Mẹdelẹ sọgan dọ dọ mẹhe yiwanna lẹnunnuyọnẹn de na yigbe dọ “nulẹ wá aimẹ na yede” bọ sinsẹ̀nnọ de na dọ dọ “nulẹ yin didá.”

 Amọ́, e ma nọ yinmọ to whelẹponu.

 Nugbo lọ wẹ yindọ, weyọnẹntọ susu—ehe bẹ lẹnunnuyọnẹntọ sọha de hẹn—nọ tindo ayihaawe gando nuplọnmẹ nulẹ wá aimẹ na yede tọn go.

 Pọ́n apajlẹ Gerard tọn, yèdọ mẹplọntọ he nọ plọnnumẹ gando wánvú lẹ go he plọn to wehọmẹ daho dọ nulẹ wá aimẹ na yede. E dọ dọ: “To tẹnpọn wehọmẹ tọn lẹ whenu, n’nọ na mẹplọntọ lẹ gblọndo he dín yé te lẹ—amọ́ n’ma yí nuhe yé plọn mi lẹ sè.”

 Naegbọn e do nọ vẹawuna mẹhe tlẹ yiwanna lẹnunnuyọnẹn lẹ nado yigbe dọ ogbẹ̀ wá aimẹ na ede? Nado mọ gblọndo na kanbiọ enẹ, gbadopọnna kanbiọ awe he nọ duahunmẹna dodinnanutọ susu: (1) Nawẹ ogbẹ̀ bẹjẹeji gbọn? podọ (2) Nawẹ nutogbẹ̀ lẹ wá aimẹ gbọn?

 NUHE MẸDELẸ NỌ DỌ. Ogbẹ̀ wá aimẹ na ede gbọn nugonu he ma togbẹ̀ lẹ gblamẹ.

 NUHEWUTU GBLỌNDO ENẸ MA NỌ HẸN PEKỌ WÁ NA MẸDELẸ. Lẹnunnuyọnẹntọ lẹ ko yọ́n nususu todin hú gbede pọ́n gando nuvikun pẹvi lẹ po nugonu nutogbẹ̀ lẹ tọn po go, ṣogan yé ma sọgan dọ nuhe ogbẹ̀ yin na taun tọn po nujikudo po. Vogbingbọn he to nugonu he ma togbẹ̀ lẹ po nuvikun gbẹ̀te he bọawu hugan lẹ po ṣẹnṣẹn sù taun.

 Lẹnunnuyọnẹntọ lẹ ma gán wà nudevo hú nado pàhodọ gando ninọmẹ he tin to aigba ji to owhe liva susu die lẹ go. Pọndohlan voovo wẹ yé tindo gando fihe ogbẹ̀ bẹjẹeji te go—di apajlẹ, vlavo to osó miyọ́nnọ de mẹ kavi to hùzànmẹ. Nuyise yetọn devo wẹ sọ yindọ nugonu he nọpọ́ do wá lẹzun nutogbẹ̀ lẹ wá aimẹ to fidevo to wẹkẹ lọ mẹ bo tlọ́n dọ́n wá aigba ji to osé flinflin he nọ flẹ sọn olọn mẹ lẹ mẹ. Amọ́, enẹ ma do lehe ogbẹ̀ bẹjẹeji gbọn hia; e haji ze whẹho lọ sọn aigba ji yì gblolo mẹ fide poun wẹ.

 Lẹnunnuyọnẹntọ lẹ nọ pàhodọ dọ nuvikun delẹ he gán ko tin jẹnukọn wẹ wá diọ zun nuvikun gududu tọn he mí yọnẹn to egbehe lẹ. Yé nọ dọ dọ e yọnbasi dọ nugonu he ma togbẹ̀ lẹ wẹ na ko diọ to ajiji mẹ zun nuvikun enẹlẹ he gán wá jigbà. Etomọṣo, kunnudenu lẹnunnuyọnẹn tọn depope ma dohia dọ nuvikun mọnkọ lẹ tlẹ wá aimẹ pọ́n gbede, mọjanwẹ lẹnunnuyọnẹntọ lẹ ma ko penugo nado wleawuna nuvikun mọnkọtọn de to azọ́nwatẹn yetọn do niyẹn.

 Aliho he mẹ nuvikun nutogbẹ̀ lẹ tọn nọ sẹ̀ nudọnamẹ do bosọ nọ wazọ́n deji te jiawu taun. Nuvikun lẹ nọ na nudọnamẹ, nọ mọnukunnujẹ nudọnamẹ he yé mọyi lẹ mẹ bosọ nọ wazọ́n do nudọnamẹ gududu tọn he yé bẹhẹn lẹ ji. Lẹnunnuyọnẹntọ delẹ dọ dọ nuvikun nutogbẹ̀ lẹ tọn sọgan yin yiyijlẹdo ọdinatẹẹ de go bọ nudọnamẹ gududu tọn he yé bẹhẹn lẹ sọgan yin yiyijlẹdo tito ọdinatẹẹ ji tọn de go. Amọ́, mẹhe nọ plọnmẹ dọ nulẹ wá aimẹ na yede lẹ ma gán dọ fihe nudọnamẹ gududu tọn ehelẹ wá sọn taun.

