1, 2. Na sala cava e vaka kina na dauveivakasarasarataki vuku o Jisu?

 RAITAYALOYALOTAKA mada ni kauti iko voli e dua na dauveivakasarasarataki ena dua na siti totoka e kila vinaka. O vakarogoca vinaka na ka e tukuna ni o kemuni kece na sarasara tiko oni vulagi ena siti qori. Oni rairai vakasamataka eso na ka totoka ena siti oni se bera ni raica. Ni oni tarogi koya na dauveivakasarasarataki, e sega ni tukuna e dua na ka me yacova na gauna veiganiti, de dua ena gauna oni sa raica kina. Ni toso tiko na sarasara, o na qoroya vakalevu na nona vuku ni tukuna vei iko ena gauna veiganiti na ka o via kila.

² Eda vaka tale ga na saravanua na lotu vaKarisito dina. Eda vulica tiko vagumatua na veika me baleta na siti totoka duadua, “na koro e dei na kena yavu,” na Matanitu ni Kalou. (Iper. 11:10) Ni bula voli e vuravura o Jisu, e vakavulici ratou na nona imuri me ratou kila vinaka na veika me baleta na Matanitu ya. Ia vakacava e sauma kece na nodratou taro qai tukuna vei ratou ena dua ga na gauna na veika me baleta na Matanitu ya? Sega. E tukuna: “Se vo e levu na ka meu tukuna vei kemudou, ia dou na sega ni taura rawa qo.” (Joni 16:12) E rawa ni tukuni ni dauveivakasarasarataki vuku duadua o Jisu, ni dau vakamacalataka ena gauna veiganiti vei ratou na nona tisaipeli na ka me ratou kila.

3, 4. (a) E vakavulici ira tiko ga vakacava na yalodina o Jisu ena ka me baleta na Matanitu ni Kalou? (b) Na cava eda na dikeva ena wase qo?

³ Ena iotioti ni bogi ni nona bula e vuravura, a tukuna o Jisu na vosa e volatukutukutaki ena Joni 16:12. Ia ena gauna sa mate kina, ena rawa vakacava ni vakavulici ira tiko ga na yalodina ena ka me baleta na Matanitu ni Kalou? E vakadeitaka vei ratou nona yapositolo: “Na yalo ni ka dina, ena qai dusimaka vei kemudou na ka dina kece.” a (Joni 16:13) Na yalo tabu e vaka e dua na dauveivakasarasarataki vosovoso. E vakayagataka o Jisu na yalo tabu me vakavulici ira nona imuri ena veika me baleta na Matanitu ni Kalou ena gauna veiganiti.

⁴ Meda raica mada se ra dusimaki vakacava na lotu vaKarisito dina ena yalo tabu i Jiova mera kila vinaka na veika me baleta na Matanitu ya. Qo na ka eda na dikeva ena wase qo: na gauna e tekivu veiliutaki kina na Matanitu ni Kalou,  o cei era na veiliutaki ena Matanitu qo, o ira na vakarurugi kina kei na nodra inuinui, na ibalebale tale ga ni nodra yalodina ina Matanitu na imuri i Karisito.

5, 6. (a) A cala vakacava na nodra rai na Gonevuli ni iVolatabu ena tauyavu ni Matanitu ni Kalou kei na tatamusuki? (b) Ni cala na nodra rai eso, na cava me kua ni lomatarotarotaki kina na nona dusimaki ira nona imuri o Jisu?

⁵ Eda raica mai na Wase 2 ni vicasagavulu na yabaki nodra kaya voli na Gonevuli ni iVolatabu, ni 1914 e yabaki vakairogorogo baleta ena vakayacori kina na parofisai ena iVolatabu. Ia era vakabauta ni tiko tawarairai o Jisu ena 1874, tekivu veiliutaki e lomalagi ena 1878, sa na qai taucoko na kena veiliutaki ena Okotova 1914. Ena vakayacori na tatamusuki mai na 1874 ina 1914 qai cava nira sa kumuni e lomalagi na lumuti. E cala na nodra rai eso, ia me kua ni lomatarotarotaki na nona dusimaki ira na yalodina o Jisu ni vakayagataka na yalo tabu.

