HENOK okwa kala nomwenyo efimbo lile. Otashi dulika shi kale shidjuu okutengeneka, ashike omulumenhu oo okwa kala nomwenyo omido 365 lwaapo, onghalamwenyo ile i dule yokunena lwomapa anhe. Ashike kali lela a kulupa pefimbo laye. Pefimbo lonale, omafelemido 50 a pita, ovanhu ova li hava kala nomwenyo efimbo lile shi dulife kunena. Adam, omunhu wotete, okwa hangwa a kala momwenyo oule weedula di dule pomafele ahamano eshi Henok a dalwa, na Adam okwa li a kala nomwenyo natango oule womido omafele atatu. Oludalo laAdam limwe ola li la kala nomwenyo nokuli oule womido di dule pwaado. Onghee hano, eshi Henok a li e na eedula 365, otashi dulika a li ta monika a nyashuka, ngaashi omunhu oo e na ko natango omido dihapu monghalamwenyo. Ndele nande ongaho, ina kala nomwenyo efimbo.

Henok otashi dulika a li monghalo ya nyika oshiponga. Kala nee wa fa u mu wete ta faduka po, ta diladila kunghee ovanhu va li ve linyenga ketumwalaka laKalunga olo a li e va udifila. Ovanhu ovo ova li va handuka neenghono nova li ve mu tonde. Ova li va dina etumwalaka laye, nova li ve tonde Kalunga oo a li e mu tuma. Kava li tava dulu okuponokela Jehova Kalunga kaHenok, ashike ova li tava dulu okuponokela Henok filufilu. Henok otashi dulika a li te lipula ngeenge onaka mone ngoo vali oukwaneumbo waye. Mbela okwa li te lipula kombinga yomukulukadi waye novanakadona ile omonamati Metusala ile omutekulu Lamek? (Genesis 5:21-23, 25) Mbela oshike sha ka ningwa po?

Ombiibeli inai hokolola naanaa shihapu kombinga yaHenok. Omishangwa ashike dOmbiibeli nhatu da popya pauxupi kombinga yaye. (Genesis 5:21-24; Ovaheberi 11:5; Judas 14, 15) Ashike eevelishe odo ode tu pa ouyelele woshiyeleke oo tau ulike kutya okwa li omulumenhu e na eitavelo la kola. Mbela oho file oshisho oukwaneumbo woye? Mbela ope na efimbo limwe wa li to kondjo opo u popile oshinima osho u shii kutya oshi li mondjila? Ngeenge osho, oto dulu okulihonga shihapu meitavelo laHenok.

Ovanhu ova li hava longo owii pefimbo laHenok. Ova li epupi etiheyali okudja kuAdam. Ashike ovanhu ova li popepi elela newaneneno olo Adam naEva va li ve na nove li kanifa. Nomolwaasho ovanhu va li hava kala natango nomwenyo efimbo lile. Ashike ova li monghalo ii yopaenghedi noyopamhepo. Omalwoodi okwa li keshe pamwe. Oikala ya tya ngaho oya hovela mepupi etivali, eshi Kain a dipaa ondenge yaye Abel. Umwe womoludalo laKain okwa li ta ulike e udite etumba eshi a li e hole unene omalwoodi nomuhandunhu e dule Kain. Mepupi etitatu, opa li pa holoka vali owii umwe. Ovanhu ova li va hovela okwiifana edina laJehova, ndele kava li tave shi ningi tave mu longele netilofimaneko. Osha yela kutya ova li tava longifa edina laKalunga liyapuki monghedi yokusheka noyokuhenefimaneko. — Genesis 4:8, 23-26.

Elongelokalunga la nyonauka la tya ngaho otashi dulika la li apeshe pefimbo laHenok. Eshi Henok a kula, okwa li e na okuninga etokolo. Mbela okwa li ta ka hopaenena ovanhu vopefimbo laye? Ile okwa li ta ka konga Kalunga kashili, Jehova, oo a shita eulu nedu? Otashi dulika a li a kumwa neenghono okulihonga kombinga yaAbel, oo a dipawa molwaashi okwa li ha longele Jehova monghedi ya yuka. Henok okwa li a tokola oku mu hopaenena. Genesis 5:22 ota ti: ‘Henok okwa li ha ende pamwe naKalunga.’ Outumbulilo oo udidilikwedi otau ulike  kutya Henok okwa li omulumenhu ha tila Kalunga mokati kounyuni wovahenakalunga. Oye omunhu wotete a hokololwa ngaho mOmbiibeli.

