetịm ẹkụt ukpụhọde ke otu mbiba emi. (Edi. 18:1, 4) Etisịm 1919, ama ana in̄wan̄-in̄wan̄ ke Akwa Babylon ọduọ. Nso ke ẹnen̄ede ẹda ẹdiọn̄ọ ata mme Christian? Utom ukwọrọikọ. Mbon emi ẹkedade usụn̄ ke otu Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹma ẹtọn̄ọ ndidọhọ ke ana kpukpru owo ẹkwọrọ etop Obio Ubọn̄. Ke uwụtn̄kpọ, ekpri n̄wed emi ẹkekotde To Whom the Work Is Entrusted, emi ẹkesiode ke 1919, ama esịn udọn̄ ọnọ kpukpru mme Christian emi ẹyetde aran ete ẹsan̄a ke ufọk ke ufọk ẹkwọrọ ikọ. N̄wed oro ọkọdọhọ ete: “Utom emi okpon etieti, edi edi utom Ọbọn̄, ntre enye ọyọnọ nnyịn odudu ida inam enye. Edi akwa ifet nditiene nnam utom emi.” Nso ke mme owo ẹkenam? Enyọn̄-Ukpeme ọkọdọhọ ke 1922 ete ke ọtọn̄ọde ke ini oro, ke Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹma ẹnen̄ede ẹsịn idem ke utom ukwọrọikọ. Ikebịgike, ẹkedidiọn̄ọ mme anam-akpanikọ Christian oro nte mbon emi ẹsisan̄ade ke ufọk ke ufọk ẹkwọrọ ikọ—nte ẹsụk ẹdiọn̄ọde tutu esịm emi.

12. Ini ewe ke ẹketọn̄ọ nditan̄ otu wheat mbon ọtọkiet?

¹² Udiana, editan̄ wheat mbon ọtọkiet. Jesus okowụk mme angel esie ete: “Ẹketan̄ wheat ẹdọn̄ ke ufọk ubonn̄kpọ mi.” (Matt. 13:30) Ọtọn̄ọde ke 1919, ẹma ẹtan̄ mbon emi ẹyetde aran ẹdọn̄ ke esop Abasi emi ẹnamde asana. Amaedi mme Christian oro ẹyetde aran, emi ẹdidude uwem ke  utịt editịm n̄kpọ emi, akpatre ini emi ẹditan̄de mmọ ibon ọtọkiet edidi ke ini mmọ ẹdibọde utịp mmọ ke heaven.—Dan. 7:18, 22, 27.

13. Nso ke Ediyarade 18:7 etịn̄ aban̄a nte akpara, m̀mê Akwa Babylon, emi esịnede Christendom, anamde n̄kpọ idahaemi?

¹³ Ọyọhọ ita, editua nnyụn̄ nta edet. Nso iditịbe ke mme angel ẹma ẹkebọp mbiet ke ebek ke ebek? Jesus ama etịn̄ se iditịbede inọ mme Christian emi ẹbietde mbiet ete: “Do ke mmọ ẹdituan̄a ẹnyụn̄ ẹta edet.” (Matt. 13:42) Ndi emi ke etịbe idahaemi? Baba. Mfịn, Christendom emi etienede edi akpara oro ọdọhọ ete: “Ami ndi ọbọn̄ an̄wan, nnyụn̄ ndịghe ebeakpa, ndinyụn̄ n̄kopke mfụhọ tutu amama.” (Edi. 18:7) Ke nditịm ntịn̄, Christendom ada nte ke kpukpru n̄kpọ ẹsịne imọ ke ubọk, ada idemesie nte “ọbọn̄ an̄wan” emi mme andikara ererimbot emi ẹdude ke idak. Mbon emi mbiet adade aban̄a ẹnanam inua idahaemi, ituaha-tua. Edi ke mîbịghike n̄kpọ ọmọn̄ ọwọn̄ọde obono.

14. (a) Ini ewe ke nsunsu mme Christian ‘ẹdita edet,’ ndien ntak emi mmọ ẹditade edet? (b) Didie ke ukpụhọde oro ẹnamde ke nte Matthew 13:42 an̄wan̄ade nnyịn ekem ye se ẹwetde ke Psalm 112:10? (Se ikọ idakisọn̄.)

¹⁴ Ke akwa ukụt, ke ẹma ẹkesobo kpukpru nsunsu ido ukpono ẹfep, mbon emi ẹkesikade mme ido ukpono emi ẹyeyom ebiet eke ẹkpefehede ẹdịbe, edi idikwe. (Luke 23:30; Edi. 6:15-17) Ndien sia mmọ ẹfiọkde ke idụhe nte mmimọ idibọhọde nsobo, mmọ ẹyetua eyet ke ntak nnanenyịn ẹnyụn̄ “ẹta edet” ke ntak iyatesịt. Nte Jesus eketịn̄de ke ntịn̄nnịm ikọ esie emi aban̄ade akwa ukụt, ke ini nnanenyịn oro, mmọ “ẹyeyịbi idemmọ ke eseme.” *—Matt. 24:30; Edi. 1:7.