⁶ Vakasamataka lesu mada na ivakatautauvata ena itekitekivu ni wase qo. Sa tiko rawa na nodra rai na sarasara ra qai via kila e levu na ka, ia sega ni tukuni me sa lomatarotarotaki kina na ka e tukuna o dauveivakasarasarataki. Era dau saga tale ga na tamata ni Kalou mera kila na inaki i Jiova ni se sega ni kena gauna me vakaraitaka vei ira na ka dina na yalo tabu, ia e matata vakasigalevu ni liutaki ira tiko o Jisu. Era yalorawarawa mera vakadodonutaki o ira na yalodina ra qai yalomalumalumu ni veisautaka na nodra rai.—Jeme. 4:6.

7. Na veivakararamataki vakayalo cava era vakila na tamata ni Kalou?

⁷ Ena veiyabaki ni oti na 1919, era vakalougatataki na tamata ni Kalou nira vakararamataki tiko ga vakayalo. (Wilika Same 97:11.) E tabaki ena Vale ni Vakatawa ni 1925, e dua na ulutaga bibi na “Birth of the Nation” (Tauyavu na Matanitu). E vakamatatataki kina na ivakadinadina vakaivolatabu ni tauyavu na Matanitu vakaMesaia ena 1914, e vakayacori kina na parofisai ena Vakatakila wase 12 me baleta nona vakasucu na yalewa vakalomalagi ni Kalou. b E tomana na ulutaga ya nira vakacacani na tamata i Jiova ra qai sotava e levu na leqa ena veiyabaki donuya na ivalu. Qori e ivakadinadina levu ni kolotaki mai lomalagi o Setani ni oti toka ga vakalailai nona Tui o Jisu, “e cudru vakalevu, ni kila tiko ni sa lekaleka nona gauna.”—Vkta. 12:12.

8, 9. (a) E vakatakilai vakacava ni bibi na Matanitu ni Kalou? (b) Na taro cava eda na dikeva?

⁸ E vakatakilai vakacava ni bibi na Matanitu ni Kalou? Ena 1928, e tekivu vakatakilai ena Vale ni Vakatawa qori ni bibi cake na Matanitu ni Kalou mai na noda vakabulai ena isoro. Io, ena vakayagataka o Jiova na Matanitu vakaMesaia me vakarokorokotaki kina na yacana, me vakacerecerei na nona veiliutaki me qai vakayacora nona inaki kece me baleta na kawatamata.

⁹ O cei ena veiliutaki kei Karisito ena Matanitu ni Kalou?  O cei ena vakarurugi ena kena veiliutaki? Na cakacaka cava mera ogaoga tiko kina na imuri i Karisito?

10. Na cava era sa kila makawa tu na tamata ni Kalou me baleti ira na 144,000?

¹⁰ Ena veiyabaki ni bera na 1914, era sa kila makawa tu na lotu vaKarisito dina nira na veiliutaki kei Jisu mai lomalagi na 144,000 na nona imuri yalodina. c Era raica na Gonevuli ni iVolatabu ni dua na iwiliwili dina ya ra qai tekivu kumuni ena imatai ni senitiuri G.V.

11. E qai vakamatatataki vakacava na nodra itavi e vuravura o ira era na wati Karisito vakaivakatakarakara?

¹¹ Ia na cava nodra itavi nira se bula e vuravura o ira era na wati Karisito vakaivakatakarakara? Era kila ni vakabibitaka o Jisu na cakacaka vakavunau ra qai sema qori ina gauna ni tatamusuki. (Maciu 9:37; Joni 4:35) Me vaka eda raica mai na Wase 2, era nanuma ena caka na tatamusuki me 40 na yabaki qai cava ena nodra kumuni na lumuti e lomalagi. Ia ni se caka tiko ga na tatamusuki ni sa oti na 40 na yabaki, e vinakati me vakamatatataki tale eso na ka. Eda sa qai kila qo ni a tekivu na tatamusuki ena 1914. Qori na gauna me wasei kina na witi mai na co ca, o ira na lotu vaKarisito lumuti yalodina kei ira na lotu vaKarisito lasu. Sa kena gauna mera kumuni na ivovo ni ilawalawa era na lai bula e lomalagi!

12, 13. E vakayacori vakacava ena iotioti ni veisiga na vosa vakatautauvata i Jisu me baleti ratou na tini na goneyalewa kei na taledi?

