ANASE kuri áño 1926-pe. Mama ha papa iguapoiterei vaʼekue ha oiko peteĩ tavaʼi oĩva Gréciape hérava Karitsa. Haʼekuéra ningo 8 ifamília ha che la sieteha.

Un áño anase mboyve mama ha papa oikuaa Ioannis Papparízospe, haʼéva Estudiánte de la Biblia (upéicha oñehenói vaʼekue upe tiémpope umi testígo de Jehovápe). Ko ermáno ningo ijeheʼaiterei, ha ikyreʼỹ voi omboʼe hag̃ua la Biblia. Che tuakuérare opokoiterei umi mbaʼe Ioannis omyesakã porãva Ñandejára Ñeʼẽgui, upévare oñepyrũ oho hikuái umi Estudiánte de la Biblia rreunionhápe, ojejapóva ore puévlope. Che sy ningo ojeroviaiterei Jehováre, upévare opredika ikatúva guivépe haʼéramo jepe analfavéta. Péro lastimósamente che túa mbeguekatúpe ndohoveiete rreunionhápe pórke ohechaiterei umi ótro defékto.

Che ha che ermanokuéra romombaʼe vaʼekue la Biblia, upéicharõ jepe rojedistrae umi vyʼarãre pórke oremitãrusu ha naoreakãguapýi. Upéi áño 1939-pe, Európape oñeñorairõ aja pe Segunda Gérra Mundiál, oiko peteĩ mbaʼe oremondýiva upe lugár roikohápe. Pe ehérsito griego orrekluta Nicolas Psárraspe, haʼéva ore prímo ha oikóva ag̃ui ógagui. Haʼe ningo oreko 20 áñonte ha ojevautisa ramoite vaʼekue kómo testígo de Jehová. Upévare heʼi umi militárpe: “Ndaikatúi ningo añorairõ pórke che haʼe Cristo soldádo”. Nícolaspe ojeraha trivunál militárpe oñenega haguére ha oñekondena chupe oho hag̃ua préso 10 áñore. ¡Ni ndorogueroviaséi la oikóva!

Oñepyrũre año 1941, umi ehérsito aliádo oike sapyʼami Gréciape. Rovyʼa roikuaávo ojepoi hague Nícolasgui oho jey hag̃ua Karítsape. Upépe, che ermáno majór hérava Ilias oporandu ore prímope heta mbaʼe la Bíbliagui, ha che apyta avei ahendu pórke aikuaaseterei. Upe rire, Ilias, peteĩ che ermána hérava Efmorfia ha che, roñepyrũ rostudia la Biblia  ha roho meme rreunionhápe. Pe sigiénte áñope mbohapyvéa roñemeʼẽ Jehovápe ha rojevautisa. Upéi, 4 ore ermáno oñepyrũ avei oservi Jehovápe.

Áño 1942-pe, kongregasión de Karítsape roime 9 mitãrusu ha mitãkuña rorekóva éntre 15 ha 25 áño. Roikuaa ningo rohasataha umi pruéva ijetuʼúva. Upévare, ikatu hag̃uáicha orembareteve roñembyaty jepi káda otoka oréve rostudia hag̃ua la Biblia, ropurahéi ha roñemboʼe hag̃ua. Upéicha rojeroviave rohóvo Ñandejárare.

Opapotaitépe pe Segunda Gérra Mundiál, umi komunísta Greciagua opuʼã pe goviérno kóntrape, ha oñepyrũ peteĩ gérra sivíl nde tuichapa jepéva. Umi gerrilléro komunísta oho kampañaháre ha oovliga umi hénte uperupiguápe omoirũ hag̃ua chupekuéra pe ñorairõme. Og̃uahẽvo hikuái ore puévlope, oraha forsadoite mbohapy Testígo imitãvape: Antonio Tsoukaris, Ilias ha chéve. Roexplikárõ jepe chupekuéra ore kristianoha ha upévare noroñorairõiha ore rapichándi, lomímonte oreovliga roguata hag̃ua 12 órare mónte Olimpo peve.

Upe riremi, peteĩ ofisiál komunísta omanda oréve roservi hag̃ua peteĩ grúpo de atákepe. Roʼe chupe kristiáno tee ndoipuruiha árma hapicha kóntrape. Upéva ombopochyeterei chupe ha oregueraha peteĩ henerál rendápe. Upépe roʼe jey la mísma kósa ha pe henerál heʼi: “Peheka upéicharõ peteĩ mburika peraha hag̃ua umi erídope ospitálpe pe kámpo de vatállagui”.

Upémarõ roʼe chupe: “¿Ha orejagarrárõ umi soldádo del goviérno? Katuete heʼíta orerehe soldadoha”. Pe henerál heʼi: “Peraha upéicharõ pán umi oĩvape pe lugár oñeñorairõháme”. Péro ore roʼe chupe: “Peteĩ ofisiál ohecháramo rorekoha peteĩ mburika ningo ojerurekuaa oréve rogueroja hag̃ua árma avei”. Amo ipahápe pe henerál opensa puku rire heʼi: “Vuéno, oiméne ikatu peñangareko ovechakuérare, tapeho sérrope ha pekuida umi ovecha atýre”.

