Skip to content

Skip to table of contents

Mauri be Edena Bamona Ia Matamaia?

Mauri be Edena Bamona Ia Matamaia?

Edena hereva do oi abia hidi?

MAURI IA VARA ENA BADINA BE . . .

  1. EVOLUSEN

  2. DIRAVA ESE IA HAVARAIA

 Haida idia gwau saiens lalohadaina ia abia dae tauna be “evolusen” do ia abia hidi, bona tomadiho ia laloa tauna be “Dirava ese ia havaraia” do ia abia hidi.

 To, ibounai be unai bamona lasi.

 Sikuli ai diba bada idia abia taudia momo, bona saiens taudia haida be evolusen amo idia dibaia gaudia dekenai idia daradara.

 Gerard, entomology ena profesa ta, ia be sikuli badana ai evolusen ia dibaia. Ia gwau “Egu eksam ai, profesa ese idia ura henia haere lau gwauraia, to idia hadibaia lalohadaina lau abia dae lasi.”

 Dahaka dainai saiens taudia haida danu be evolusen lalohadaina idia abia dae be auka? Unai haerelaia totona, tahua gaukarana idia karaia taudia ese idia daradaralaia henanadai rua mani ita laloa: (1) Mauri be edena bamona ia vara matamaia? bona (2) Mauri gaudia be edena bamona idia vara?

Mauri be Edena Bamona Ia Vara Matamaia?

 HAIDA IDIA GWAU. Mauri lasi gaudia amo mauri ia vara.

 TAUNIMANIMA HAIDA BE UNAI HAERE DEKENAI IDIA DARADARA. Saiens taudia ese mauri gaudia edia tauanina lalonai idia vara gaudia (chemistry) bona ena gaukara dalana (molecular structure) idia stadilaia, to mauri ia vara matamaia dalana idia herevalaia be auka. Mauri lasi gaudia bona mauri gaudia ena sel maragidia edia idau be bada herea.

 Saiens taudia be edia lalohadai amo tanobada ena toana lagani bilioni gunanai idia herevalaia. To edia lalohadai be idauidau. Haida idia gwau mauri be volkeino huanai eiava davara henunai amo ia vara. Ma haida idia abia dae, mauri be iunives ena hisiu badana ta o meteors lalonai ia vara bona unai hisiu be tanobada ai idia moru neganai, mauri ia vara matamaia. To unai ese mauri ia vara matamaia ena dalana ia haerelaia lasi; unai lalohadai be idia doria lao speis dekenai.

 Saiens taudia ese molekiul, unai be gau maragimaragidia, , idia haboua, bena idia makohi bona metairametaira gau ibounai be mauri gaudia ai idia lao. Ena be saiens taudia be mai edia lalohadai idauidau, hegeregere hamomokania gaudia haida idia do davaria lasi, unai amo do idia hahedinaraia unai bamona molekiul be guna idia noho, bona danu unai bamona molekiul be laboratori dekenai idia karaia.

 Mauri gaudia edia sel be idau momokani, sibona idia haboua bona infomeisen idia karaia diba. Inai oi laloa, sel ta ta be inai gaukara idia karaia hegeregerena, hereva idia abia lao tauanina ena kahana ibounai dekenai. Unai dainai ena be sel ta ia mase to unai bamona sel ta ia do noho bona unai gaukara tamona ia karaia, infomeisen ia abia lao. Saiens taudia haida idia gwau; taunimanima edia tauanina ena sel ese ia karaia gaukara be kompiuta program ta ese ia karaia gaukarana hegeregerena. Herevana dahaka, evolusen idia abia dae taudia idia diba lasi sel be edena bamona infomeisen ia abia.

 Sel ese protein molekiul idia abia be namo unai amo do idia gaukara namonamo. Protein molekiul lalonai amino asid handred momo idia noho bona idia gaukara hebou. Protein molekiul be ena gaukara ia karaia namonamo totona, taravatu bamona gauna ta ia badinaia be namo. Saiens taudia haida idia gwau, unai ese ia hahedinaraia protein molekiul be sibona edia ura ai idia vara kava lasi. Diba bada tauna ladana Paul Davies ia gwau: “Sel ta ta edia protein muramura be idauidau unai ese ia hahedinaraia sel be idia vara kava lasi.”

 TAUNIMANIMA IDIA LALOTAMONA: Lagani momo idia hanaia vadaeni saiens taudia be mauri gaudia idauidau idia stadilaia murinai, idia laloparara guna amo ema bona hari mauri gaudia be idia idau lasi.

Mauri Gaudia be Edena Bamona Idia Vara?

 HAIDA IDIA GWAU. Mauri gauna ginigunana be metairametaira ia tubu bena mauri gaudia ma haida, taunimanima danu, ia havaraia. Unai be nega momo sibona ia haidaua ela bona mauri gauna ma ta ai ia lao.