Ovelishe yOmbiibeli oyo tuu oyo oya popya kutya Henok okwa twikila okweenda pamwe naJehova konima eshi a dala omonamati waye Metusala. Osho otashi ulike kutya Henok okwa li e na oukwaneumbo eshi a li e na omido 65 lwaapo. Okwa li e na omukulukadi, oo ina tumbulwa kedina mOmishangwa, nosho yo “ovana ovamati noukadona” inava tongwa kutya ova li vangapi. Ngeenge xe oha ende pamwe naKalunga ofimbo ta tekula oukwaneumbo noku u fila oshisho, oku na okukendabala okufiloshisho oukwaneumbo monghedi oyo Kalunga a hokwa. Henok okwa li e shii kutya Jehova okwa hala a kanyatele filufilu komukulukadi waye. (Genesis 2:24) Okwa li yo a ninga eenghendabala opo a honge ovana vaye kombinga yaJehova Kalunga. Osho osha li sha eta oidjemo ilipi?

Ombiibeli inai popya shihapu kombinga yaasho. Inai popya kutya Metusala, omona waHenok, okwa li e na eitavelo la tya ngahelipi, oo a popiwa mOmbiibeli a kala nomwenyo mule e dule ovanhu aveshe fiyo omomudo omo Eyelu linene le uyile. Ashike Metusala okwa dala omonamati wedina Lamek. Lamek okwa hanga xekulu Henok momwenyo ndele tava kala mo oshita omido di dule pefele. Eshi Lamek a kula okwa li yo e na eitavelo la tongomana. Jehova okwa li e mu nwefa mo a xunganeke kombinga yaNoa, omona waLamek, nexunganeko olo ola ka wanifwa konima yEyelu. Noa okwa popiwa kutya okwa li a enda pamwe naKalunga, ngaashi xekulululwa Henok. Noa ina mona Henok, ashike Henok okwa fiyo po oshihopaenenwa shiwa. Noa otashi dulika e lihonga kombinga yoshihopaenenwa osho kuxe, Lamek, ile kuxekulu Metusala ile tashi dulika kuJared, xe yaHenok, oo a fya ofimbo Noa a li e na omido 366. — Genesis 5:25-29; 6:9; 9:1.

Diladila keyooloko olo li li pokati kaHenok naAdam. Nonande Adam okwa li a wanenena, okwa nyona kuJehova nokwa tula oludalo laye monghalo inyikifa oluhodi nokwe li tulila po oshihopaenenwa shounashibofa. Ndele Henok oo ina wanenena, okwa enda pamwe naKalunga nokwa tulila po oludalo laye oshihopaenenwa shokukala neitavelo. Adam okwa fya eshi Henok a li e na omido 308. Mbela ovakwanedimo vaAdam ova li ngoo va lila xekulu oo a li e lihole mwene? Katu shi shii. Kashi na nee mbudi kutya oshike, Henok “okwa enda pamwe naKalunga.” — Genesis 5:24.

Ngeenge oto file oshisho oukwaneumbo woye, tala kutya oshike to dulu okulihonga keitavelo laHenok. Nonande oshiwa okufila oshisho oukwaneumbo woye palutu, osha fimana neenghono oku u fila oshisho pamhepo. (1 Timoteus 5:8) Osho ou na oku shi ninga okupitila meendjovo nomoilonga. Ngeenge owa hoolola okweenda pamwe naKalunga ngaashi Henok, mokweefa omifikamhango daKalunga da nwefwa mo di ku wilike monghalamwenyo, naave oto ka tulila po oukwaneumbo woye oshihopaenenwa shiwa kuhe na vali osho tau dulu okulandula.

Henok otashi dulika a li e udite ouwike molwaashi okwa li e na eitavelo mokati kovanhu ovo vehe na eitavelo. Ndele mbela Kalunga kaye Jehova okwa li ngoo e mu wete? Heeno okwa li e mu wete. Efiku limwe Jehova okwa li a popya nomupiya waye oo omudiinini. Kalunga okwa li a pa Henok etumwalaka olo a li e na oku ka lombwela ovanhu vopefimbo laye. Kungaho okwa li a ninga Henok omuprofeti, oo etumwalaka laye la hololwa oshikando shotete mOmbiibeli. Osho otu shi shii  molwaashi Judas, mumwaina waJesus, okwa li a nwefwa mo a shange exunganeko laHenok omafelemido mahapu a pita. *

