Go dayrɛkt to di men tin

Go dayrɛkt to di say we di difrɛn difrɛn atikul dɛn de

“Pɔsin we De Tek Tɛm fɔ Tink Nɔ De Vɛks Kwik”

“Pɔsin we De Tek Tɛm fɔ Tink Nɔ De Vɛks Kwik”

Dɛn sak wan kɔlɛj baskɛt bɔl koch bikɔs i nɔ ebul fɔ kɔntrol in wamat.

Wan smɔl pikin vɛks ɛn bigin fɔ kray bita wan bikɔs dɛn nɔ gi am wetin i want.

Wan mama bigin fɔ ala pan in pikin bikɔs in rum skata ɛn di pikin insɛf bin de ala pan in mama.

WI ƆL dɔn si usay pipul dɛn kin vɛks ɛn wisɛf go mɔs dɔn vɛks. Wi no se wamat na bad tin ɛn wi fɔ tray nɔ fɔ mek wamat, bɔt wi kin fil se wi gɛt rayt fɔ vɛks, mɔ we pɔsin du wi sɔntin we nɔ fayn. Wan atikul we di American Psychological Association rayt bin se “wamat na sɔntin we nɔmal, ɔlman kin vɛks, ɛn nɔto bad tin.”

Wi ɔl go gri se dis na tru we wi tink bɔt wetin di oli spirit bin ɛp di apɔsul Pɔl fɔ rayt. Pɔl bin gri se sɔntɛnde pɔsin go mɔs vɛks, so i bin rayt se: “Una vɛks, bɔt una nɔ sin, nɔ vɛks te di san go dɔŋ.” (Lɛta Fɔ Ɛfisɔs 4:26) Naw we wi dɔn no dis, yu tink se wi fɔ mek wamat, ɔ wi fɔ kɔntrol wi at?

YU FƆ MEK WAMAT?

We Pɔl bin de advays wi bɔt wamat, i go mɔs bi se i bin de tink bɔt wetin wan pan di man dɛn we rayt di Sam buk bin rayt, we i se: “Vɛks, bɔt nɔ sin.” (Sam 4:4) Wetin mek Pɔl bin gi wi dis advays? Pɔl kɔntinyu fɔ tɔk se: “Una fɔ lɛf bad at, una fɔ lɛf fɔ vɛks, una lɛf fɔ gɛt wamat, una lɛf fɔ de ala, una lɛf fɔ de kɔs, ɛn una lɛf fɔ du ɔlkayn bad tin.” (Lɛta Fɔ Ɛfisɔs 4:31) Wi dɔn si se Pɔl bin de ɛnkɔrej Kristian dɛn fɔ kɔntrol dɛnsɛf we dɛn at wam. Di American Psychological Association bin kɔntinyu fɔ tɔk se: “Masta sabi bukman dɛn dɔn kam fɔ no se we yu mek wamat, i go mek yu du bad tin ɛn dat nɔ go ɛp yu . . . fɔ sɔlv di prɔblɛm.”

Aw wi go ebul fɔ “lɛf” wamat ɛn ɔl di prɔblɛm dɛn we i kin kam wit? Kiŋ Sɔlɔmɔn na Izrɛl we bin gɛt sɛns, bin rayt se: “Pɔsin we de tek tɛm fɔ tink nɔ de vɛks kwik, ɛn i de du fayn tin we i fɔgɛt bɔt wetin apin.” (Prɔvabs 19:11) Aw di tink we wi “de tek tɛm fɔ tink” kin ɛp wi we wi want fɔ vɛks?

WE PƆSIN TINK GUD WAN, AW DAT KIN ƐP AM LƐ I NƆ VƐKS?

Fɔ tink gud wan min se wi fɔ tray fɔ ɔndastand wetin mek di pɔsin du dis tin. Aw dis kin ɛp wi we sɔmbɔdi ambɔg wi?

We pɔsin du wi bad, wi kin vɛks. Bɔt if wi mek wamat te wi du bad tin, wi go ambɔg wisɛf ɔ ambɔg ɔda pɔsin. Jɔs lɛk aw faya we dɛn nɔ kɔntrol kin mek wan ol os bɔn kam dɔŋ, na so wamat kin pwɛl wi gudnem ɛn wi padi biznɛs wit ɔda pipul dɛn, ɛn i kin ivin pwɛl wi padi biznɛs wit Gɔd. So we wi si se wi at dɔn bigin wam, i go fayn fɔ lɛ wi tink gud wan bɔt wetin apin. We wi tink bɔt ɔl wetin apin, dat go ɛp wi fɔ kɔntrol wisɛf.