 Eyin nuvikun de na wazọ́n ganji, e do hudo onú dojó de tọn he nọ yin protéine. Protéine de nọ bẹ acides aminés kanweko susu he nọ yin tito debọdo-dego to aliho tangan de mẹ lẹ hẹn. Humọ, eyin protéine de na yọ́n-na-yizan, e dona yẹ́n do adà titengbe atọ̀n ji. Lẹnunnuyọnẹntọ delẹ wá tadona kọ̀n dọ e na vẹawu taun dọ protéine de ni wá aimẹ na ede vudevude. Paul Davies, yèdọ lẹnunnuyọnẹntọ de he nọ dindona jọwamọnu lẹ dọmọ: “To whenuena e yindọ nuvikun gbẹ̀te he to ganji de nọ tindo nuhudo protéine voovo fọtọ́n susu lẹ tọn, e na vẹawu taun nado yigbe dọ yé wá aimẹ gbọn kosọ dali.”

 TADONA. To dodinnanu bibasi na owhe susu diblayin to adà lẹnunnuyọnẹn tọn lẹpo mẹ godo, nugbo lọ wẹ yindọ nutogbẹ̀ de mẹ janwẹ nutogbẹ̀ devo nọ wá sọn.

 NUHE MẸDELẸ NỌ DỌ. Nutogbẹ̀ tintan lọ diọ vudevude zun nutogbẹ̀ wunmẹ voovo lẹ gbọn kosọ dali podọ to jọwamọ-liho kaka bo wá lẹzun gbẹtọ.

 NUHEWUTU GBLỌNDO ENẸ MA NỌ HẸN PEKỌ WÁ NA MẸDELẸ. Nuvikun delẹ doglẹ taun hú devo lẹ. Sọgbe hẹ owe alọdlẹndonu tọn de, “gbọnvona whẹho fihe ogbẹ̀ wá sọn tọn, onú titengbe awetọ he mẹlẹ nọ mọ di nudabla to nuplọnmẹ nulẹ wá aimẹ na yede tọn mẹ” wẹ aliho he mẹ nuvikun pẹvi pete lẹ gán wá diọ zun nuvikun he doglẹ taun lẹ te.

 Lẹnunnuyọnẹntọ lẹ ko mọdọ onú dojó protéine lẹ wẹ nọ wazọ́n dopọ taidi maṣinu de to nuvikun dopodopo mẹ nado wà onú doglẹ voovo lẹ dotana. Delẹ to azọ́n he yé nọ wà lẹ mẹ wẹ nado diọ núdùdù dojó lẹ zun asisa huhlọn tọn na nuvikun lọ bo vọ́ adà nuvikun lọ tọn he gble lẹ jlado bosọ má nudọnamẹ lẹ pé gbọn nuvikun lọ blebu mẹ. Be nuyizan he doglẹ bo to titoji bosọ nọ wazọ́n ganji domọ de gán wá aimẹ na ede gbọn kosọ dali to jọwamọ-liho poun ya? E nọ vẹawuna mẹsusu nado kẹalọyi pọndohlan enẹ.

 Kanlin lẹ po gbẹtọvi lẹ po nọ wá sọn azìn dopo mẹ. To whenue azìn lọ ko lẹzun ovi-kẹ́n de godo, nuvikun he e bẹhẹn lẹ nọ jigbà bo nọ jẹ awuwlena awusọhia po nugopipe voovo lẹ po ji kaka bo nọ wá lẹzun awutugonu voovo agbasa tọn lẹ. Nuplọnmẹ nulẹ wá aimẹ na yede tọn ma penugo nado basi zẹẹmẹ lehe nuvikun dopodopo nọ “yọ́n” awusọhia he e na tindo po fihe e na nọ to agbasa mẹ po do tọn.

 Lẹnunnuyọnẹntọ lẹ ko wá mọ todin dọ eyin kanlin wunmẹ de na diọ zun kanlin wunmẹ devo, e na biọ dọ diọdo mọnkọtọn ni ko bẹjẹeji sọn nuvikun flinflin godo tọn kanlin tintan lọ tọn lẹ ji. To whenuena e yindọ lẹnunnuyọnẹntọ lẹ ma gán yí nuplọnmẹ nulẹ wá aimẹ na yede tọn zan nado basi zẹẹmẹ lehe nuvikun he tlẹ “bọawu hugan” lẹ sọgan wá aimẹ na yede do tọn, be e sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe nado dọ dọ kanlin wunmẹ voovo he to planẹti mítọn ji lẹ wá aimẹ na yede gbọn aliho wunmẹdidiọ kosọ tọn de dali to jọwamọ-liho poun ya? Na nuhe dù aliho he mẹ kanlin lẹ yin awuwlena te, Michael Behe he nọ plọnmẹ lẹnunnuyọnẹn nutogbẹ̀ lẹ tọn, dọ dọ dile etlẹ yindọ dodinnanu “ko de lehe nutogbẹ̀ lẹ doglẹ bo jiawu do hia, dodinnanu yinukọn depope ma ko penugo nado dọ lehe onú doglẹ de sọgan wá aimẹ na ede matin anademẹ asisa nuyọnẹn tọn de tọn do.”