Henok okwa li a xunganeka kombinga yashike? Okwa ti: “Tala, Omwene ote uya novayapuki vaye omayovi omilongo, okutokola aveshe nokuhandukila ovahenakalunga aveshe omolwoilonga yavo aishe youhenakalunga, ve i longa mouhenakalunga wavo, neendjovo davo adishe dikukutu, ovalunde ovo vehe na Kalunga ve di popya va twa ondubo naye.” (Judas 14, 15) MEembibeli dimwe, Henok okwa popya eendjovo odo mepitafimbo, sha fa Kalunga a ninga nale osho sha popiwa mexunganeko. Omaxunganeko mahapu osho a popiwa ngaho konima yaalo. Osho osha hala okutya: Exunganeko otali popi oshinima osho tashi ka ningwa shili nomolwaasho otashi dulu okupopiwa sha fa sha ningwa nale. — Jesaja 46:10.

Mbela Henok okwa li e udite ngahelipi eshi a li e na oku ka udifa etumwalaka letokolo olo, tashi dulika oku ke li udifila ovanhu ovo itava pwilikine nandenande? Didilika kutya elondwelo olo ola li la kwata moiti shi fike peni, eshi la longifa outumbulilo “ovahenakalunga” lwoikando inhe opo li tokole ovanhu, oilonga yavo nosho yo onghedi oyo hava longo oilonga oyo. Kungaho, exunganeko ola londwela ovanhu aveshe kutya onghalamwenyo mounyuni aushe oyo ya hovela okudja eshi ovanhu va tewa mo muEden oya li ya nyonauka neenghono. Ounyuni oo owa li wa teelela exulilo la nyika oshiponga eshi Jehova te ke uya “novayapuki vaye omayovi omilongo,” eengudu dovaengeli ovanaenghono ve lilongekidila olwoodi okweeta ehanauno. Henok okwa li a udifa elondwelo laKalunga nokuhe na oumbada, nokwe shi ninga oye aeke. Omunyasha Lamek otashi dulika a li te mu tale, a kuminwa ouladi waxekulu. Ngeenge osho, ohatu dulu okuuda ko kutya omolwashike.

Eitavelo laHenok otali dulu oku tu linyengifa tu lipule ngeenge otwa tala ko ngoo ounyuni oo tu li muo ngaashi Kalunga e u tala ko. Etokolo olo Henok a li a udifa nouladi otali ke uya natango; otali ka hanga ounyuni wonena ngaashi la li la hanga ounyuni wopefimbo laHenok. Metwokumwe nelondwelo laHenok, Jehova okwa li a eta Eyelu linene opo a hanaune po ovahenakalunga vopefimbo laNoa. Ashike ehanauno olo oli li oshihopaenenwa shehanauno linenenene olo tali ke uya. (Mateus 24:38, 39; 2 Petrus 2:4-6) Ngaashi nale, kunena Kalunga okwe lilongekida pamwe neengudu dovayapuki omayovi opo va tokole ounyuni ou wovahenakalunga netokolo li li pauyuki. Keshe umwe womufye oku na okupwilikina kelondwelo laHenok noku li lombwela vakwetu. Ovapambele nookaume ketu otashi dulika vehe tu pwilikine. Otashi dulika tu kale tu udite ouwike omafimbo amwe, ashike Jehova ita ka efa ovapiya vaye ovadiinini kunena, ngaashi ashike a li i na efa Henok.

Onghalamwenyo yaHenok oya li ya xula ngahelipi? Mepingafano nonghalamwenyo yaye, Ombiibeli inai popya ouyelele u na sha nefyo laye. Ehokololo laGenesis ola ti ashike: “Henok okwa enda pamwe naKalunga. Ndele ye ina monika vali, osheshi Kalunga okwe mu kufa po.” (Genesis 5:24) Mbela omeityo lilipi Kalunga a kufa po Henok? Omuyapostoli Paulus okwa ka yelifa lwanima a ti: “Meitavelo Henok okwa kufwa po aha mone efyo, ye ina monika, osheshi Kalunga e mu kufa po. Osheshi fimbo ina kufwa po, okwa pewa ehepaululo nokutya, Kalunga e mu hokwa.” (Ovaheberi 11:5) Paulus okwa hala okutya ngahelipi eshi a ti kutya “okwa kufwa po aha mone efyo”? Omatoloko Eembiibeli dimwe okwa ti kutya Kalunga okwa twala Henok meulu. Ndele osho kashi fi shoshili. Ombiibeli otai ulike kutya Jesus Kristus oye a li a nyumuninwa tete omwenyo womeulu. — Johannes 3:13.

