• Musebezi obaeza bo ndataa mina utahisa kuli lubasi lwamina lututele kwa sibaka sisili.

• Mulikanaa mina yomutuna ututela kwa sibaka sesi kwahule hahulu.

• Muhulwanaa mina wazwa fa lapa kuya kwa manyalo.

Nemuka kona cwañi kutiyela licinceho zecwalo?

Kota yekona kusikama hakufuka moya, yakona kupunyuha haiba kutaha liñungwa. Ka kuswana ni kota ye cwalo, mwakona kuituta “kusikama” kamba kutiyela miinelo yeli taata ku mina kucinca kamba mane yemusa koni kucinca. Pili lusika nyakisisa kale momukona kuezeza cwalo, haluboneñi lika zelutokwa kuziba ka za licinceho.

Licinceho litamehile kuezahala. Bibele ibulela taba ya niti ka za batu. Ili: “Nako ni likezahalo zesika libelelwa zabatahelanga kaufelaa bona.” (Muekelesia 9:11, NW) Nako hainze iya, kukaba ni cinceho yekaezahala mwa bupilo bwamina. Niti ki kuli haki lika kaufela zekaezahala ku luna zeli zemaswe. Mi licinceho zeñwi zekona kubonahala kuba zemaswe kwa makalelo, zakona kutahisa zende kwa mafelelezo. Nihakulicwalo, batu babañata batabela kuzwelapili feela kusina kuba ni licinceho, kusina taba kuli cinceho yeezahala ki yende kamba ki yemaswe; kubanga taata ku bona kuitiisa miinelo haicinca.

Cinceho ikona kubilaeza sihulu banana babasa nonoboka. Libaka? Mutangana yabiziwa Alex * utalusa libaka ka kubulela kuli: “Butata ki bwa kuli kunani licinceho zeezahala fa mubili wahao. Kuba ni licinceho zeñwi hape mwa bupilo kutahisa feela kuli mutu abilaele hahulu ni kufita.”

Ki le libaka leliñwi: Hakuba ni cinceho yeñwi, babahulu bakona kuhupula mone baezelize kwamulaho kuli batiyele muinelo wo. Kono babanca bona habana zeñata zeezahezi mwa bupilo bwabona zekona kubatusa kuziba mwakuezeza.

Mwakona kuituta mwa kutiyela miinelo ye cwalo. Kuitiisa ki buikoneli bwa kuzwelapili kutiyela kezahalo yeñwi yemaswe kamba kutiyela miinelo haicinca. Mutu ya cwalo wakona kutiyela muinelo omuñwi omunca, mi hape wakona kulemuha bunde bobuñwi mwa muinelo okona kubonahala inge utaata hahulu kuutiyela. Kutaata hahulu kwa banana babanani moya ocwalo kuli bakale kuitusisa milyani yekola kamba kunwa hahulu bucwala habali mwa muinelo otaata.

Muamuhele cinceho. Niti ki kuli nemuka tabela kuzamaisa bupilo bwamina, kono nto yeo haikonahali. Balikani bamina bakatuta nako yeñwi kamba bakaya kwa manyalo; banyani kamba bahulwani bamina bakahula ni kuzwa fa lapa; miinelo ikona kutahisa kuli lubasi lwamina lutute, ili kusiya balikani bamina ni lika kaufela zemutwaezi kueza. Ki nto yende kuamuhela cinceho kufita kubilaezwa ki mihupulo ya miinelo yecincize.—Sikuka sa Bibele: Muekelesia 7:10.

Muise pilu ku zekaezahala kwapili. Kuisa pilu kwa lika za kwamulaho kuswana inge mutu yamatisa mota mwa mukwakwa opatehile hahulu kono inze atalimezi mwa siiponi sa mwahali sesimubonisa lika za kwamulaho. Hakusika fosahala kutalimanga hañwi ka nako mwa siiponi sesicwalo, kono mumatisi utokwa kuisa pilu fa mukwakwa ni kutalima kwaya. Ki nto yeswana haiba kuba ni cinceho yeñwi mwa bupilo bwamina. Mulike kuisa pilu kwa lika za kwapili. (Liproverbia 4:25) Ka mutala, ki sikonkwani mañi semukona kuitomela kueza kweli yetaha, kamba mwa likweli ze 6?

Muise pilu kwa lika zende. Kalibe yabizwa Laura ubulela kuli: “Mubonelo wa mutu wakona ku mutusa kuitiisa kamba kutokwa. Mubate lika zende mwa muinelo omuipumani ku ona.” Mwakona kuñola nto yende iliñwi kamba kufitelela, yemukona kufumana mwa muinelo omunca omuli ku ona.—Sikuka sa Bibele: Muekelesia 6:9.

Kalibe yomuñwi yabizwa Victoria uhupula kuli hanaasa nonoboka, balikani bahae babatuna kaufelaa bona nebatutezi kwa libaka za kwahule. Ubulela kuli: “Neniikutwile bulutu, mi neninahanile kuli kambe lika nelisika cinca. Kono haniiheta kwamulaho, nilemuha kuli ka nako yeo ki fona fone nikalezi kuhula luli. Nenifitile fa kulemuha kuli mutu hanze ahula, kukaba ni licinceho zekaezahala mwa bupilo bwahae. Hape nenikalile kubona kuli kunani batu babañata bane bali bukaufi ni na babakona kuba balikani baka.”—Sikuka sa Bibele: Liproverbia 27:10.

Mueze lika ka kubeya babañwi mwa munahano. Bibele ibulela kuli: “Mu si ke mwa isa pilu ku za mina feela, kono mu ise pilu ni ku za ba bañwi.” (Mafilipi 2:4) Nto yekona kumitusa kutiyela butata bwamina ki kutusa babañwi babali mwa butata. Anna, yanani lilimo ze 17, ubulela kuli: “Hane ninze nihula, nenifitile fa kulemuha kuli nako kaufela hane nitusanga mutu yomuñwi yo mwendi ukopana ni muinelo onikopana ni ona kamba mane butata bobutuna kufita bwaka, neniikutwanga hande!”