SANG una nga matukiban sang mga sientipiko ang kemikal nga mga antibiotic sang tungatunga sang ika-20 nga siglo, naglaum ang mga doktor nga dulaon sining bag-o nga mga bulong ang pila ka balatian. Sang primero, epektibo gid ang bag-o nga mga bulong. Apang, ang lapnag nga paggamit sini nagresulta sa pagtubo sang bakterya nga nagabato sa antibiotic.

Sa pagpangita sing bag-o nga mga pangontra sa impeksion, ginausisa liwat sang pila ka sientipiko ang mga metodo nga ginagamit sang una sa pagkontrol sa mga balatian. Ang isa sini amo ang pagpanginpulos sa benepisyo nga mahatag sang silak sang adlaw kag preska nga hangin.

Ang pila ka tawo sa Inglatera nagapati nga makabulong ang silak sang adlaw kag ang preska nga hangin. Ginrekomendar sang manugbulong nga si John Lettsom (1744-1815) ang hangin sa baybay kag ang silak sang adlaw sa kabataan nga may tuberkulosis (TB). Sang 1840, naobserbahan sang doktor nga si George Bodington, nga ang mga nagaobra sa gua subong sang mangunguma, manug-arado, manugbantay sing mga karnero, masami nga wala sing TB, samtang ang mga tawo nga yara pirme sa sulod madali magmasakit sing TB.

Si Florence Nightingale (1820-1910) nakilala sa paggamit sing bag-o nga mga metodo sang ginaatipan niya ang mga soldado sang Britanya nga nahalitan sa tion sang Crimean War. Nagpamangkot sia: “Naobserbahan mo bala nga kon magkadto ka sa kuarto sang bisan sin-o nga tawo . . . sa gab-i, ukon antes buksan ang mga bintana kon aga, mabaho ang hangin?” Ginrekomendar niya nga ang hangin sa sulod sang kuarto sang isa ka pasyente dapat preska pareho sang hangin sa gua, pero indi dapat matugnawan ang pasyente. Nagdugang pa sia: “Naeksperiensiahan ko man sa akon pag-atipan sa mga tawo nga may balatian, nga ikaduha sa preska nga hangin kinahanglan nila ang kasanag . . . Indi lamang kasanag kundi direkta nga kasanag ukon silak sang adlaw ang kinahanglan nila.” Madamo sadto ang nagapati man nga makabulig  sa ikaayong-lawas ang pagbulad sa adlaw sang mga hapin sa katre kag mga bayo.

Nag-uswag ang siensia halin sang katuigan 1800, pero amo sini gihapon ang napamatud-an sang mga pagtuon subong. Halimbawa, sa isa ka pagtuon nga ginhimo sa China sang 2011 sa gutok nga mga dormitoryo sang mga kolehiyo nga kulang sing bentilasyon, natukiban nga “madamo ang may impeksion sa baga.”

Ginakilala sang World Health Organization (WHO) nga ang natural nga bentilasyon, nga nagalakip sang hangin nga nagasulod sa isa ka bilding, importante gid sa pagkontrol sa impeksion. Ang mga panugda sang WHO nga ginbalhag sang 2009 nagarekomendar sang paggamit sining natural nga bentilasyon subong epektibo nga tikang agod mabuhinan ang risgo nga maimpeksion ang mga tawo nga yara sa mga pasilidad nga nagaatipan sang ikaayong-lawas. *

‘Daw maayo ina nga rason,’ mahimo isiling mo. ‘Pero ginasuportahan bala ina sang siensia? Paano ginapunggan sang silak sang adlaw kag sang hangin ang impeksion?’

Ang mga pagtuon nga ginhimo sa Ministry of Defence sang United Kingdom nagahatag sing pila ka sabat. Gintinguhaan sang mga sientipiko didto nga pamatud-an kon daw ano kalawig nga makatalagam ang hangin kon palukpon sa London ang isa ka hinganiban nga may makahalalit nga bakterya. Agod mahibaluan ang ikasarang sang mga bakterya sa hangin, ginbutangan sang mga manugpanalawsaw ang lawa sang damang sing E. coli kag ginpahanginan ini. Ginhimo ang eksperimento sang gab-i, kay nahibaluan nila nga ginapatay sang silak sang adlaw ini nga mga bakterya. Ano ang mga resulta?

Pagligad sang duha ka oras, napatay ang halos tanan nga bakterya. Pero, sang ginsulod ang bakterya sa isa ka sirado nga kahon sa amo gihapon nga lokasyon kag pareho gihapon ang temperatura kag ang kapaang, ang kalabanan sang mga bakterya buhi gihapon pagligad sang duha ka oras. Ngaa? May kon ano nga yara sa hangin (open air) nga nagapatay sang mga kagaw. Wala pa mahibaluan kon ano ini. Pero, ginatudlo sang mga manugpanalawsaw nga may mga substansia nga kinaandan sa hangin kag “nagapanghikot subong natural nga pangontra sa mga bakterya ukon mga kagaw nga yara sa atmospera.”

Ang silak sang adlaw may yara man natural nga pangontra sa kagaw. Ang Journal of Hospital Infection nagapaathag nga “ang kalabanan sang kagaw nga nagaresulta sing mga impeksion nga ginadala sang hangin indi makaagwanta sa silak sang adlaw.”

Paano ka makabenepisyo sa sini? Maayo nga maggua ka, kag magpainit-init sa silak sang adlaw kag maghaklo sing preska nga hangin. Makahatag gid ini sa imo sing kaayuhan.