 Gbẹtọvi lẹ nọ yọnẹn dọ emi togbẹ̀ bo nọ lẹnnupọn bosọ tindo nugopipe lọ nado nọ basi nuyijlẹdonugo, podọ yé tindo jẹhẹnu walọ dagbe tọn delẹ taidi alọtútlú, mẹde-yido-sanvọ́ gọna nugopipe lọ nado yọ́n dagbe dovo na oylan. Aliho wunmẹdidiọ kosọ tọn podọ jọwamọ tọn de ma sọgan do lehe gbẹtọvi lẹ nọ wagbọn do tindo jẹhẹnu he ma pé awe enẹlẹ hia.

 TADONA. Dile etlẹ yindọ mẹsusu nọ tẹkudeji dọ ogbẹ̀ wá aimẹ na ede wẹ, mẹdevo lẹ ma nọ mọ pekọ nujọnu tọn to gblọndo he nuplọnmẹ nulẹ wá aimẹ na yede tọn nọ na lẹ mẹ gando lehe ogbẹ̀ bẹjẹeji gbọn po lehe nutogbẹ̀ lẹ wá aimẹ do po go.

 To dogbigbapọnna kunnudenu lẹ godo, mẹsusu wẹ nọ wá tadona lọ kọ̀n dọ asisa nuyọnẹn tọn he yiaga taun de mẹ wẹ ogbẹ̀ wá sọn. Lẹnnupọndo apajlẹ Antony Flew tọn ji, yèdọ mẹplọntọ tamẹnuplọnmẹ tọn de he ko yin dopo to nukọntọ lẹ mẹ na mẹhe yise dọ Jiwheyẹwhe ma tin lẹ to ojlẹ de mẹ wayi. To whenue Flew wá plọnnu gando aliho jiawu he mẹ ogbẹ̀ doglẹ te po osẹ́n jọwamọ tọn he nọ deanana wẹkẹ lọ lẹ po go, e diọ linlẹn. Dile e to hoyidọ sọn aliho nuyijlẹdonugo tọn hohowhenu tọn de mẹ, e wlan dọ: “Mí dona nọ kẹalọyi kunnudenu lẹ mahopọnna tadona he kọ̀n yé gán plan mí jẹ.” Sọgbe hẹ nuhe Mẹplọntọ Flew dọ, kunnudenu lẹ hẹnmẹ wá tadona kọ̀n dọ Mẹdatọ de tin.

 Gerard, he yin nùdego to bẹjẹeji hosọ ehe tọn lọsu wá tadona mọnkọ de kọ̀n. Mahopọnna nukọnyiyi he e ko tindo to wepinplọn po mẹpinplọn gando wánvú lẹ go po mẹ, e dọmọ: “N’ma mọ kunnudenu depope he dohia dọ ogbẹ̀ wá aimẹ na ede gbọn nugonu he ma togbẹ̀ lẹ gblamẹ. Aliho he mẹ nutogbẹ̀ lẹ tin to titoji bosọ doglẹ te hẹn mi kudeji dọ Titobasinanutọ po Anazọ́nwatọ de po dona tin.”

 Kẹdẹdile mẹde sọgan yọ́n nususu gando anazọ́nwatọ de go gbọn dogbigbapọnna azọ́n etọn lẹ dali do, Gerard wá yọ́n jẹhẹnu Mẹdatọ lọ tọn lẹ gbọn nupinplọn gando nudida etọn lẹ go dali. Gerard sọ yí whenu zan nado gbadopọnna owe de he dọho gando Mẹdatọ lọ go—yèdọ Biblu. (2 Timoti 3:16) To owe enẹ mẹ, e mọ gblọndo pekọhẹnwanamẹ tọn lẹ gando whenuho gbẹtọvi tọn go gọna pọngbọ nujọnu tọn lẹ na nuhahun he gbẹtọvi lẹ to pipehẹ to egbehe lẹ. Gbọnmọ dali, e wá kudeji dọ Biblu lọsu wá sọn asisa nuyọnẹn tọn he yiaga taun de mẹ.

 Dile Gerard wá mọ do, e jẹ dọ yè ni gbadopọnna gblọndo Biblu tọn lẹ. Mí na we tuli nado gbadopọnna yé na dewe.