Kanlinmọgbenu gbigbọmẹ tọn enẹ bẹsọn owhe kanweko awetọ W.M. jẹ 1919. Naegbọn e do jẹ dọ vọjlado ehe ni yin bibasi?

Kunnudenu lẹpo dohia dọ kanlinmọgbenu ninọ ehe wá vivọnu to 1919 to whenue Klistiani yiamisisadode lẹ yin bibẹpli do agun he yin kiklọ́we lọ mẹ. Lẹnnupọndo ehe ji: Omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ yin whiwhlepọn bo yin kiklọ́we to owhe he bọdo didoai Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn to olọn mẹ to 1914 go lẹ mẹ. * (Mal. 3:1-4) Enẹgodo to 1919, Jesu de “afanumẹ nugbonọ podọ nuyọnẹntọ lọ” do omẹ Jiwheyẹwhe tọn he yin kiklọ́we lẹ ji nado na yé ‘núdùdù gbigbọmẹ tọn to ojlẹ sisọ mẹ.’ (Mat. 24:45-47) Owhe enẹ mẹ wẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ jẹ kọlẹwá ninọmẹ gbigbọmẹ tọn yetọn he Jiwheyẹwhe na yé lọ mẹ ji. Ojlẹ enẹ dopolọ mẹ wẹ yé yin tuntundote sọn kanlinmọgbenu yẹhiadonu-liho tọn Babilọni Daho lọ tọn mẹ. (Osọ. 18:4) Ṣigba, whetẹnu wẹ kanlinmọgbenu ninọ enẹ bẹjẹeji taun?

Na owhe susu lẹ, mí basi zẹẹmẹ dọ kanlinmọgbenu ninọ ehe bẹjẹeji to 1918 bo dẹn-to-aimẹ na ojlẹ kleun de, bọ to ojlẹ enẹ mẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ wá anademẹ Babilọni Daho lọ tọn glọ. Di apajlẹ, Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn 15 mars 1992 dọmọ: “Ṣogan, dile omẹ hohowhenu Jiwheyẹwhe tọn lẹ yin hinhẹn sọyi kanlinmọgbenu Babilọninu lẹ tọn mẹ na ojlẹ de do, to 1918 devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ wá ninọmẹ kanlinmọgbenu tọn de mẹ to Babilọni Daho glọ.” Ṣigba, dodinnanu yinukọn dogọ lẹ dohia dọ kanlinmọgbenu ninọ ehe bẹjẹeji ojlẹ susu jẹnukọnna 1918.

Di apajlẹ, gbọ mí ni gbadopọnna dopo to dọdai lọ lẹ mẹ he dọho gando kanlinmọgbenu ninọ ehe po tundote omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn po go. Dọdai lọ tin to Ezekiẹli 37:1-14 mẹ. To numimọ de mẹ, Ezekiẹli mọ agbàdo de he ohú gọ́ e mẹ. Jehovah basi zẹẹmẹ na Ezekiẹli dọ ohú ehelẹ nọtena “owhé Islaeli tọn pete.” To hẹndi he gbloada de mẹ, dọdai tundote tọn ehe gando “Islaeli Jiwheyẹwhe tọn” go. (Gal. 6:16; Owalọ 3:21) Enẹgodo, Ezekiẹli mọ bọ ohú lọ lẹ gọwá ogbẹ̀ bo lẹzun awhànpa daho de. Aliho he sọgbe nankọ die nado basi zẹẹmẹ fọnsọnku gbigbọmẹ tọn omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn he wá dekọtọn do nujijọ 1919 tọn lẹ mẹ! Ṣigba, etẹwẹ numimọ ehe dehia mí gando tedidi ojlẹ kanlinmọgbenu ninọ lọ tọn go?

