Ðò bǐbɛ̌mɛ 1930 jɛ 1940 tɔn ɔ, Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ ko wà wɛnjijlazɔ́ yetɔn ɖě ɖò Indonésie, Malaisie kpo fí e nɔ nyí Papouasie-Nouvelle-Guinée dìn é kpo ǎ. Nɛ̌ wɛnɖagbe ɔ, è ka wá jla ɖò fí enɛ lɛ gbɔn? Bonu nǔ na dó nyí mɔ̌ ɔ, alaxɔ Australie tɔn (é wɛ nyí alaxɔ Australasie tɔn dìn) xɔ batóo ee nɔ nyí Ketch, bo ɖó mɛtlu 16 é ɖokpo. Ye ylɔ́ batóo ɔ ɖɔ Lightbearer (wezizahɛntɔ́) ɖó mɛ ɖěɖee na zán, bo na bló bɔ weziza gbigbɔ tɔn ɔ na gbakpé tò e ɖò zɔga lɛ é mɛ lɛ é bǐ wɛ nyí gbexosin-alijitɔ́. *—Matie 5:14-16.

Ðò février 1935 ɔ, nɔví tɛnwe zɔn batóo mɛ sín Sydney ɖò Australie sín agě zǎnzǎnhweji tɔn ɔ jí, bo tunta totaligbé, bo na yì Port Moresby ɖò Nouvelle-Guinée. Ye nɔ wlí hweví ɖò ali jí bo nɔ ɖu; ye nɔte ɖò batóoglintɛn gegě bo jɛ ami dó batóo ɔ mɛ, xɔ nǔɖuɖu gɔ́ na, bo lɛ́ w’azɔ̌ ɖò batóo ɔ wu. Ðò 10 avril 1935 ɔ, ye kun batóo sín Cooktown, ɖò Queensland. Dìn tɔn ɔ, ye dó zo batóo ɔ ɖesu mɛ, bo tunta fí baɖabaɖa ɖé ɖò Grande Barrière de Corail. Amɔ̌, mɔtɛ́ɛ batóo ɔ tɔn jɛ gbè baɖabaɖa ɖé dó jí, bɔ ye gbɔ bo cí zo na. Ye na gbɔ bo lɛkɔ wɛ à, alǒ ye na vlɔ́n avɔ batóo ɔ tɔn lɛ dó jǐ, bo kun yì Nouvelle-Guinée? Eric Ewins ee nyí batóokuntɔ́ ɔ é ɖɔ ɖɔ ‘é kún sɔgbe ɖɔ è na lɛkɔ ó.’ Enɛ wu ɔ, ye kun wezizahɛntɔ́ ɔ wá Port Moresby wuyɛyɛ́-afɔyɛyɛ́ ɖò 28 avril 1935.

Batóoblóɖótɔ́ ɖé bló mɔtɛ́ɛ batóo ɔ tɔn ɖó, bɔ nɔví lɛ jla wɛnɖagbe ɔ ɖò Port Moresby; Frank Dewar jɛn ma ɖ’emɛ ǎ. Frank e mɛ lɛ ɖokpo ɖɔ ɖɔ é nyí “gbexosin-alijitɔ́ azɔ̌syɛnsyɛnwatɔ́ ɖé” é ɖɔ, ‘Un ɖiɖa wemagban ɖé, bo ɖi zɔnlin nú kilomɛtlu 32 alǒ hú mɔ̌, bo nɔ ylɔ́ jonɔ e huzu xwénu lɛ é.’ Hwenu e é lɛkɔ é ɔ, é sɔ́ ali ɖevo, bo ɖò dandan mɛ bo ɖi zɔnlin gbɔn tɔsisa kpɛví e mɛ lǒ lɛ ɖè é ɖé mɛ. Amɔ̌, é nɔ acéjí, bo lɛkɔ wá toxo ɔ mɛ wuyɛyɛ́-afɔyɛyɛ́. Gǎn ɖěɖee nɔví lɛ dó ɖò sinsɛnzɔ́ ɔ mɛ lɛ é na sínsɛ́n. Mɛ ɖěɖee yí wema jinjɔn Biblu jí lɛ ɖò hwe ɔ nu lɛ é ɖé lɛ wá huzu Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn ɖò nukɔnmɛ.