¹² Tekivu mai na 1919, e dusimaka tiko ga na dauveiqaravi yalodina e vuku o Karisito me vakabibitaka na cakacaka vakavunau. E cakava na veilesi qori ena imatai ni senitiuri. (Maciu 28:19, 20) E vakaraitaka vei ira nona imuri lumuti na itovo mera muria mera cakava kina na cakacaka vakavunau. A cakava vakacava qori? Ena nona vosa vakatautauvata me baleti ratou na tini na goneyalewa, e vakaraitaka kina ni vinakati mera yadra tiko vakayalo na lumuti. Nira cakava qori, sa na qai rawa mera tiko ena kana magiti ni vakamau mai lomalagi. Era vakamacalataki tale ga na lumuti yalodina qori era le 144,000 mera vaka na watina vakalomalagi o Jisu. (Vkta. 21:2) Ena vosa vakatautauvata tale ga ni taledi, e vakavulica o Jisu ni dodonu mera gumatua na nona imuri lumuti ena cakacaka vakavunau e lesia vei ira.—Maciu 25:1-30.

 ¹³ Era vakaraitaka ena veiyabaki sa sivi na lumuti nira yadra tiko ra qai gugumatua. Ena vakaicovitaki dina nodra yadrayadravaki! Ia vakacava ena yalani ga na cakacaka levu ni tatamusuki ena nodra kumuni na ivovo ni 144,000 era na veiliutaki kei Karisito?

14, 15. Na va na ilawalawa cava e veivosakitaki ena ivola The Finished Mystery?

¹⁴ Dua na gauna balavu era vaqaqa voli mai kina na tagane kei na yalewa yalodina se o cei na “isoqosoqo levu” (“ilawalawa levu,” King James Version) e cavuti ena Vakatakila 7:9-14. Se sega ni kena gauna me vakaraitaka na ilawalawa levu qori o Jisu. Sa rauta me veicalati e levu na ka e tukuni ni raici vata kei na ivakamacala rawarawa qai matata ni ka dina eda kila qai vakamareqeta nikua.

¹⁵ E tukuni ena 1917 ena ivola The Finished Mystery ni “rua na ivakatagedegede se ilawalawa era na lai bula e lomalagi, e rua tale ga na ivakatagedegede se ilawalawa era na bula e vuravura.” O cei era lewe ni va na ilawalawa qori, e duidui na nodra inuinui ni bula? Na imatai ni ilawalawa era lewena na le 144,000 era na veiliutaki kei Karisito. Kena ikarua, o ira na ilawalawa levu. A dau nanumi tu ni qori o ira na kaya nira lotu vaKarisito era se lewe tiko ni lotu ni Veivanua Vakarisito. E sega ni kaukaua nodra vakabauta mera yalodina tiko ga kina. Era na lai bula tale ga i lomalagi, ia e toka e ra na nodra itutu. Na ikatolu ni ilawalawa era na bula e vuravura, qori o ira na tamata yalodina me vakataki Eparama, Mosese kei na so tale era na liutaki ira na ikava ni ilawalawa se na vo ni kawatamata.

16. Na veivakararamataki vakayalo cava a yaco ena 1923 kei na 1932?

¹⁶ E dusimaki ira vakacava na imuri i Karisito na yalo tabu ina ivakamacala ni ka dina eda vakamareqeta tu nikua? A vakayacori vakalalai na veivakararamataki vakayalo qori. Se tekivu vakamacalataki sara ena 1923 ena Vale ni Vakatawa e dua na ilawalawa era sega ni nuitaka na bula e lomalagi, era na bula ga e vuravura ena veiliutaki i Karisito. A veivosakitaki ena Vale ni Vakatawa ena 1932 o Jionatapi, a tokoni Jeu na tui lumuti ni Kalou e Isireli ena sasaga me vakawabokotaki na sokalou lasu. (2 Tui 10:15-17) E tukuni ena ulutaga qori ni dua na ilawalawa ena gauna qo era vakataki Jionatapi, ena taqomaki ira o Jiova mera lako sivita “na Amaketoni” mera bula e vuravura.

17. (a) Na veivakararamataki vakayalo cava e yaco ena 1935? (b) E tarai ira vakacava na lotu vaKarisito yalodina nodra kila na ivakamacala vou ni ilawalawa levu? (Raica tale ga na kato “ Dua na ka Nodra Lomavakacegu.”)

