KU BONAHALA kuli bayahi ba pili mwa naha ya Cameroon ki batu ba ba bizwa Ma-Baka kamba Makwengo. Kono mwa lilimo za ma 1500, Maputukisi ni bona ba esha mwa naha. Lilimo ze ñata-ñata ku zwa fo, batu ba ba bizwa Ma-Fulani, ili batu ba ne ba li ba bulapeli bwa Simozilemu, ba hapa libaka za mutulo wa Cameroon. Kacenu le, 40 pesenti ya bayahi ba naha ya Cameroon ki Bakreste, 20 pesenti ki ba bulapeli bwa Simozilemu, mi 40 pesenti ye siyezi ki ya batu ba ba latelela bulapeli bo bu shutana-shutana bwa lizo za mwa Africa.

Batu ba ba pila mwa libaka za matakanyani mwa naha ya Cameroon ba na ni moya wa ku amuhelanga baenyi. Baenyi ba lumeliswanga ni ku memelwa mwa ndu mo ba yumbulwa lico ni ku fiwa mezi. Ku hana kamuhelo yeo ku ngiwa sina ku lwaha muñaa ndu, kono ku amuhela lico zeo ku bonisa buitebuho ku muñaa ndu.

Ku ambolisana ku kalisanga ka ku lumelisa ba mwa lubasi kaufela ni ku buza mo ba zuhela. Hape ba na ni mukwa wa ku buzanga mo li pilela limunanu! Bo Joseph ba ba pepezwi ni ku hulela mwa naha ya Cameroon, ba bulela  kuli: “Muenyi ha laeza, ha ku si ka likana ku bulela feela kuli, ‘Mu zamaye hande.’ Hañata muñaa ndu u sindeketanga hanyinyani muenyi ni ku zwelapili ku ikambota ni yena. Mi ha se ba zamaile hanyinyani, muñaa ndu kihona a ka laeza muenyi ni ku kutela kwa ndu. Muenyi ha sa amuhelwi ka nzila ye, u ka ikutwa ku sa isezwa pilu.”

Fokuñwi balikani ha ba nca sico hamoho sina sikwata, ba kona ku cela fa mukeke u li muñwi, mi ka linako ze ñwi ba canga ka mazoho. Mwa naha ya Cameroon, mukwa wo ki sisupo se situna sa swalisano. Mane ka linako ze ñwi mukwa wo se u itusisizwe ku kopanya batu ba ne ba shelani ka libaka le liñwi. Ka mubulelelo o muñwi ku ca hamoho ki nzila ye ñwi ya ku bulela ka yona kuli, “Cwale se ku na ni kozo mwahalaa luna.”