Ee è bló mɔtɛ́ɛ wezizahɛntɔ́ ɔ tɔn ɖó gudo é ɔ, è kun sín Port Moresby bo tunta tɔtɛntinto Java tɔn mɛ ɖò Indes néerlandaises (é wɛ nɔ nyí Indonésie égbé). Ee nɔví lɛ nɔte ɖò fí gegě, bo xɔ nǔ e sín hudo ye ɖó lɛ é gudo é ɔ, ye wá nɔte ɖò Batavia (é wɛ nyí Jakarta dìn) ɖò 15 juillet 1935.

Ee ye wá finɛ é ɔ, Charles Harris jɛte sín wezizahɛntɔ́ ɔ mɛ, bo cí Java, bo nɔ ɖò wɛnɖagbe ɔ jla wɛ ɖò finɛ kpo kanɖodónǔwu kpo. * É ɖɔ: “Ðò hwe enɛ lɛ nu ɔ, azɔ̌ mǐtɔn taji ɔ wɛ nyí ɖɔ mǐ ni má wema jinjɔn Biblu jí lɛ, bɔ enɛ gudo ɔ, mǐ na sɛ̀ tɛn yì toxo e bɔ d’ewu é mɛ. Un nɔ hɛn wema lɛ dó Alabugbe, Chine-gbè, Pays-Bas-gbè, Glɛnsigbe kpo Indonésie-gbè kpo mɛ. Mɛ lɛ nɔ ɖò gbesisɔmɛ bo nɔ yí wema mǐtɔn lɛ, enɛ wu ɔ, un má wema 17 000 jɛji ɖò xwè ɖokpo mɛ.”

Kanɖodónǔwu Charles tɔn zɔ́n bɔ acɛkpikpa Pays-Bas tɔn ɖó ayi wǔ tɔn. Gbè ɖokpo ɔ, gǎn ɖé kanbyɔ Kúnnuɖetɔ́ ɖevo e nɔ jla wɛn ɖò Java é ɖɔ Kúnnuɖetɔ́ nabi ka ɖò kúnnu ɖè wɛ ɖò zǎnzǎnhweji Java tɔn fí e Charles ɖè é à jí. Nɔví ɔ yí gbè ɖɔ: “Mɛ ɖokpo jɛn wɛ.” Gǎn ɔ súxó dó ta n’i ɖɔ: “A lin ɖɔ un na ɖi wɛ à? Azɔ̌watɔ́ lɛ sín ahwangɔnu ɖé wɛ mi ɖó ɖò dɔ̌n; wema mitɔn tobutobu e má wɛ è ɖè é wɛ xlɛ́ enɛ.”

Wezizahɛntɔ́ ɔ gosin Indonésie bo yì Singapour ɖò 7 août. Nɔví lɛ nɔte ɖò fí ɖebǔ ɔ, ye nɔ zán bǎfu batóo ɔ tɔn agbɔ̌nnɔ lɛ dó xò xóɖiɖɔ-yidókanji lɛ. Hwɛhwɛ wɛ wlɛnwín wɛnɖagbe ɔ jijla tɔn enɛ dɔn mɛ gegě. Nǔgbo ɔ, xójlawema Free Press Singapour tɔn ɖɔ ɖɔ “gbè ɖaxó ɖé ɖi ɖò tɔ̀ ɔ jí . . . ɖò mercredi zǎnmɛ.” É ɖɔ gɔ́ na ɖɔ: “Xóɖiɖɔ bǔnɔ ɖé wɛ . . . bɔ è ɖò xixo wɛ . . . sín batóo ‘Wezizahɛntɔ́’ mɛ, lobɔ é nɔ xwlé tuto Watch Tower tɔn [lɛ] mɛ sín hwenu e [batóo ɔ] gosin Australie é.” Xójlawema ɔ lɛ́ ɖɔ ɖɔ ‘nú ayǐ mɛ nyɔ́ ɔ, è sixu sè xóɖiɖɔ enɛ lɛ sɛ́dó; enyi fí ɔ na bo ɖó kilomɛtlu 3 jɛ 4 dó tɔ̀ ɔ nɛ.’