Ndele mbela omeityo lilipi Henok a “kufwa po” opo aha “mone efyo”? Otashi dulika Jehova okwe mu kofifa mefyo neyavelelo, opo aha fye efyo tali udifa omwenyo munyenye. Ashike tete Henok okwa “pewa ehepaululo  nokutya, Kalunga e mu hokwa.” Ngahelipi mbela? Fimbo ina fya, Henok otashi dulika a li a mona emoniko la dja kuKalunga, tashi dulika tali ulike edu li li oparadisa. Mokumona edidiliko la twa la tya ngaho kutya Jehova okwe mu hokwa, Henok okwa kofa mefyo. Omuyapostoli Petrus okwa popya kombinga yaHenok nosho yo ovalumenhu novakainhu vamwe vali ovadiinini a ti: “Meitavelo aveshe ava va fila mo.” (Ovaheberi 11:13) Konima yaasho, ovatondi vaye otashi dulika va li tava kongo oshimhu shaye, ashike inave shi ‘mona,’ molwaashi otashi dulika Jehova e shi tula ponhele opo itashi dulu okumonika, opo vaha dule oku shi ningila owii ile oku shi longifa mokuxumifa komesho elongelokalunga loipupulu. *

Tu na okutomhafana kwopamishangwa oko momadiladilo, natu kendabaleni okufaneka kutya onghalamwenyo yaHenok otashi dulika ya xula ngahelipi. Nande itatu dulu okupopya ofaafaa osho sha ningwa po, natu tye nee ngeno oiningwanima osho ya li ya enda ngaha. Henok okwa li ta i onhapo nokwa li a loloka neenghono. Ovahepeki vaye ova li tave mu landula, va fula onya omolwetumwalaka laye letokolo. Henok okwa li a mona onhele yokuhondama ndele ta fuda po kanini, ashike okwa li e shii kutya ita dulu okuhondama efimbo lile. Okwa li a taalela efyo linyanyalifi. Fimbo a li ta fuda po, okwa li a ilikana kuKalunga kaye. Opo nee okwa li e udite ombili momutima waye. Okwa li a mona emoniko la twa nokwa li e udite a fa e li ponhele oyo a mona memoniko.

Kala nee wa fa u wete Henok e wete efano li na ounyuni wa yooloka ko filufilu kwaao e shii. Okwa li e wete ounyuni oo tau monika nawa wa fa oshikunino shaEden, ashike kamwa li ovakerubi tava kelele ovanhu vaha ye mo. Omwa li mu yadi ovalumenhu novakainhu ve na oukolele muwa nove na eenghono dounyasha. Ovanhu ovo ove na ombili. Kamwa li outondwe nomahepeko opalongelokalunga oo Henok e shii nawa. Henok okwa li e udite Jehova e mu shilipaleka kutya oku mu hole nokwe mu hokwa. Okwa li e udite kutya oku na okukala monhele ya tya ngaho; omo ta ka kala. Fimbo a li ta twikile okukala e udite ombili neenghono, okwa fifikina ndele ta kofa eemhofi didjuu nopehe na okutwa ondjodi.

Ponhele opo opo e li fiyo okunena, a kofa mefyo, e li medimbuluko laalushe laJehova Kalunga. Ngaashi Jesus a ka udaneka lwanima, efiku otali ke uya eshi aveshe ovo ve li medimbuluko laKalunga tava ka uda ondaka yaKristus ndele tava di mo meembila, nokunyumukila omwenyo mounyuni mupe muwa nomu na ombili. — Johannes 5:28, 29.

Mbela owa hala oku ka kala mounyuni wa tya ngaho? Diladila nghee tashi ka kala shitunhula okushakeneka Henok. Dilonga koinima ikumwifa oyo hatu ka dula okulihonga kuye! Ota dulu oku ke tu lombwela ngeenge osho twa faneka momadiladilo shi na sha nexulilo longhalamwenyo yaye oshi li ngoo mondjila. Ashike ope na oshinima sha endelela osho twa pumbwa okulihonga kuye paife. Konima eshi Paulus a kundafana kombinga yaHenok, okwa twikila ko a ti: “Kape na ou ta dulu okuwapalela Kalunga, ngeenge kape neitavelo.” (Ovaheberi 11:6) Etomheno olo la fimanenena nali kwafele keshe umwe womufye a hopaenene eitavelo la pama laHenok.