Tintan, mí doayi e go to dọdai lọ mẹ dọ ohú lọ lẹ “hú” kavi ‘hú tlala.’ (Ezek. 37:2, 11) Ehe dohia dọ  mẹhe ko kú sọn ojlẹ dindẹn die lẹ sin ohú lẹ wẹ. Awetọ, tundote lọ yin didohia taidi nujijọ he wá aimẹ vudevude, e ma yin taidi nujijọ he wá aimẹ to ajiji mẹ gba. To tintan whenu, nude dọnú, yèdọ nudidọ sinsinyẹn de bọ ‘ohú lọ lẹ sọ jẹ ṣiṣá do yede go ji.’ Enẹgodo, ‘agbasakàn po agbasalan po’ jẹ yé go. Podọ ayú ṣinyọ́n ohú, agbasakàn po agbasalan lọ lẹ po ji. Enẹgodo, ‘gbọfufu sọ wá biọ yé mẹ bọ yé jẹ gbigbọ ji.’ To godo mẹ, Jehovah dotẹnna mẹhe gọwá ogbẹ̀ lọ lẹ do aigba yetọn ji. Ehe lẹpo yí whenu.—Ezek. 37:7-10, 14.

Akọta Islaeli hohowhenu tọn nọ kanlinmọgbenu na ojlẹ dindẹn. E bẹjẹeji to 740 J.W.M., to whenue yè gbawhàn ahọluduta whẹndo ao agewaji tọn bọ mẹsusu yin bibẹ yì kanlinmọgbenu. Enẹgodo, to 607 J.W.M., Jelusalẹm yin vivasudo podọ mẹhe to ahọluduta Juda tọn mẹ to hùwaji lẹ lọsu yin bibẹ yì kanlinmọgbenu. Ojlẹ kanlinmọgbenu ninọ tọn ehe wá vivọnu to 537 J.W.W., to whenue pipotọ Ju lẹ tọn de lẹkọwa nado vọ́ tẹmpli lọ gbá bo vọ́ sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke lọ bẹjẹeji to Jelusalẹm.

Po nudọnamẹ Owe-wiwe tọn ehelẹ po to ayiha mẹ, e họnwun dọ ojlẹ he omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ do yin hinhẹn do kanlinmọgbenu gbọn Babilọni Daho lọ dali dona ko dẹn-to-aimẹ hugan ojlẹ nujijọ he wá aimẹ to 1918-1919 lẹ tọn. Ojlẹ kanlinmọgbenu ninọ tọn lọ yin nudopolọ hẹ ojlẹ he ogbé ylankan yẹhiadonu tọn lọ yí do whẹ́n dopọ po likun lọ po, yèdọ “ovi ahọluduta lọ tọn lẹ.” (Mat. 13:36-43) Ojlẹ whinwhẹ́n dopọ tọn enẹ nọtena ojlẹ he mẹ atẹṣitọ lẹ sù taun hugan Klistiani nugbo lẹ te. Na nugbo tọn, agun Klistiani tọn yin hinhẹn do kanlinmọgbenu gbọn Babilọni Daho lọ dali. Kanlinmọgbenu ninọ enẹ bẹjẹeji to owhe kanweko awetọ W.M. bo zindonukọn kakajẹ whenue tẹmpli gbigbọmẹ tọn lọ yin kiklọ́we to ojlẹ opodo tọn lọ mẹ.—Owalọ 20:29, 30; 2 Tẹs. 2:3, 6; 1 Joh. 2:18, 19.

To ojlẹ kanlinmọgbenu gbigbọmẹ tọn he dẹn-to-aimẹ enẹ gblamẹ, nukọntọ sinsẹ̀n tọn lẹ po gbẹdohẹmẹtọ yetọn tonudọtọ lẹ po jlo na hẹn otẹn aṣẹpipa tọn yetọn go, enẹwutu yé ma dike mẹhe tin to anademẹ yetọn glọ lẹ ni tindo Ohó Jiwheyẹwhe tọn. To whedelẹnu, sẹ́nhẹngba wẹ e nọ yin nado hia Biblu to ogbè he mẹsusu nọ do de mẹ. Delẹ to mẹhe wàmọ lẹ mẹ tlẹ yin mimẹ̀ to potin go. Podọ mẹdepope he dọ linlẹn de he gbọnvona dehe nukọntọ sinsẹ̀n tọn lẹ plọnmẹ nọ yin nuyiwa hẹ po kanyinylan po, gbọnmọ dali yé nọ glọnalina vivẹnudido depope nado hẹn hinhọ́n nugbo lọ tọn gbayipe.