¹⁷ E vakasakiti na veivakararamataki vakayalo ena 1935. E vakamacalataki ena soqo ni tikina mai Washington, D.C., nira na bula ga e vuravura na ilawalawa levu, era vaka na sipi ena vosa vakatautauvata i Jisu me baleta na sipi kei na me. (Maciu 25:33-40) Era wili ena ‘so tale na sipi’ e tukuna o Jisu ni na “kauti ira tale ga mai.” (Joni 10:16) Sivia ni veimama na kedra iwiliwili na tiko ena soqo era tucake ni taroga ena nona  ivunau o J.  F. Rutherford: “E rawa nira tucake kece o ira era nuitaka na bula tawamudu e vuravura?” Oti sa qai tukuna: “Raica! Na ilawalawa levu!” E tarai ira sara ga e levu na nodra sa qai kila na nodra inuinui ni gauna se bera mai.

18. Na cava mera gumatuataka na imuri i Karisito, cava e rawati kina?

¹⁸ Me tekivu mai na gauna ya, e dusimaki ira na nona imuri o Jisu mera gumatuataka na nodra kumuni na isoqosoqo levu era na bula ena veivakararawataki levu. Ni se qai tekivu, e vaka me sega ni toso vinaka sara na nodra kumuni na ilawalawa qo. A tukuna mada ga o Brother Rutherford: “Kena irairai nira na sega ni le levu na ilawalawa levu.” Ia eda kila qo ni a vakalougatataka dina o Jiova na tatamusuki! Ena veidusimaki i Jisu kei na yalo tabu, sa mai vakayacori na parofisai i Jisu me baleti ira na lumuti kei na nodra itokani na ‘so tale na sipi,’ era sa mai ‘dua ga na qelenisipi, dua ga nodra ivakatawa.’

19. Eda vakaitavi vakacava ena tubu ni kedra iwiliwili na isoqosoqo levu?

¹⁹ E levu na tamata yalodina era na bula tawamudu ena vuravura parataisi ena veiliutaki i Karisito kei ira na 144,000. Eda marau nida vakasamataka nona dusimaki keda o Karisito meda kila na inuinui ni gauna se bera mai e vakamacalataki vakamatata ena iVolatabu. E itavi dokai dina meda wasea na inuinui qo ena cakacaka vakaitalatala! Se mani vakacava na keda ituvaki, meda solia mada ga noda vinaka kece me rawa nira tabili tiko ga mai na isoqosoqo levu, me vakacaucautaki tiko ga kina na yaca i Jiova!—Wilika Luke 10:2.

20. Na cava e wili tiko ena isoqosoqo i Setani? Mera vakaraitaka vakacava na lotu vaKarisito na nodra yalodina?

²⁰ Nira vulica tiko ga na tamata ni Kalou na veika me baleta na nona Matanitu, ena vinakati mera kila tale ga na ibalebale ni yalodina ina matanitu vakalomalagi. E vakamacalataki kina ena Vale ni Vakatawa ni 1922 ni rua tiko na isoqosoqo, isoqosoqo i Jiova kei na isoqosoqo i Setani e wili tiko kina na veika vakabisinisi, lotu, kei na veika vakapolitiki. Era na sega ni cakava na lotu vaKarisito e dua na ka e vinakata na isoqosoqo i Setani ke ra kila nira na tawayalodina kina ina Matanitu ni Kalou ena veiliutaki i Karisito. (2 Kor. 6:17) Cava e okati kina?

21. (a) E vakasalataki ira vakacava na tamata ni Kalou na dauveiqaravi yalodina me baleta na bisinisi? (b) Na cava e vakavotuya na Vale ni Vakatawa ena 1963 me baleti “Papiloni na Ka Levu”?

²¹ Na kakana vakayalo e vakarautaka na dauveiqaravi yalodina e dau vakaraitaka na nodra ilawaki na daunibisinisi qai vakasalataki ira na tamata ni Kalou mera kua ni rawai ena domodomoiyau sa takalevu tu. (Maciu 6:24) E vakaraitaki tale ga e veigauna ena noda ivola ni lewa tu o Setani na isoqosoqo lotu e vuravura. E vakamatatataki ena Vale ni Vakatawa ni 1963, ni sega ni matataka tiko ga o “Papiloni na Ka Levu” na lotu ni Veivanua Vakarisito, ia na lotu lasu kece e vuravura. Eda na qai raica ena Wase 10 ni ivola qo, nodra sa vukei e levu  mai na veivanua kei na veimatatamata mera “lako tani vua,” era vakasavasavataki ira mai na ivalavala kece ni sokalou lasu.—Vkta. 18:2, 4.

