Aneyisaele kuna nz’ankulu, bavewa e nsiku wa vana tini kia kumi muna mfutu batambulanga konso mvu muna salu yau mu yikama e nsambil’a Nzambi aludi. Nzambi wabavovesa vo: “Konso mvu, ofwete vana e tini kiakumi muna yawonso ivaikidi muna mbongo aku muna mpatu.”—Nsiku 14:22.

•  Tini kia Kumi muna Bibila—“Luwawanu Lwankulu”

•  Tini kia Kumi muna Bibila—“Luwawanu Lwampa”

  E tini kia kumi, nkumbu miayingi kiyikwanga muna ndambu ya Bibila yazayakana vo Luwawanu Lwankulu. Nkumbu miayingi, e tini kia kumi kiyikwanga muna kolo kina Aneyisaele balemvokelanga Nsiku a Mose una Nzambi kavana kwa nkangu andi. Kansi, vena mpe ye tusansu tuyikanga tini kia kumi vitila Nsiku a Mose.

Vitila Nsiku a Mose

 E nkumbu antete Bibila kiayika tini kia kumi, i muna lusansu lwa Abarama ona wayiza zayakana mu nkumbu a Abarayama. (Tuku 14:18-20; Ayibere 7:4) E tini kia kumi kina Abarayama kavana, nanga i lukau luna kavana kwa ntinu ye ngang’ambuta wa mbanz’a Saleme. E Bibila ke kivovelanga nkumbu wankaka ko usonganga vo Abarayama yo wan’andi bavana tini kia kumi.

 O muntu anzole ona oyikwanga muna Bibila wavana tini kia kumi, i Yakobo wa ntekolo a Abarayama. Yakobo wasia nsilu vo avo Nzambi unsambwidi, okumvana “tini kia kumi” muna yawonso kekumvana. (Tuku 28:20-22) Mun’owu wa akwa ngangu muna mambu ma Bibila, Yakobo nanga watambika yimenga ya bulu se tini kia kumi. Yakobo walungisa nsilu, kansi kakomekena esi nzo andi ko bavanga diau dimosi.

Muna Nsiku a Mose

 Aneyisaele kuna nz’akulu, bavewa nsiku wavana tini kia kumi muna yikama nsambil’au.

•   E tini kia kumi kiavewanga kwa Anelevi ye kwa Nganga zambuta ana bakivananga muna sambila a ludi ye ke bakala yo ntoto wa yau kibeni ko muna kuna. (Ntalu 18:20, 21) Anelevi ana ke bakala anganga ko, batambulanga tini kiakumi kwa wantu yo vana mpe “tini kiakumi muna tini yayi yakumi” kwa nganga zambuta.—Ntalu 18:26-29.

•   Nanga vakala ye tini kia kumi kiazole kiavewanga konso mvu muna wete dia Anelevi ye wantu ankaka ke bakala Anelevi ko. (Nsiku 14:22, 23) E tini yayi yasadilwanga muna nkinzi miamfunu. E mvu miankaka, e tini kia kumi kiavewanga kwa asukami muna kubasadisa bakala ye madia.—Nsiku 14:28, 29; 26:12.

 Aweyi e tini kia kumi kiatezelwanga? Aneyisaele bavananga tini kia kumi muna yawonso bakutikanga muna konso mvu. (Levitiku 27:30) Avo bazolele vanina e tini kia kumi muna nzimbu, bafwete kudikila tini kiatanu vana ntandu a tini kiakumi. (Levitiku 27: 31) Aneyisaele bavananga mpe “tini kiakumi kia kambi dia ngombe ye dia mameme.”—Levitiku 27:32.

 Muna vana e tini kiakumi kia kambi diau, Aneyisaele bavambulanga bulu kimosi vana vena bulu kumi. O Nsiku wavovanga vo ke balendi fimpa bulu kiokio ko mu zaya kana kiambote yovo kiambi yovo soba kio. Ke bafwete mpe vana nzimbu vana fulu kia bulu ko. (Levitiku 27:32, 33) Kansi, balenda kwau vana e nzimbu vana fulu kia tini kia kumi kiazole kia konso mvu, kina kiasadilwanga muna nkinzi miamfunu. Ediadi diasadisanga Aneyisaele ana bakangalanga tini kianda mu kwenda muna nkinzi miami.— Nsiku 14:25, 26.

 Nkia ntangwa Aneyisaele bavananga e tini kia kumi? Aneyisaele bavananga e tini kiakumi konso mvu. (Nsiku 14:22) Kansi, konso mvu wa nswambwadi wa vundu wakalanga, Aneyisaele ke bavatanga ko. (Levitiku 25:4, 5) Muna kuma kiaki, ke bavananga tini kiakumi ko muna ntangwa ya kutika. Muna mvu watatu ye muna mvu wasambanu vitila mvu wa nsambwadi wa vundu, Aneyisaele bavananga tini kia kumi kiazole kwa asukami ye kwa Anelevi.— Nsiku 14:28, 29.

 Adieyi diavangamanga avo muntu kavene tini kia kumi ko? O Nsiku a Mose ke wayikanga tumbu ko kwa muntu ona kavananga tini kia kumi ko. Bavananga tini kia kumi, kadi bazaya wo vo i diambu diambote bafwana vanga ke mu kuma kia wonga watumbwa ko. Diavavanga vo Aneyisaele bavova vana ntadisi a Nzambi vo bavene tini kia kumi kimana basambulwa. (Nsiku 26:12-15) Kuna kwa Nzambi, avo muntu kavene tini kia kumi ko, diakala nze yandi wayiyanga lekwa kiandi.—Malaki 3:8, 9.

 Nga diampasi diakala mu vana tini kia kumi? Ve. Nzambi wasia nsilu kwa Aneyisaele vo, avo bavene tini kia kumi okubasambula ye ke bekondwa ma ko. (Malaki 3:10) Kuna diak’e sambu, diambi kikilu diakala avo ke bavene tini kia kumi ko kadi Nzambi kabasambulanga diaka ko. Muna kuma kiaki, diavavanga kwa Anganga ye Anelevi basala kwayingi muna lungisa nsatu zau ye ke basadisanga nkangu ko mu sambila Nzambi.—Nekemiya 13:10; Malaki 3:7.

  Vava Yesu kakala ova ntoto, asambidi a Nzambi bakwamanana vana tini kia kumi. Kansi kuna nima lufwa lwa Yesu, ke diavavanga diaka ko vo bavana tini kia kumi.

Muna lumbu ya Yesu.

 Muna Luwawanu Lwampa, Bibila kisonganga vo Aneyisaele bavananga tini kia kumi vava Yesu kakala ova ntoto. Yesu wazaya wo vo Aneyisaele bafwete vana e tini kia kumi. Kansi, Yesu watumba mfumu za mabundu ana batokananga kwayingi mu kuma kia tini kia kumi kansi ‘babembolanga mambu masundidi o mfunu muna Nsiku, i sia vo, unsongi, nkenda ye kwikizi.’—Matai 23:23.

Kuna nima a lufwa lwa Yesu

 Vava Yesu kafwa ke diakala diaka mfunu ko mu vana tini kia kumi. E kimenga kia Yesu kiavunzuna e Nsiku a Mose, kumosi ye ‘nkanikinu watambula e tini kia kumi.”—Ayibere 7:5, 18; Efeso 2:13-15; Kolosai 2:13, 14.