Kĩlisimasi yĩeleaw’a ta sikũkũ ya kuma tene ya Kĩklĩsto ya kũlilikana kũsyawa kwa Yesũ. Maũndũ ala mekawa sikũkũnĩ ĩsu nĩmatumaa andũ masaanĩw’a ũndũ makonanĩtye na kũsyawa kwa Yesũ.

Ũndũ ũmwe nĩ kana sikũkũnĩ ĩsu nĩvethĩawa mbano sya Santa Claus (Father Christmas). Mavisa ala monekaa ĩvinda ya Kĩlisimasi ma Santa e mũtanu, e na kĩng’ee kyeũ, na ekĩĩte suti ndune maumanĩte na ũndũ weekawa ĩvindanĩ ya Kĩlisimasi mwaka wa 1931, kũkathĩĩa syĩndũ sya kũnyw’a ila syatesawa nĩ kambunĩ ĩmwe yaĩ Amelika ya Ĩũlũ. Myakanĩ ya 1950, andũ amwe ma Brazil nĩmatatie kũvĩndũa Santa Claus, na vandũ vake vayoswa nĩ mũndũ waĩ wa nthĩ ĩsu waĩ nguma na waĩ mũkũũ, weetawa Grandpa Indian. Kweethĩiwe ata? Professor Carlos E. Fantinati, aisye kana Santa Claus asindie Grandpa Indian, na asyoka “asinda Yesũ, na weethĩa nĩwe ũkũlilikanwa mũno Matukũ 25, Mwei wa 12.” Ĩndĩ ngewa ĩsu ya Santa Claus noyo yĩ yoka ĩkũtuma sikũkũ ĩsu yĩthĩwa ĩtaĩle? Nĩ kenda tũkwate ũsũngĩo, ekai tũneenee ĩũlũ wa Aklĩsto ma tene.

Ĩvuku yĩtawa Encyclopedia Britannica yonanĩtye kana “myaka 200 ya mbee ya Ũklĩsto, Aklĩsto mayaĩ metĩkĩla sikũkũ ya kũlilikana mĩthenya ya kũsyawa ya andũ ala makwie kwondũ wa mũĩkĩĩo woo, ta Yesũ.” Nĩkĩ mateetĩkĩlaa? Aklĩsto nĩmeesĩ kana sikũkũ sya kũsyawa syumanĩte na andũ mataĩ Aklĩsto, na nĩmeevathanaa nasyo vyũ. Na ũw’o nĩ kana vai vandũ Mbivilia ĩwetete matukũ ala Yesũ wasyaiwe.

O na kau Aklĩsto nĩmaleanĩte vyũ na syĩthĩo sya kũlilikana mĩthenya ya kũsyawa, myakanĩ ya 300 ĩtina wa kũsyawa kwa Klĩsto, ndĩni ya Katholeki nĩyambĩĩie sikũkũ ya Kĩlisimasi. Katholeki yendaa kũvetanga vyũ isiĩĩi ila syaumanĩte na ndĩni ite sya Kĩklĩsto sya Lomi na sikũkũ ila syeekawa nĩ ndĩni isu ĩvindanĩ yĩla kweethĩawa mbevo mbingĩ. Kĩla mwaka kuma Matukũ 17, Mwei wa 12, nginya Ĩtukũ 1, Mwei wa 1, “Alomi aingĩ nĩmaĩsaa, makathaũka, makatana, makatembea, makombana, na makethĩwa na sikũkũ mbingĩ ĩla mekũthaitha ngai syoo.” (Ĩvuku Christmas in America ya Penne L. Restad.) Na Matukũ 25, Mwei wa 12, Alomi nĩmatanĩaa kũsyawa kwa Syũa Yĩtasindawa. Nĩ kana mambĩĩe Kĩlisimasi, Ĩkanisa nĩyatũmĩie mawũĩ nĩ kana Alomi aingĩ matanĩe kũsyawa kwa Klĩsto vandũ va kũsyawa kwa syũa. Ĩvuku yĩtawa Santa Claus, a Biography, yaandĩkiwe nĩ Gerry Bowler, yonanĩtye kana Alomi “maĩ matonya kũtanĩa sikũkũ isu syeekawa ĩvindanĩ ya mbevo.” Kwa w’o, andũ asu “maendeeie o kwĩka maũndũ o ala meekaa tene.”

Kwoou ũthũku wa maũndũ ala mekawa ĩvinda ya Kĩlisimasi umanĩte na mwambĩlĩĩlyo wayo mũthũku. Mũandĩki ũmwe wĩtawa Stephen Nissenbaum, ũla waandĩkie ĩvuku The Battle for Christmas, aiweta ĩũlũ wa Kĩlisimasi aisye atĩĩ: “[Kĩlisimasi] yumanĩte na andũ mate Aklĩsto, o na kau yonekaa yĩ nzeo nũndũ yĩtanĩaw’a na andũ mekwĩyĩta Aklĩsto.” Kwoou Kĩlisimasi nĩ sikũkũ ĩtumaa andũ matamũnenga Ngai ndaĩa na Mwana wake, Yesũ Klĩsto. Nĩtwaĩle kwona ũsu ta ũndũ mũnini? Mbivilia ĩkũlĩtye atĩĩ: “Ũlũngalu na ũthũku wĩ mũamba mwaũ? kana kyeni kĩ na mũamba mwaũ na kĩvindu?” (2 Akolintho 6:14) O tondũ mũtĩ ũtonya kũthyoeka, now’o sikũkũ ya Kĩlisimasi ĩthyoekete ũkethĩa ‘ndĩtonya kũlũngalw’a.’—Mũtavan’ya 1:15.