22. Ena iMatai ni Valu Levu, na cava era nanuma e levu na tamata ni Kalou ena ivakasala ena Roma 13:1?

²² Vakacava na isoqosoqo vakapolitiki i Setani? E rawa beka nira vakaitavi na lotu vaKarisito dina ena ivalu kei na veileti ni veimatanitu? Ena iMatai ni Valu Levu, era kila na Gonevuli ni iVolatabu ni sega ni dodonu mera veivakamatei na imuri i Karisito. (Maciu 26:52) Ia era nanuma e levu ni ivakasala ena Roma 13:1 mera talairawarawa “vei ira na iliuliu cecere,” e kena ibalebale mera curu ena mataivalu, dara na kena isulu ra qai tauri iyaragi, ia mera vanavana e macawa ni tukuni mera vakamatea na kedra meca.

23, 24. Na cava eda kila tu e liu me baleta na Roma 13:1 donuya na iKarua ni Valu Levu? E qai vakadodonutaki vakacava na nodra rai na imuri i Karisito?

²³ Ni tekivu na iKarua ni Valu Levu ena 1939, e vakamacalataki vinaka ena Vale ni Vakatawa na tawaveitovaki. E vakamatatataka na ulutaga qo nira na sega ni vakaitavi na lotu vaKarisito ena ivalu kei na veileti ni veimatanitu ena vuravura i Setani. Sa bau ivakasala veiganiti dina! Era taqomaki gona na imuri i Karisito mai na veivakamatei vakadomobula era vakaitavi kina na veimatanitu ena ivalu qori. Ia e tekivu vakamacalataki ena noda ivola ena 1929, ni veiliutaki e cavuti ena Roma 13:1 e sega ni o ira na iliuliu vakatamata, ia e dusi rau o Jiova kei Jisu. E se vinakati tiko ga me vakadodonutaki na rai qori.

 ²⁴ E yaco qori ena 1962 ni dusimaki ira na imuri i Karisito na yalo tabu ena kena tabaki na ulutaga veiganiti me baleta na Roma 13:1-7 ena Vale ni Vakatawa ni 15 Noveba kei na 1 Tiseba. Sa ra qai kila e keri na tamata ni Kalou na ibalebale ni talairawarawa ena vosa kilai levu e cavuta o Jisu: “Ni solia sara vei Sisa na ka e nei Sisa, vua na Kalou na ka e nona na Kalou.” (Luke 20:25) Era sa qai kila qo na lotu vaKarisito dina ni o ira na veiliutaki e dusi ira na iliuliu kei vuravura, e dodonu mera talairawarawa vei ira. Ia e vakaiyalayala na nodra talairawarawa. Nira tukuna vei keda na iliuliu vakatamata meda talaidredre vua na Kalou o Jiova, eda na tukuna me vakataki ratou ga na yapositolo: “E dodonu me keitou talairawarawa ga vua na Kalou ni iliuliu, sega vua na tamata.” (Caka. 5:29) Eda na vulica ena Wase 14 e levu tale na sala era vakaraitaka kina na tamata ni Kalou nira tawaveitovaki.

25. Na cava o marautaka kina na veidusimaki ni yalo tabu mo kila na Matanitu ni Kalou?

²⁵ Vakasamataka mada na levu ni ka eda sa vulica na imuri i Karisito ena veiyabaki sa sivi me baleta na Matanitu ni Kalou. Eda kila na gauna e tauyavu kina mai lomalagi kei na vuna e bibi kina na Matanitu qori. Sa qai matata na nodra inuinui na yalodina, o ira era nuitaka na bula e lomalagi kei ira na nuitaka na bula e vuravura. Eda kila tale ga na sala meda yalodina kina ina Matanitu ni Kalou, meda talairawarawa tale ga vei ira na iliuliu vakatamata. E vinaka mo taroga, ‘Vakacava au na kila na ka dina qori ke sega ni dusimaka na dauveiqaravi yalodina o Jisu Karisito me kila na kena ibalebale qai vakavulica?’ Eda marau dina ni dusimaki keda tiko o Karisito kei na yalo tabu!