Hwenu e Wezizahɛntɔ́ ɔ ɖò Singapour é ɔ, Frank Dewar jɛte, bo bɛ́ sinsɛnzɔ́ ɖò fí ɖevo. É ɖɔ xó dó yì e é yì é wu gbɔn lě: “Mǐ bɛ́ gbexosin-alijitɔ́zɔ́ ɖò Singapour, amɔ̌ mǐ ka kpó ɖò batóo ɔ mɛ dɔ́ wɛ. Hwenu e gan ɔ xò bɔ Wezizahɛntɔ́ ɔ na ɖidó é ɔ, Eric Ewins ɖɔ xó e kpaca mì tawun é ɖé. É ɖɔ: ‘Frank, a ɖɔ ɖɔ Siam (é wɛ nyí Thaïlande égbé) wɛ nyí fí e a sɔ́ bo na w’azɔ̌ ɖè é. É lín dín bɔ mǐ sixu kplá we yì ǎ. Dìn ɔ, yì!’ Agbɔ̌n kpé mì, bɔ un súxó ɖɔ: ‘Un ma ka tuùn fí e Siam ɖè dó fí é nɛ!’” Eric ɖɔ nú Frank ɖɔ nú é dó Pípan sín Kuala Lumpur ɖò fí e nyí Malaisie égbé é ɔ, é na jɛ dɔ̌n. Frank setónú, bo ɖidó Kuala Lumpur, bɔ ɖò sun gegě gudo ɔ, é wá wá Thaïlande. *

Ee Wezizahɛntɔ́ ɔ ɖidó Malaisie sín agě gbadahweji tɔn ɔ jí é ɔ, é nɔte ɖò Johore Bahru, Muar, Malacca, Klang, Port Swettenham (é wɛ nɔ nyí Port Kelang ɖò égbé) kpo Penang kpo. Ee é nɔte ɖò fí enɛ lɛ ɖokpo ɖokpo é ɔ, nɔví lɛ zán batóo ɔ sín bǎfu lɛ, bo xò xóɖiɖɔ jinjɔn Biblu jí e è yí dó kan jí lɛ é. Jean Deschamp ee nyí Kúnnuɖetɔ́ ɖé, bo wà sinsɛnzɔ́ ɖò Indonésie hwe ɔ nu é ɖɔ: “Mɔ e nɔ zɔn gbɔn jɔ mɛ, b’ɛ nɔ jiwǔ nú mɛ é (soucoupe volante) tlɛ sixu dɔn mɛ lɛ sɔmɔ̌ ǎ.” Ee nɔví lɛ xò xóyidókanji ɔ fó gudo é ɔ, ye wá agě jí, bo má wema lɛ nú mɛ e ɖó jlǒ lɛ é.

Nɔví lɛ kun batóo ɔ sín Penang, bo gbɔn xuli Malacca tɔn, bo yì Medan ɖò Sumatra (finɛ nyí Indonésie sín akpáxwé ɖé dìn). Eric Ewins flín nǔ elɔ: “Hwenu ɖagbe ɖé wɛ mǐ zán ɖò Medan gbéjí, bɔ wɛnɖagbe ɔ jɛ mɛ e ko ɖò biba wɛ lɛ é gegě sín tómɛ.” Nɔví lɛ má wema 3 000 mɔ̌ ɖò xá enɛ mɛ.

Ee Wezizahɛntɔ́ ɔ tunta tofɔligbé bo ɖò yiyi wɛ é ɔ, nɔví lɛ jla wɛn ɔ ɖò batóoglintɛn taji gegě ɖò Sumatra sín akpáxwé zǎnzǎnhweji tɔn ɔ. Ðò novembre 1936 ɔ, batóo ɔ lɛkɔ ɖidó Singapour; bɔ Eric Ewins jó ye dó ɖò finɛ. Aklunɔzán gblamɛ yɔywɛ ɖé gudo ɔ, é wlí alɔ xá Irene Struys; Kúnnuɖetɔ́ ɖé wɛ, bo nɔ nɔ Singapour. Eric kpo Irene kpo nɔ kpɔ́, bo gbɛkan dó gbexosin-alijitɔ́zɔ́ yetɔn nu ɖò Sumatra. É ɖò wɛn ɖɔ Wezizahɛntɔ́ ɔ ɖó hudo batóokuntɔ́ ɖevo tɔn dìn.

Norman Senior ee è ko kplɔ́n batóokunkun é wɛ huzu batóokuntɔ́ yɔyɔ̌ ɔ dìn. É gosin Sydney ɖò janvier 1937. Nɔví lɛ kun batóo ɔ sín Singapour, bo wá Bornéo kpo Célèbes (ee nɔ nyí Sulawesi dìn é) kpo; ye ɖekúnnu ɖò finɛ mɔhunkɔtɔn, bo bló kilomɛtlu na yì 480.