Pe gérra sivíl osegi aja, ore rosegi avei roñangareko umi ovecha atýre pórke ore konsiénsia ndaorestorvái. Un áño upe rire ojepoi Íliasgui, che ermáno majór, oho hag̃ua oñatende ore sýre opyta vaʼekue viúda. Antonio katu hasykatu ha ojepoi avei chugui. Péro che apyta gueteri préso.

Upe aja pe ehérsito griego ogana ohóvo umi komunístape. Upévare umi gerrilléro cherekóva prisionéro okañy umi serroháre oĩva Albania ypýpe. Pe frontérape oremongora sapyʼa umi soldádo griego, ha umi rrevélde ndoikuaáigui rei mbaʼépa ojapóta, osẽ odiparapa hikuái. Péro che akañy peteĩ yvyramáta hoʼa vaʼekue kupépe, ha upérõ ajecha kuri pe situasiónpe amombeʼúva iñepyrũme.

Amombeʼu rire umi soldádope umi komunísta chereko hague prisionéroramo, chegueraha peteĩ kámpo militárpe ohecha hag̃ua hikuái la che káso. Upe kámpo opyta Verria ypýpe, haʼéva hína pe siuda yma guare oñeʼẽha la Biblia, ha oñehenói vaʼekue upe tiémpope Berea. Upépe oñemanda kuri chéve ajoʼo hag̃ua umi trinchéra. Péro che haʼe ndaikatuiha  ajapo upéva, upémarõ pe mburuvicha omanda chegueraha hag̃ua hikuái pe prisión oĩva ísla de Makrónisospe ojekyhyjeteha.

Pe ísla de Makrónisos ningo idesiérto ha ndaipóri mbaʼeve. Opyta pe lugár hérava Ática renondépe, ha Atenas oĩ chugui 50 kilómetro rupi. Pe ísla ipuku 13 kilómetronte ha ipevehápe oreko 2,5 kilómetro. Upéicharõ jepe, áño 1947 guive 1958 peve ojegueraha upépe mas de 100.000 prisionéro. Umíva apytépe oĩ kuri komunistakuéra, umi ojekalkuláva komunistaha, umi soldádo oñorairõ vaʼekue goviérno kóntrape ha heta testígo de Jehová.

Ag̃uahẽrõ guare oñepyrũre áño 1949, oĩ vaʼekue heta kámpo oikohápe umi préso. Che apyta peteĩ kámpope oĩhápe heta préso ha umi guárdia natekotevẽihápe okontrolaiterei. Pe lugár rokehápe roime éntre 40 rupi, peteĩ óga kárpape orekóva kapasida 10 persónape g̃uarãnte. Pe y royʼúva katu igústo vai ha ine, ha tódo el día lénto rokaru lentéha ha verenhéna. Ndaigustoieterei pe íslape, yvy timbómante omopuʼã umi yvytu atã oipeju meméva. Péro makeséa noñemandái oréve roguerova hag̃ua ita pohýi áoty péoty. Upéicha ningo oiko vaʼekue heta présore ha operhudika vaieterei vaʼekue chupekuéra.

Peteĩ jey, aguata aja pe plájare atopa unos kuánto Testígore oĩva prisionéroramo avei ambue kámpope. Rovyʼaiterei rojuecha haguére. Káda otoka oréve roñembyaty jepi, péro roñatende ani hag̃ua rojepilla. Avei, ropredika ikatumiháicha, ha oĩ mimi préso oikóva chugui testígo de Jehová. Mediánte ropredika ha roñemboʼe ore pyʼaite guive, orembarete rosegi hag̃ua ore fiél Ñandejárape.

Ohasa kuri 10 mése, ha umi cherekóva préso opensa amondetamaha pe unifórme militár. Che katu ndaaseptái, upémarõ chemondyryry hikuái ikomandantekuéra oĩháme. Ambohasa chupe peteĩ kuatia askrivi haguépe: “Che ningo Cristo soldádo añoiténte”. Pe komandánte cheamenasa vaipa ha cheguerahaka peteĩ arsovíspo ortodóxo griego rendápe haʼéva pe segundo omandavéva, ha oñemonde voi paʼícha. Ko paʼi ohechakuaa pyʼaguasúpe ambohovaiha la Biblia rupive umi mbaʼe oporandúva, upémarõ ipochy ha heʼi: “¡Pegueraha chéve koʼágui, kóva ningo peteĩ fanátiko!”.