 TAUNIMANIMA HAIDA BE UNAI HAERE DEKENAI IDIA DARADARA. Sel haida be sel ma haida amo idia idau momokani. Buka ta ia gwau, sel haida be sel idauna ma ta ai ia lao dalana be “evolusen idia abia dae taudia ese idia lalopararalaia lasi gauna ma ta.”

 Saiens taudia idia davaria sel tamona lalonai, protein molekiul idia noho bona idia gaukara hebou gaukara badadia momo idia hagugurua totona. Unai molekiul ena gaukara be tauanina lalonai aniani ia abia lao bona ia gaukaralaia, unai amo tauanina dekenai goada ia henia, sel matamatadia ia havaraia, bena sel ibounai dekenai infomeisen ia siaia. Sel haida be sel idauna ma ta ai ia lao karana be unai gaukara ia karaia diba, a? Taunimanima momo be unai lalohadai idia lalopararalaia namonamo lasi.

 Taunimanima bona animal edia vara dalana, hahine ena gatoi bona tau ena vesi be idia hakapua neganai natuna ia vara. Beibi be wiki haida lalonai sinana ena bogana ai ia noho neganai, sel be idia momo idia lao bona gaukara idauidau idia karaia, natuna ena tauanina ena kahana ta ta idia havaraia totona. Evolusen idia abia dae taudia be idia hegeregere lasi sel ena gaukara dalana idia herevalaia totona.

 Hari inai negai saiens taudia idia laloparara, sel ta lalonai molekiul idia senisi be namo animal ta be animal idauna ma ta ai ia lao totona. Saiens taudia ese sel ta be evolusen amo ia vara dalana idia herevalaia be auka. Unai dainai tanobada ai idia noho animal idauidau be sel idauna ma ta ai ia lao karana amo idia vara diba, a? Saiens profesa ta, Michael Behe ese animal edia tauanina ia herevalaia, ia gwau, tahua karana idia karaia taudia be hegeregere lasi “animal edia tauanina, bona ena gaukara namonamo dalana, danu animal be edena bamona mauri lasi gauna amo do ia vara diba idia herevalaia totona.”

 Taunimanima idia diba dahaka be maoro bona dahaka be kerere, mai edia aonega bona idia laloa namonamo bona kara namodia idia hahedinaraia diba, hegeregere sibona edia ura dadaraia karana bona ma haida idia durudia. Unai amo ita diba, unai kara namodia be taunimanima ese idia hahedinaraia namonamo, bona namo lasi ita gwau edia gene ia senisi karana amo idia vara.

 TAUNIMANIMA IDIA LALOTAMONA. Taunimanima momo idia abia dae evolusen amo mauri ia vara. To ma haida be evolusen amo—mauri be edena bamona ia vara matamaia bona daika ese gau ibounai ia havaraia ena haere dekenai idia do lalotamona lasi.

Ita Laloa Diba mai Anina Bada Haere Ta

 Taunimanima be tahua gaukara momo idia karaia, bona idia davaria aonega bada Tauna ese gau ibounai ia havaraia. Profesa ta ladana Antony Flew, guna Dirava ia noho lasi o atheism lalohadaina ia hadibaia. To, mauri gaudia idauidau bona taravatu ta ese iunives ia biagua karana ia dibaia neganai, ia laloparara Dirava ia noho. Idaunegai ia ese aonega taudia edia lalohadai, gau ibounai hahegeregerea namonamo karana ia badinaia bona ia gwau: “Taunimanima ese idia karaia tahua karana dekenai ita lalotamona be namo, ena be ita diba edia hereva be maoro lasi.” Bona, unai tahua karana ese Profesa Flew ia durua dainai ia abia dae Havaraia Tauna ia noho.

 Gerard matamana ai atikol ese ia herevalaia tauna be unai hereva tamona ia gwauraia danu. Ena be sikuli badana dekenai ia lao bona ia be entomology anina be mauri gaudia maragimaragidia ia stadilaia, to ia gwau: “Mauri gaudia be edia diba ai sibona idia vara lasi. Unai ese ia hahedinaraia Havaraia Tauna ia noho, bona ia ese unai mauri gaudia ibounai ia karaia namonamo.”

 Gerard ese havaraia gaudia ia stadilaia karana amo Havaraia Tauna ena kara ia dibaia. Unai be hegeregere ta ese artist tauna ia penia laulau ia itaia karana amo ia ia dibaia. Danu Gerard be nega ia atoa Havaraia Tauna ena buka ia duahia totona, unai be Baibel. (2 Timoteo 3:16) Unai buka ai idaunegai taudia edia sivarai bona hari taunimanima ese idia davaria hekwakwanai hamaoromaoroa daladia ena haere maorodia ia davaria. Gerard ia diba momokani aonega bada herea Tauna ta ia noho, bona Baibel ena hereva be ia amo idia mai.

 Gerard ia laloparara, Baibel ena haere tahua karana be mai anina bada. Oi ai hagoadaia, namona be oi sibona ese haere do oi tahua.