Ee Wezizahɛntɔ́ ɔ wá Samarinda sín batóoglintɛn ɔ ɖò Bornéo é ɔ, gǎn tɔjihunglintɛn ɔ tɔn gbɛ́ ɖɔ nɔví lɛ kún na ɖekúnnu nú mɛ e ɖò xá ɔ mɛ lɛ é ó. É ɖò mɔ̌ có, Norman tinmɛ wɛnɖagbejijlazɔ́ mǐtɔn, bɔ nya ɔ sè xó tɔn, bo tlɛ yí wema ɖé lɛ.

Ðò ninɔmɛ ɖevo mɛ ɔ, sinsɛngán ayǐ ɔ jí nu ɖé byɔ Norman ɖɔ é ni wá ɖɔ xó ɖò amǐsa emitɔn. Amɔ̌, Norman ɖesunɔ ɖɔ xó ǎ, loɔ, é xò xóɖiɖɔ jinjɔn Biblu jí e è yí ɖó kan jí é atɔ́ɔ́n ɖò glamafónu jí, bɔ é jɛji nú sinsɛngán ɔ. É tlɛ yí wema ɖé lɛ bo na na xɔ́ntɔn tɔn lɛ. Amɔ̌, éɖokponɔ jɛn nyí sinsɛngán e yí wɛn ɔ gbɔn mɔ̌ é. Sinsɛngán e kpò lɛ é ɔ, azɔ̌ Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ tɔn hun xomɛ nú ye ǎ. Nǔgbo ɔ, ye jɛma ɖó kúnnu e ɖè wɛ nɔví lɛ ɖè kpo akɔ́nkpinkpan kpo é wu, bo tlɛ dó cɔcɔ nú gǎn lɛ ɖɔ ye ni gbɛ́ bonu Wezizahɛntɔ́ ɔ ma sɔ́ yì batóoglintɛn ɖevo lɛ ó.

Ðò décembre 1937 ɔ, Wezizahɛntɔ́ ɔ lɛkɔ ɖidó Australie ɖó gbɛ̌ e sinsɛngán lɛ zɔ́n ɖɔ acɛkpikpa lɛ ni gbɛ́ azɔ̌ ɔ é wutu. Nɔví lɛ nɔte ɖò batóoglintɛn Sydney tɔn dó hwenu, bo na dó yì kpléɖókpɔ́ ɖaxó Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ tɔn ɖò avril 1938. Wezizahɛntɔ́ ɔ gosin Sydney é ɔ, é ko ɖó xwè atɔn jɛji nɛ. È sà batóo ɔ ɖò bǐbɛ̌mɛ 1940 kpo 1950 kpo tɔn, hwenu e è gbɛ́ azɔ̌ Kúnnuɖetɔ́ lɛ tɔn ɖò Australie gudo tlolo é. “É ɖò wɛn ɖɔ batóo ɔ wà nǔ e wu è xɔ é” wɛ Nɔví Ewins ɖɔ, hwenu e é tinmɛ sinsɛnzɔ́ e é wà ɖò Wezizahɛntɔ́ ɔ mɛ é é, bo ɖɔ ɖɔ xwè enɛ lɛ wɛ nyí ‘xwè e mɛ emi ɖó awǎjijɛ hugǎn é.’

Nɔví e zán Wezizahɛntɔ́ ɔ lɛ é dó kwín Axɔ́suɖuto ɔ tɔn ɖò xá e d’agba bɔ gbɛtɔ́ sukpɔ́ ɖè tawun lɛ é mɛ. È klán gbè xá ye có, kpɛɖé kpɛɖé ɔ azɔ̌ yetɔn na sínsɛ́n. (Luki 8:11, 15) Wɛnjlatɔ́ Axɔ́suɖuto ɔ tɔn 40 000 jɛji wɛ ɖò fí e gbexosin-alijitɔ́ nukɔntɔn enɛ lɛ jla wɛn ɔ ɖè hwenɛnu é dìn. Nɔví sunnu akɔ́nkpantɔ́ klewun enɛ lɛ kpo batóo yetɔn e ye ɖó nyikɔ e jɛxa é na é kpo nyí gǔ ɖagbeɖagbe ɖé.