Etẹwẹ dogbọn nujijọ awetọ lọ dali, yèdọ tundote lọ? Whetẹnu wẹ e wá aimẹ podọ nawẹ e jọ gbọn? Tundote gbigbọmẹ tọn ehe yin nujijọ de he wá aimẹ vudevude. E zọnpọ hẹ “nudidọ sinsinyẹn de” to owhe kanweko he planmẹ biọ ojlẹ opodo tọn mẹ lẹ mẹ. Mahopọnna dọ nuplọnmẹ sinsẹ̀n lalo lẹ tọn ko yinuwado gbẹtọ lẹ ji na ojlẹ dindẹn, gbẹtọvi nugbonọ delẹ yiavùnlọna sinsẹ̀n-bibasi nugbo jẹ obá he  mẹ yé penugo jẹ. Delẹ to yé mẹ dovivẹnu nado basi lẹdogbedevomẹ Biblu tọn do ogbè he mẹsusu nọ do lẹ mẹ. Mẹdevo lẹ hẹn nugbo he mẹ yé mọnukunnujẹ sọn Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ zun yinyọnẹn na mẹdevo lẹ.

Podọ sẹpọ vivọnu owhe 1800 lẹ tọn, Charles Taze Russell po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po wazọ́n sinsinyẹn nado hẹn nugbo Biblu tọn lẹ họnwun whladopo dogọ. E taidi dọ agbasalan po ayú yẹhiadonu tọn lẹ po jẹ ṣinṣinyọn ohú gbigbọmẹ tọn lẹ ji wẹ nkọ. Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn po owe devo lẹ po gọalọna ahunjijlọnọ lẹ nado mọnukunnujẹ nugbo gbigbọmẹ tọn lẹ mẹ. To nukọn mẹ, azọ́nwanu delẹ taidi “Photo-Drame de la création” he yin didetọn to 1914 po owe Le mystère accompli he yin didetọn to 1917 po sọ hẹn omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ lodo. To godo mẹ to 1919, ogbẹ̀ yin nina omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ to yẹhiadonu-liho, bọ yé yin tẹndona to aigba gbigbọmẹ tọn yọyọ yetọn ji. Dile ojlẹ to yìyì, mẹhe tindo todido nado nọgbẹ̀ to aigba ji lẹ kọnawudopọ hẹ pipotọ mẹyiamisisadode ehelẹ tọn, bọ yé lẹzun “awhànfuntọ daho gege de.”—Ezek. 37:10; Zek. 8:20-23. *

Sọgbe hẹ nudọnamẹ ehelẹ, e họnwun dọ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ yin hinhẹn do kanlinmọgbenu gbọn Babilọni Daho lọ dali to owhe kanweko awetọ W.M., to whenue atẹṣiṣi lọ wá aimẹ. Ojlẹ sinsinyẹn de wẹ ehe yin na yé, dile e yin do na Islaelivi lẹ to whenue yé tin to kanlinmọgbenu. Ṣigba, homẹ mítọn hùn taun dọ to whenue omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ko jugbọn kọgbidinamẹ gbigbọmẹ tọn mẹ na owhe kanweko lẹ godo, mí wá to gbẹnọ to whenue “mẹplọntọ he yin nuyọnẹntọ lẹ na to sisẹ́ ” podọ “mẹsusu na lẹ̀ yede wé” bo nasọ “yin kiklọ́we”!—Dan. 12:3, 10.

Do glido, mí ma sọgan dọ po nujikudo po eyin Jesu nọte to aga tẹmpli lọ tọn kavi dọ e wàmọ gbọn numimọ de gblamẹ. Yọnbasi awe lọ lẹpo ji wẹ owe mítọn lẹ ko dọhodo wayi.

