“Mutu yo muñwi ha mi fa kalimelo, sa talusa luli kikuli mu eza nto ye si ka luka. Mi ha ni sepi kuli ku na ni mutu ya kona ku bulela kuli, ‘Na lata ku bulelelwa kuli ni eza nto ye si ka luka!’”—Kalibe ya bizwa Amy, ya na ni lilimo ze 17. *

Kana mu fumananga taata ku amuhela kalimelo ye mu fiwa ki bashemi ba mina, baluti ba mina, kamba batu ba bañwi ba bahulu? Haiba ki cwalo, taba ye i ka mi tusa.

Ha ku na mutu ya sa tokwi kalimelo.

“Kakuli kaufelaa luna lwa sitatalanga hañata.”—Jakobo 3:2.

“Ha ku na ze swabisa ka za ku fiwa kalimelo haiba mu eza nto ye fosahalile.”—Jessica.

Ku fiwa kalimelo ha ku talusi kuli mu batu ba ba maswe.

“[Jehova *] u nata ya latwa ki Yena; mwa ezeza ndatahe mutu ku mwana ya olisa.”—Liproverbia 3:12.

“Batu ha ba ni fanga kalimelo, ni likanga ku isa pilu kwa taba ya kuli ne si nto ye bunolo ku bona ku eza cwalo mi ni bonanga kuli ba ni bonisize lilato ka ku ni fa kelezo.”—Kalibe ya bizwa Tamara.

Ku kalimelwa ku kona ku mi tusa ku ba batu ba bande.

“Mu utwe ku laelwa, mi mu talife.”—Liproverbia 8:33.

“Ku kalimelwa ki kwa butokwa kuli mutu a hule hande. Ku mi tusa ku ziba mo mu ngelwa ki ba bañwi ni ku mi tusa ku tuhela mikwa ye maswe, mwendi ye ne mu sa zibi kuli mu na ni yona.”—Kalibe ya bizwa Deanne.

Mu like ku utwisisa muinelo. Mu kana mwa bata ku nyema kabakala kalimelo ye mu filwe. Kono mu like ku ambuka maikuto a cwalo. Kuli mu kone ku eza cwalo, mu eze inge kuli ha mu yo mwa muinelo wo mi mu nge kuli ki mina ba ba fa kalimelo ye swana yeo ku mutu yo muñwi—mwendi cwalo munyanaa mina. Ha mu eza cwalo, kana ku na ni bunde bo buñwi bo se mu bona ka za kalimelo yeo? Cwale mu nyakisise hape kalimelo ye mu filwe mi mu like ku bona taba ka mo ne mu i ngela ha ne mu beile mutu yo muñwi mwa muinelo wa mina.—Sikuka sa Bibele: Muekelesia 7:9.

“Ka linako ze ñwi mu kana mwa nyema hahulu kabakala ku nyaziwa, kuli mane mu kana mwa palelwa ku lemuha kuli mutu ya naa mi kalimela naa lika ku mi tusa ku ba batu ba bande, isiñi ku mi utwisa butuku kwa pilu.”—Musizana ya bizwa Theresa.

Mu be ni buikokobezo. Mu si hani kalimelo kabakala ku ikuhumusa. Kwa neku le liñwi, mu si ke mwa eshulwa ki maikuto a ku zwafa kabakala kuli ku na ni nto ye ñwi ye mu tokwa ku belekela ku yona. Ku ba ni buikokobezo ku ka mi tusa ku ambuka miinelo yeo. Mu hupule taba ye: Kalimelo ye utwisa hahulu butuku, mwendi ki yona kalimelo ye mu tokwa hahulu. Haiba, ka libaka le liñwi, mu hana kalimelo yeo, ha mu na ku tusiwa ki kalimelo yeo ye ne ka mi tusa ku eza zwelopili.—Sikuka sa Bibele: Liproverbia 16:18.

“Ku amuhelanga kalimelo ki kalulo ya butokwa hahulu ye tusa mutu ku hula ni ngana. Haiba lu hananga kalimelo ye lu fiwa, ha lu na ku fumana tuso, mwendi mane lu kana lwa eza lika ze ka lu tahiseza masitapilu.”—Kalibe ya bizwa Lena.

Mu be ni buitumelo. Niha mu fumana taata ku amuhela kalimelo ye mu fiwa, mu bonise buitumelo ku mutu ya mi file yona. Ku si na ku kakanya, mutu ya mi fa kalimelo u lela ku mi tusa mi u bata kuli mu kondise.—Sikuka sa Bibele: Samu 141:5.

“Mu ka ezanga hande ku bulela kuli, ‘Ni itumezi,’ sihulu haiba ne mu tokwa kelezo ye mu filwe. Niha mu sa i tokwi, mwa kona ku bonisa musa ni ku itumela kwa buikatazo bwa ezize mutu bwa ku mi atumela.”—Musizana ya bizwa Carla.