15. Nso iditịbe inọ mbiet, ndien ini ewe ke emi editịbe?

¹⁵ Ọyọhọ inan̄, editop ndọn̄ ke akwa ikan̄. Nso iditịbe inọ mme ebek mbiet oro? Mme angel “ẹyetop mmọ ẹdọn̄ ke akwa ikan̄.” (Matt. 13:42) Oro ọwọrọ nsinsi nsobo. Ke ntem, ẹyesobo mbon oro ẹkesikade nsunsu ido ukpono ke akpatre ikpehe akwa ukụt, oro edi, Armageddon.—Mal. 4:1.

16, 17. (a) Nso idi akpatre n̄kpọntịbe emi Jesus eketịn̄de aban̄a ke uwụtn̄kpọ esie? (b) Nso inam idọhọ ke n̄kpọ emi editịbe ke ini iso?

¹⁶ Ọyọhọ ition, ediyama. Jesus akada ntịn̄nnịm ikọ esie ekeberi ntem: “Adan̄aoro ndinen owo ẹyeyama nte utịn ke obio ubọn̄ Ete mmọ.” (Matt. 13:43) Ini ewe ke emi editịbe, ndien editịbe ke m̀mọ̀n̄? Editịbe ke ini iso. Jesus eketịn̄ aban̄a se iditịbede ke ini iso ke heaven, idịghe se itịbede idahaemi ke isọn̄. * Ẹyak ineme ntak emi idọhọde ntre.

¹⁷ Akpa, ini emi n̄kpọ emi editịbede. Jesus ọkọdọhọ ete: “Adan̄aoro ndinen  owo ẹyeyama.” Anaedi ikọ oro “adan̄aoro” aban̄a n̄kpọntịbe oro Jesus osụk etịn̄de okụre mi, oro edi, ‘nditop mbiet ndọn̄ ke akwa ikan̄.’ Emi editịbe ke akpatre ikpehe akwa ukụt. Ntem, ke ini iso n̄ko ke mbon oro ẹyetde aran ‘ẹdiyama.’ Udiana, ebiet emi n̄kpọ emi editịbede. Jesus ọkọdọhọ ke ndinen owo ‘ẹdiyama ke obio ubọn̄.’ Nso ke emi ọwọrọ? Etisịm ini emi akpa ikpehe akwa ukụt esịmde utịt, ẹma ẹfefịk kpukpru mme anam-akpanikọ emi ẹyetde aran, emi ẹsụk ẹdude ke isọn̄, akpatre idiọn̄ọ. Ndien nte ẹwụtde ke ntịn̄nnịm ikọ Jesus emi aban̄ade akwa ukụt, ẹyetan̄ mmọ ẹka heaven. (Matt. 24:31) Do ke mmọ ẹdiyama “ke obio ubọn̄ Ete mmọ,” ndien esisịt ini ke Armageddon okụrede, mmọ ẹyedi n̄wanndọ Jesus emi ẹkopde idatesịt nditiene mbuana ke “ndọ Eyenerọn̄.”—Edi. 19:6-9.

18, 19. Didie ke nnyịn ibọ ufọn ito nte uwụtn̄kpọ Jesus oro aban̄ade wheat ye mbiet an̄wan̄ade nnyịn?

¹⁸ Didie ke nnyịn ibọ ufọn ito nte uwụtn̄kpọ emi an̄wan̄ade nnyịn idahaemi? Kere ban̄a usụn̄ ita. Akpa, anam nnyịn ifiọk n̄kpọ efen efen. Uwụtn̄kpọ emi anam nnyịn ifiọk akpan ntak emi Jehovah ayakde ndutụhọ odu. Enye ọyọ “mme eso iyatesịt” man eben̄e “mme eso mbọm,” oro edi, otu wheat, enịm ọnọ ubọn̄. * (Rome 9:22-24) Udiana, uwụtn̄kpọ emi ọsọn̄ọ mbuọtidem nnyịn. Nte utịt ekperede, mme asua nnyịn ẹditetịm in̄wana ye nnyịn, “edi mmọ idikanke.” (Kot Jeremiah 1:19.) Kpa nte Jehovah, Ete nnyịn eke heaven, ekekpemede otu wheat ke ofụri isua emi ẹbede, ntre n̄ko ke enye edinam Jesus ye mme angel ẹdu ye nnyịn “kpukpru usen.”—Matt. 28:20.

¹⁹ Ọyọhọ ita, uwụtn̄kpọ emi anam nnyịn ifiọk otu wheat. Ntak emi edide akpan n̄kpọ? Ndifiọk mme Christian emi ẹbietde wheat ayan̄wam nnyịn ibọrọ mbụme emi Jesus okobụpde ke anyan ntịn̄nnịm ikọ esie oro aban̄ade mme akpatre usen. Enye okobụp ete: “Anie ndien edi ofụn emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄”? (Matt. 24:45) Ibuotikọ iba emi ẹtienede ẹyebọrọ mbụme emi ọyọhọ ọyọhọ.