Tintan whẹ́, lẹnnupọndo nuhe kandai Biblu tọn lọ dọ ji. To kandai owe Wẹndagbe tọn he gando nujijọ enẹ go mẹ, apọsteli Matiu wlan to gbọdo glọ dọmọ: “Enẹgodo, Lẹgba plan ẹn [Jesu] yì tòdaho wiwe lọ mẹ, bo hẹn ẹn ṣite to aga [kavi fihe yiaga hugan] adó tẹmpli lọ tọn.” (Mat. 4:5) Kandai Luku tọn he dọhodo nujijọ dopolọ ji dọmọ: “Todin, e plan ẹn yì Jelusalẹm bo hẹn ẹn ṣite to aga adó tẹmpli lọ tọn.”—Luku 4:9.

To dai, owe mítọn lẹ ko dọ dọ nujijọ ehe ma na ko wá aimẹ tlọlọ gba. Di apajlẹ, Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn 1^er mars 1961 tọn basi zẹẹmẹ dọmọ: “E ma na sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe nado lẹndọ nuhe tin to kandai he gando whlepọn he Jesu pehẹ to danfafa ji go lẹ mẹ lẹpo wẹ yin nujijọ jọnun gba. E họnwun dọ osó de ma tin, ehe ji yè sọgan do ‘ahọluduta aigba ji tọn lẹpo po gigo yetọn po’ hiamẹ sọn. Mọdopolọ, e sọgbe dọ mí ni wá tadona lọ kọ̀n dọ Satani ma plan Jesu tlọlọ, to agbasa mẹ, ‘yì tòdaho wiwe lọ mẹ’ bo hẹn ẹn ṣite ‘to aga adó tẹmpli lọ tọn.’ E ma biọ dọ [Satani] ni wàmọ dandan whẹpo whlepọn lọ nido jẹ yanwle etọn kọ̀n.” Ṣigba, to hosọ he wá yin zinzinjẹgbonu bọdego to linlinnamẹwe ehe mẹ delẹ mẹ, mí ko dohia dọ eyin Klisti wà nuhe Satani biọ to e si, enẹ na ko zọ́n bọ Jesu na hù ede.

 Mẹdelẹ ko dọ dọ na Jesu ma yin Levinu wutu, e ma tindo jlọjẹ nado nọte to aga fiwiwe tẹmpli lọ tọn. Enẹwutu, linlẹn lọ wẹ yindọ Jesu na ko yin ‘pinplan yì’ tẹmpli lọ mẹ gbọn numimọ de gblamẹ. Enẹ taidi nuhe jọ do yẹwhegán Ezekiẹli go to owhe kanweko lẹ jẹnukọn.—Ezek. 8:3, 7-10; 11:1, 24; 37:1, 2.

Ṣigba, eyin numimọ de gblamẹ kẹdẹ wẹ whlepọn ehe wá aimẹ gbọn, enẹ fọ́n kanbiọ he bọdego lẹ dote:

• Be whlepọn jọnun de wẹ ya kavi yẹhiadonu tọn?

• Eyin whlepọn he jẹnukọn lẹ yin vivẹnudido nado doyẹklọ Jesu na e nido yinuwa, taidi nado diọ zannu jọnun lẹ zun akla kavi nado basi sinsẹ̀n hlan Satani, be whlepọn ehe lọsu ma na ko yin nudopolọ he biọ dọ Jesu ni lọ́n nugbonugbo sọn tẹmpli lọ ji ya?

To alọ devo mẹ, eyin Jesu nọte to aga tẹmpli lọ tọn nugbonugbo, enẹ sọ fọ́n kanbiọ devo lẹ dote:

• Be Jesu gbàsẹ́n lọ gbọn teninọ to aga fiwiwe lọ tọn dali wẹ ya?

• Nawẹ Jesu tọ́n sọn danfafa ji bo yì Jelusalẹm gbọn?

Dodinnanu yinukọn dogọ gọalọna mí nado mọ aliho delẹ he mẹ mí sọgan na gblọndo kanbiọ awe ehelẹ tọn te.