I bin lɛf smɔl fɔ lɛ Sɔlɔmɔn in papa we na Kiŋ Devid, kil Nebal ɛn di man dɛn we bin de wok fɔ am, pas we sɔmbɔdi bin kam ɛp Devid fɔ tink gud wan bɔt wetin apin. Devid ɛn in man dɛn bin dɔn protɛkt Nebal in ship dɛn we dɛn bin de na di ɛmti land usay pɔsin nɔ go ebul fɔ liv na Judia. We tɛm kam fɔ lɛ Nebal pul in ship dɛn ia, Devid aks Nebal fɔ lɛ i gi am sɔm tin dɛn fɔ it. Bɔt Nebal tɛl am se: “Wetin mek a fɔ tek mi bred, mi wata, ɛn di animal we a dɔn kil fɔ di wan dɛn we de pul ia pan mi ship dɛn ɛn gi am to pipul dɛn we a nɔ no usay dɛn kɔmɔt?” Nebal bin mɔlɛs Devid! So we Devid yɛri wetin i tɔk, i tek 400 man dɛn fɔ go kil Nebal ɛn di wan dɛn we de na in os.—1 Samiɛl 25:4-13.

Nebal in wɛf we na Abigɛl bin yɛri bɔt wetin apin ɛn go fɔ go mit Devid. We i mit Devid ɛn in man dɛn, i butu ɛn tɔk se: “Mek lɛ yu savant tɔk to yu, ɛn lisin to wetin yu savant de kam tɛl yu.” Dɔn, i tɛl Devid se Nebal na fulman ɛn Devid go rigrɛt am if i fɛt fɔ insɛf ɛn kil am.—1 Samiɛl 25:24-31.

Aw di tin we Abigɛl tɔk bin ɛp Devid nɔ fɔ du di tin we i bin dɔn plan fɔ du? Fɔs, Devid kam si se Nebal na bin fulman, ɛn sɛkɔn, i kam si se if i fɛt fɔ insɛf, i go gɛt sin. Jɔs lɛk Devid, sɔntin go mɔs dɔn mek yu vɛks. Wetin yu fɔ du we yu vɛks? Wan atikul we Mayo Klinik rayt bɔt wetin fɔ du fɔ kɔntrol yusɛf we yu vɛks, tɔk se: “Tek smɔl tɛm fɔ blo kam dɔŋ ɛn kɔnt frɔm 1 to 10.” Sidɔm ɛn tink bɔt wetin kɔz di prɔblɛm ɛn tink bɔt wetin go apin if yu du tin wit wamat. We yu tink gud wan bɔt di prɔblɛm, i go mek yu at nɔ wam tumɔs, ɛn i go ivin mek yu at kol.—1 Samiɛl 25:32-35.

Dis advays dɔn ɛp bɔku pipul dɛn fɔ kɔntrol dɛnsɛf we dɛn at wam. Fɔ ɛgzampul, wan man we nem Sibɛstian bin tɔk bɔt di tɛm we i bin de na wan prizin na Poland. I se da tɛm de i bin ol 23 ia. We i bin de na prizin, i bin stɔdi di Baybul, ɛn dis bin ɛp am fɔ kɔntrol insɛf we in at wam. I bin se: “Di fɔs tin we a kin du na fɔ tink bɔt di prɔblɛm. Dɔn, a kin tray fɔ du wetin di Baybul se. A dɔn kam fɔ no se di Baybul na di bɛst buk we go gayd wi.”

We yu de du wetin di Baybul se, i go ɛp yu fɔ kɔntrol yu wamat

Wan man we nem Setsuo insɛf bin du di sem tin. I se: “A bin lɛk fɔ ala pan pipul dɛn we dɛn mek mi at wam na wokples. Bɔt naw we a dɔn stɔdi di Baybul, bifo a ala pan pɔsin, a kin aks misɛf se, ‘Na udat gɛt di prɔblɛm? Nɔto mi de kam kɔz di prɔblɛm naw?’” We i kin tink bɔt dɛn kwɛstyɔn ya, dat kin ɛp am lɛ i nɔ vɛks kwik, ɛn i kin ebul fɔ kɔntrol insɛf fɔ lɛ in at nɔ wam.

Wamat na sɔntin we at fɔ kɔntrol, bɔt di advays dɛn we de na Gɔd in Wɔd ebul fɔ kɔntrol am. We yu de du wetin di Baybul se ɛn pre to Gɔd fɔ ɛp yu, dat go mek yu ebul fɔ tink gud wan bɔt di prɔblɛm. Ɛn i go mek yu nɔ vɛks kwik ɛn ebul fɔ kɔntrol yusɛf we yu at wam.