Al ótro día pyhareve, umi soldádo che jopy jey amonde hag̃ua pe unifórme. Péro che ndaaseptái, upémarõ chembyepoti hikuái sókope ha avei chegarrotea peteĩ yvyrápe. Upe rire, cheraha enfermeríape orrevisa hag̃ua noiméipa apẽ raʼe, ha upéi chemondyryry pe óga kárpa peve, pe lugár akehápe. Koʼã mbaʼe ahasa kuri 2 mése pukukue.

Ohechámarõ ndaguevimoʼãiha, umi soldádo otantea ótra kósa. Oñapytĩ che po chekupéguio ha peteĩ piólape chenupã hatãiterei chepypytépe. Hasyeterei ningo chéve, ha upe jave chemanduʼa Jesús heʼívare: “Pevyʼa oĩramo otakýva penderehe, pendepersegíva [...]. Pendepyʼarory ha pevyʼaitereíkena péicha jave, ha penemanduʼa yvágape oĩha peteĩ rregálo tuichaitereíva peẽme g̃uarã. Penemanduʼa avei yma upéicha ojepersegi hague umi profétape” (Mat. 5:11, 12). Haʼete voi chéve núnka ndopamoʼãiva pe tortúra, péro peichahágui apyta nañeñanduvéi.

Apáy sapyʼa peteĩ kalavóso hoʼysãitereívape, ndarekói y, tembiʼu ni añeñua hag̃ua. Upéicharõ jepe aime trankílo ha pyʼaguapýpe. La Biblia oprometeháicha: “Ñandejára pyʼaguapy” oñangareko che korasõre ha umi mbaʼe apensávare (Filip. 4:7). Pe ótro díape, peteĩ soldádo imbaʼeporãva ogueru chéve pan, y ha peteĩ ao aku. Ótro soldádo katu omeʼẽ chéve hembiʼu. Koʼã mbaʼe ohechauka porã Jehová oñangarekoha cherehe.

Umi mburuvicha chekonsidera peteĩ rrevélde naipohãvéimava, upévare chegueraha Aténaspe, ikatu hag̃uáicha peteĩ trivunál militár ohecha la che káso. Upépe añekondena ahasa hag̃ua 3 áño pe kársel oĩva Yíarospe, peteĩ ísla opytáva 50 kilómetro éste gotyo Makrónisosgui.

Pe kársel oĩva Yíarospe haʼe kuri peteĩ lugár orekóva múro de ladríllo ijyvatéva, ha oĩ pype mas de 5.000 préso polítiko. Upépe roĩ avei 7 testígo de Jehová, pórke ndorojeheʼaséi polítikare ni ndoroikeséi pe ehérsitope. Lo sietevéa roñembyaty jepi kañyháme rostudia hag̃ua la Biblia, ojeproivíramo  jepe orehegui. Rorresivi meme avei pe rrevísta Ñemañaha oñemoinge ñemíva, ha rojapo kópia a máno roipuru hag̃ua roñembyaty jave.

Peteĩ árape rojepilla rostudia jave ñemihãme, ha pe guárdia orahapa orehegui umi puvlikasión rorekóva. Upéi, roñehenói pe subdirektór ofisínape, roĩ kuri segúro oñembopukuvetaha la ore senténsia. Péro pe subdirektór osẽ heʼi oréve: “Roikuaa ningo mbaʼeichagua héntepa peẽ, ha pororrespeta. Avei roikuaa ikatuha rokonfia penderehe. Tapeho katu pembaʼapo”. Upe guive oñemeʼẽ algúnope ore apytépe traváho ivevyivéva. Roagradese ore korasõ mbytete guive koʼã mbaʼére. Roimérõ jepe kárselpe, rosegi rombotuicha Jehovápe ore kondúkta rupive.

Rosegi rojerovia meme Ñandejárare ha upévare oiko heta mbaʼe porã. Por ehémplo, peteĩ préso haʼéva profesór de matemátika, ojesareko raʼe oikóvo orerehe. Haʼe ohecha mbaʼéichapa rojeporta porã ha oporandu oréve ore kreénsiare. Oñepyrũvo áño 1951 ojepoi orehegui, ha pe profesór osẽ avei lívre. Upe rire oiko chugui Testígo ha oñepyrũ oservi de tiémpo kompléto.

Asẽ rire lívre aha jey Karítsape, che hentekuéra rendápe. Tiémpo rire, ava Mélbournepe (Australia), heta griego ova haguépe. Pe lugárpe akonose peteĩ ermána iguapaitereívape hérava Janette, ha amenda hese. Upéi 4 orefamília, peteĩ kuimbaʼe ha mbohapy kuña, ha entérope romongakuaa Jehová rapére.

Koʼág̃a arekóma 90 áño ha aservi gueteri kómo ansiáno. Sapyʼánte apredikapa rire, hasy jepi chéve che rete ha che py. Umía ningo oiko umi maltráto arresivi vaʼekuére ymave. Upéicharõ jepe, aime desidído siémpre aikotaha Cristo soldádoramo (2 Tim. 2:3).