Tintan, weyọnẹntọ de he nọ yin D. A. Carson dọ dọ hogbe Glẹki tọn lọ, hi·e·ron’ he yin lilẹdo “tẹmpli” to kandai awe lọ lẹ mẹ “sọgan ko dlẹnalọdo owhé lọ blebu, e ma yin fiwiwe lọ kẹdẹ.” Enẹwutu, e ma yin dandan dọ Jesu ni nọte to aga fiwiwe lọ tọn. Di apajlẹ, ewọ sọgan ko nọte to fide to hùwaji-whèzẹtẹn tẹmpli lọ tọn. Filọ yiaga na mẹtlu 137 sọn Agbàdo Kidlọni tọn kọ̀n. Ohọ̀ he tin to hùwaji lọ tindo họta he to flala de po oglọ́n de po to tónu, podọ ohọ̀ enẹ wẹ yiaga hugan to tẹmpli lọ mẹ. Whenuho-kantọ hohowhenu tọn Josephus dọ dọ eyin mẹde nọte to finẹ bo pọ́n odò, “oyì na dá ẹ” na agayiyi ohọ̀ lọ tọn wutu. Dile etlẹ yindọ Jesu ma yin Levinu de, ewọ sọgan ko nọte to ohọ̀ enẹ ji bọ mọwiwà ma na fọ́n nuhahun de dote.

Ṣigba, to whenuena e yindọ danfafa ji wẹ Jesu tin te, nawẹ ewọ na ko yin hinhẹn yì tẹmpli lọ mẹ gbọn? Do glido, mí ma sọgan yọnẹn po nujikudo po. Zẹẹmẹ kleun he yin bibasi do whlepọn lọ lẹ ji ma do whenu he whlepọn lọ lẹ yí kavi fie Jesu tin te to danfafa lọ ji hia. Mí ma sọgan zẹhudo yọnbasi lọ ji dọ Jesu na ko zinzọnlin lẹkọyi Jelusalẹm, dile etlẹ yindọ mọwiwà sọgan ko yí whenu de. Kandai lọ ma dohia hezeheze dọ Jesu gbọṣi danfafa lọ ji to whlepọn lọ lẹpo whenu gba. Kakatimọ, kandai lọ dọ poun dọ ewọ yin pinplan yì Jelusalẹm.

Ṣigba, etẹwẹ dogbọn whlepọn lọ he whenu “ahọluduta aihọn tọn lẹpo” yin didohia Jesu te dali? E họnwun dọ ewọ ma mọ ahọluduta lọ lẹpo tlọlọ; na osó de ma tin, ehe ji yè sọgan mọ ahọluduta aigba ji tọn lẹpo sọn. Enẹwutu, Satani sọgan ko yí numimọ de zan nado do yé hia Jesu, kẹdẹdile azọ́nwanu de sọgan yin yiyizan nado do yẹdide ofi voovo lẹ tọn hia mẹde to adógo do. Ṣigba, dile etlẹ yindọ numimọ de wẹ Satani sọgan ko yizan, ojlo etọn wẹ yindọ Jesu ni jẹklo nugbonugbo bo basi sinsẹ̀n hlan emi. (Mat. 4:8, 9) Eyin mọ wẹ, mí sọgan dọ dọ whlepọn lọ nado lọ́n sọn tẹmpli lọ ji biọ dọ Jesu ni lọ́n nugbonugbo bo jiya kọdetọn lọ tọn—ehe dohia dọ whlepọn lọ sinyẹn taun hugan nuhe sọgan jọ eyin numimọ de poun wẹ yin yiyizan.

Nugbo lọ wẹ yindọ, dile mí dọ do to bẹjẹeji, mí ma sọgan wá tadona hẹngogo tọn kọ̀n gando whẹho ehe go. Enẹwutu, mí ma sọgan zẹhudo yọnbasi lọ ji dọ Jesu yì Jelusalẹm nugbo bo nọte to aga tẹmpli lọ tọn. Ṣigba mí tindo nujikudo dopo, enẹ wẹ yindọ Satani whlé Jesu pọ́n nugbonugbo podọ Jesu yí adọgbigbo do na gblọndo Lẹgba to whlepọn lọ lẹ dopodopo whenu.