1. I lulombelo’ka lutumbe pi na pi lotusa kubandaula?

BANTU midiyo ne midiyo kujokoloka ntanda yonso bayukile lulombelo lutelwa na bavule bu Tata Wetu, nansha bu Lulombelo lwa Mfumwetu. Ino mītyilo yonso ibidi ifunkila pa lulombelo lwa kulondela’po lutumbe pi na pi lwālombwele Yesu mwine. I lulombelo ludi na buluji bukatampe, ne shi ubandaule myanda isatu imbajinji, na bubine ukayuka bivule bine bifundija Bible.

2. I bintu’ka bisatu byāfundije Yesu bandi bana ba bwanga kulomba?

² Ku ngalwilo’tu kwa lulombelo lwandi lwa kulondela’po, Yesu wāfundije bemvwaniki bandi amba: “Nanshi, banwe mufwaninwe kulombela namino: ‘Tata wetu wa mūlu, dijina dyobe dipandulwe. Bulopwe bobe bwiye. Kiswa-mutyima kyobe kilongeke, pamo na momwa mūlu, ne pano pa ntanda pene.’” (Mateo 6:9-13) Le kulomba bino bintu bisatu kushintulula bika?

3. I bika byotufwaninwe kuyuka pa mwanda utala Bulopwe bwa Leza?

³ Ke tudi kala befunde bivule bitala pa dijina dya Leza, Yehova. Kadi ke tudi besambile bivule pa kiswa-mutyima kya Leza—byakadi mulonge ne byobya byakalongela bantu. Ino le Yesu wādi wisambila pa bika paētunenene tulombe amba: “Bulopwe bobe bwiye”? Bulopwe bwa Leza i bika? Ne  kwiya kwabo kukapandula namani dijina dya Leza, nansha kwidiyukanya bu dijila? Kwiya kwa Bulopwe i kukwatañane namani na kulongeka kwa kiswa-mutyima kya Leza?

4. Bulopwe bwa Leza i bika, ne Mulopwe wabo i ani?

⁴ Bulopwe bwa Leza i umbikalo ushimikilwe na Yehova Leza, ubikelwe na Mulopwe watongele. Mulopwe wa Bulopwe bwa Leza i ani? I Yesu Kidishitu. Yesu Mulopwe i mukatampe kutabuka bantu bonso babikele, o mwanda utelwa bu “Mulopwe wa boba babikele bu balopwe kadi Mfumwandya boba babikele bu bamfumu.” (1 Temote 6:15) Udi na bukomo bwa kulonga bilumbuluke kupita muludiki ye-yense, kupita’nka ne boba batelwa bu baludiki bayampe bene.

5. I kwepi kuludikila Bulopwe bwa Leza, ne bukaludika bika?

⁵ Bulopwe bwa Leza bukaludikila kwepi? Tutale, le i kwepi kudi Yesu? Vuluka, twefundile amba wāipailwe ku mutyi wa masusu, kupwa wāsangulwa. Mafuku matyetye kupita’po, wākanda mūlu. (Bilongwa 2:33) Nanshi Bulopwe bwa Leza budi mūlu. O mwanda Bible wibutela bu ‘Bulopwe bwa mūlu.’ (2 Temote 4:18) Ino nansha byobudi mūlu, bukaludika ntanda yonso.—Tanga Kusokwelwa 11:15.

6, 7. I bika bilengeje Yesu ekale Mulopwe utendelwa?

⁶ I bika bilengeje Yesu ekale Mulopwe utendelwa? Dibajinji bidi, kakafupo nansha dimo. Pa kudingakanya Yesu na balopwe babikala dyalelo, Bible umutela’mba “aye bunka kabwanyapo kufwa, wikele mu kitōkeji kekifikika.” (1 Temote 6:16) Ko kunena’mba biyampe byonso bilonga Yesu bikalādila nyeke. Ne kadi ukalonga bintu bikatakata kadi bilumbuluke.

⁷ Imvwana buno bupolofeto bwa Bible butala padi Yesu: “Mushipiditu wa Yehova ukekala pādi, mushipiditu wa bwino ne wa kwivwanija, mushipiditu wa kukala ñeni ne wa bukomokomo, mushipiditu wa kuyukidija ne wa kwakamwa Yehova; ebiyampe nsangaji yandi ikekalanga mu kwakamwa Yehova, ino kakatyibilapo mwendele kutala kwa meso andi,  nansha kutopeka mwendele kūmvwana kwa matwi andi; ino nanshi ukatyibila balanda ne boloke, ne kutopeka ne buluji bakōkekōke ba panopanshi.” (Isaya 11:2-4) Bino binenwa bilombola amba Yesu ukekala Mulopwe moloke, wimvwanina lusa bantu ba pano pa ntanda. Mwene nobe usakanga kwikala na mulopwe wa uno muswelo?

8. I bāni bakabikala na Yesu?

⁸ Bubine bukwabo butala pa Bulopwe bwa Leza i buno: Yesu kakabikalapo bunka bwandi. Ukekala na baludiki nandi. Kimfwa, mutumibwa Polo wālombwele Temote amba: “Shi twendelele kūminina, nankyo netu tukabikalanga pamo nandi.” (2 Temote 2:12) I amo, Polo, Temote, ne bakwabo ba kikōkeji batongelwe na Leza, bakabikalanga pamo na Yesu mu Bulopwe bwa mūlu. Lelo i banga bakapebwa ano madyese?

9. Le i bantu banga bakabikala na Yesu, ne Leza wāshilwile kwibatonga tamba kitatyi’ka?

⁹ Monka mwalombwedile Shapita wa 7 wa dino dibuku, mutumibwa Yoano wāpelwe kimonwa kya “Kana ka Mukōko [Yesu Kidishitu] kemene pa Lūlu lwa Ziona [kitenta kya bulopwe momwa mūlu], kadi wadi pamo na bantu 144 000 balembwe dijina dyandi ne dijina dya Shandi pa mapala abo.” Le bano bantu 144 000 i bāni? Yoano mwine witulombola’mba: “Bano’ba bo balondanga nyeke Kana ka Mukōko konso kwaenda. Bano’ba bapotelwe mu bantu bu byangulwa bibajinji bya Leza ne bya Kana ka Mukōko.” (Kusokwelwa 14:1, 4) Bine, i balondi ba kikōkeji ba Yesu Kidishitu batongelwe nakampata mwanda wa kukabikala nandi pamo mūlu. Shi abapu kusangulwa ke bōmi mūlu, “bakabikalanga bu balopwe ba ntanda” pamo na Yesu. (Kusokwelwa 5:10) Tamba mu mafuku a batumibwa, Leza utoñanga bene Kidishitu ba kikōkeji ba kubwanya kibalwa kya bantu 144 000.

10. Mwanda waka mpangiko ya kusaka Yesu ne ba 144 000 babikale pa bantu i mpangiko ya buswe?

¹⁰ Mpangiko ya kusaka Yesu ne ba 144 000 babikale pa  bantu i mpangiko ya buswe. Dibajinji bidi, Yesu uyukile mwikadile muntu ne kususuka mokusanshila. Polo wānene padi Yesu amba: “Mwanda ketudipo na kitobo mukatampe kakokejapo kwitūla pa kyetu kyaba mu bukōkekōke bwetu, ino tudi na yewa watompelwe mu byonso pamo bwa batwe, ino kwampikwa bubi.” (Bahebelu 4:15; 5:8) Boba bakabikala nandi nabo i bantu bekele bidi kususuka ne kūminina. Kadi i balwe na kubulwa kubwaninina ne kwikonda na misongo ya miswelo ne miswelo. