SANG 1953, ang molecular biologist nga sanday James Watson kag Francis Crick nagbalhag sang ila nadiskobrehan nga importante sa aton paghangop tuhoy sa kabuhi pasad sa siensia. Nadiskobrehan nila ang double-helical ukon spiral nga porma sang DNA. * Ining daw lanot nga kemikal—nga kalabanan makita sa sentro sang mga selula—may mga code ukon “nasulat” nga impormasyon nga bangod sini ang mga selula daw buhi nga mga librarya. Ining makahalawhaw nga diskobre nagbukas sing importante nga pagbag-o sa patag sang biolohiya! Pero ano ang katuyuan sang “nasulat” sa mga selula? Ang makalilibog pa, ngaa yara ini sa mga selula?

Napaligban mo na bala kon paano ang isa ka binhi nangin isa ka kahoy ukon kon paano ang pertilisado nga itlog sang babayi nangin tawo? Napaligban mo na bala kon paano mo napanubli ang imo mga kinaiya? Ang mga sabat nagadalahig sa impormasyon nga makita sa DNA.

Halos tanan nga selula may DNA, ang masibod nga mga molekula nga daw ginlubag nga mga hagdan. Sa genome sang tawo, ukon ang aton kompleto nga DNA, ginabulubanta nga ang mga hagdan may tatlo ka bilyon ka kemikal nga “mga halintang.” Ini nga mga halintang ginatawag sang mga sientipiko nga mga pares bangod ang kada halintang may duha ka kemikal, kag apat tanan ang kemikal. Ginatawag ini sa una nga letra sang ngalan sang kemikal, nga amo ang A, C, G, kag T—ang apat ka letra sang alpabeto. * Sang 1957, ginsiling ni Crick nga ang pagpasunod sini nga kemikal nga mga halintang amo ang nasulat nga mga instruksion. Sang dekada 1960, nahangpan inang nasulat nga mga instruksion.

Ang mga impormasyon, sa porma man sang mga piktyur, mga tunog, ukon mga tinaga, mahimo matago kag maproseso sa madamo nga paagi. Halimbawa, ang mga kompyuter nagahimo sini tanan sa elektroniko nga paagi. Ang buhi nga mga selula nagatago kag nagaproseso sang impormasyon sa kemikal nga paagi, kag ang DNA amo ang importante nga kemikal. Ang DNA ginapasa sa tion nga ang mga selula nagabuad kag nagapatubas sang organismo—mga ikasarang nga ginakabig nga pinakaimportante nga mga kinaiya sa kabuhi.

Paano ginagamit sang mga selula ang mga impormasyon? Hunahunaa nga ang DNA mga  resipe, nga ang kada resipe nagadalahig sang pasunod nga mga proseso, kag ang kada proseso dapat nasulat sing maayo kag eksakto. Pero imbes nga ang resulta keyk ukon cookie, mahimo nga repolyo ini ukon baka. Siempre, ang proseso sa buhi nga mga selula awtomatiko, amo nga nangin masibod pa gid ini.

Ang mga impormasyon sa gene natago lang tubtob kinahanglan na ini, ayhan para ang naguba ukon nagabalatian nga mga selula islan sang mapagros kag bag-o nga mga selula ukon para magpasa sang mga kinaiya sa ila kaliwat. Daw ano kadamo nga impormasyon ang yara sa DNA? Binagbinaga ang isa sa pinakagamay nga organismo, ang bakterya. Ang German nga sientipiko nga si Bernd-Olaf Küppers nagsiling: “Kon ipaanggid sa lenguahe sang tawo, ang molekular nga mga tinaga nga ginagamit sa paglaragway sa pagkahuman sa selula sang bakterya makapuno sang isa ka libo ka pahina nga libro.” Amo ini ang rason kon ngaa ang propesor sa kemistri nga si David Deamer nagsulat: “Ang isa mahalawhaw gid sa kasibod bisan sang pinakasimple nga porma sang kabuhi.” Kon ipaanggid, kamusta naman ang genome sang tawo? “Makapuno [ini] sang isa ka librarya nga may linibo ka libro,” siling ni Küppers.

Ang paglaragway sang nasulat sa DNA suno sa “lenguahe sang molecular-genetics” indi “lamang isa ka pagpaanggid,” siling ni Küppers. “Pareho sa lenguahe sang tawo,” siling niya, “ang lenguahe sang molecular-genetics may mga sistema man sa paggrupo pareho sang paggrupo sang mga tinaga nga mangin sentence.” Sa simple nga paghambal, ang DNA may “gramatika,” ukon mga pagsulundan, nga amo ang nagakontrol kon paano ang mga instruksion sini ginahuman kag ginapatuman.

Ang “mga tinaga” kag “mga sentence” sa DNA nagahuman sa lainlain nga “resipe” nga nagagiya sa pagpatubas sang mga protina kag iban pa nga kemikal nga nagaporma sang lainlain nga bahin sang mga selula nga nagahuman sa lawas. Halimbawa, ang “resipe” mahimo maggiya sa pagpatubas sang mga selula sang tul-an, maskulo, kaunuran, ukon panit. “Ang daw lanot nga DNA mga impormasyon, nga ang mensahe nasulat suno sa code sang mga kemikal, isa ka kemikal sa kada letra,” sulat sang evolutionary biologist nga si Richard Dawkins. “Daw indi gid ini mapatihan, pero ang mga code nasulat sa paagi nga mahangpan naton.”

 Ang manunulat sang Biblia nga si David nagsiling sa iya pangamuyo sa Dios: “Nakita mo na ako sang wala pa ako mabun-ag; nasulat sa imo libro ang tanan ko nga bahin.” (Salmo 139:16) Siempre, naggamit si David sing mabinalaybayon nga mga tinaga. Base sa prinsipio, husto gid sia, pareho sa iban nga manunulat sang Biblia. Wala gid sila naimpluwensiahan sang indi matuod nga mga istorya ukon mitolohiya sang iban nga tawo sadto.—2 Samuel 23:1, 2; 2 Timoteo 3:16.

Subong sang pirme nagakatabo, kon ipaathag sang mga sientipiko ang isa ka misteryo, may nagautwas nga isa pa ka misteryo. Matuod man ini parte sa pagdiskobre sa DNA. Sang nahangpan nga ang DNA nagaunod sang impormasyon, ang maalam nga mga tawo nagapamangkot, ‘Ngaa may impormasyon diri?’ Siempre, wala sing tawo nga nakakita sa paghimo sang una nga molekula sang DNA. Gani kita na lang ang magahimo sang aton konklusion. Apang ini nga mga konklusion indi dapat nga haumhaumon lang. Binagbinaga ang masunod nga mga pagpaanggid.

• Sang 1999, may nakita sa Pakistan nga mga tipik sang dumaan katama nga gamit nga human sa daga nga may indi kinaandan nga mga marka ukon simbulo. Wala pa nahibaluan kon ano ini nga mga marka. Pero ginapatihan nga ginhimo ini sang mga tawo.

• Pagligad sang pila ka tuig nga nadiskobrehan nanday Watson kag Crick ang porma sang DNA, duha ka pisiko ang nanugda nga mangita sila sing mga signal sang radyo halin sa kahawaan. Amo ina ang ginsugdan sa pagpangita sing mga impormasyon sa kahawaan karon.

Ano ang ginapakita sini? Ang mga tawo nagapati nga kon may impormasyon may kaalam, sa porma man ini sang mga simbulo sa daga ukon mga signal halin sa kahawaan. Indi nila kinahanglan makita pa kon paano ginhimo ina nga impormasyon para makahimo sina nga konklusion. Apang sang nadiskobrehan ang pinakakomplikado nga code nga nahibaluan sang tawo—ang kemikal nga code sang kabuhi—madamo ang wala nagbaton sini, kag nagapati sila nga ang pagporma sang DNA wala nagakinahanglan sing kaalam. Rasonable bala ini? Nagahisantuanay bala ini? Suno bala ini sa siensia? Ang pila ka respetado nga sientipiko nagsiling nga indi. Lakip sa ila sanday Dr. Gene Hwang kag Propesor Yan-Der Hsuuw. * Binagbinaga kon ano ang ila ginsiling.

Ginatun-an ni Dr. Gene Hwang ang genetics base sa matematika. Sang una, nagapati sia sa ebolusyon, pero nagbag-o ang iya pagtamod bangod sang iya natun-an. “Ang pagtuon sa genetics,” siling niya sa Magmata! “nagahatag sing paghangop sa mekanismo sang kabuhi—ang paghangop nga nagapahayanghag sa akon sa kaalam sang Manunuga.”

Si Propesor Yan-Der Hsuuw amo ang direktor sa pagtuon sang mga embryo sa National Pingtung University of Science and  Technology sa Taiwan. Nagapati man sia sang una sa ebolusyon—pero nagbag-o ini bangod sa iya research. Parte sa pagbuad kag pagbagay sang selula, nagsiling sia: “Ang husto nga mga selula dapat mapatubas sa husto nga pagpasunod kag sa husto nga mga lokasyon. Una, nagaporma ini subong mga tisyu, kag ang mga tisyu nagaporma subong mga organo, mga tiil kag mga kamot. Sin-o nga enhinyero ang maghandum nga magsulat sing mga instruksion para sa sini nga proseso? Pero ang mga instruksion para sa pagtubo sang embryo makatalanhaga gid nga nasulat sa DNA. Kon binagbinagon ko ang katahom sini, kumbinsido ako nga ang kabuhi gindesinyo sang Dios.”

Huo! Kay kon gintuga sang Dios ang kabuhi, ang Dios ang dapat padunggan, indi ang ebolusyon. (Bugna 4:11) Subong man, kon ginhimo kita sang pinakamaalam nga Manunuga, may rason gid kon ngaa nagaluntad kita. Indi amo sini kon ang kabuhi nalagpatan lang nga mga proseso. *

Ang matuod, ang maalam nga mga tawo nagapangita sing mga sabat. “Ang pagpangita sang tawo sing kahulugan importante sa iya kabuhi,” siling ni Viktor Frankl, propesor sang neurology kag psychiatry. Buot silingon, may kagutom kita sa espirituwal nga gusto naton busgon—ang kagutom nga mabatyagan lang naton kon gintuga kita sang Dios. Apang kon ginhimo kita sang Dios, ginhatagan bala niya kita sing paagi para mabusog ang aton espirituwal nga kagutom?

Ginsabat ni Jesucristo ina nga pamangkot, nga nagasiling: “Ang tawo indi sa tinapay lamang mabuhi kundi sa tagsa ka pulong nga nagagua sa baba ni Jehova [ukon, sang Dios].” (Mateo 4:4) Ang pulong ni Jehova, nga narekord sa Biblia, nagbusog sa espirituwal nga kagutom sang minilyon, nga nagahatag sing kahulugan sa ila kabuhi kag sing paglaum sa palaabuton. (1 Tesalonica 2:13) Kabay nga amo man sina ang mahimo sang Biblia sa imo. Ining pinasahi nga libro takus gid nga binagbinagon mo.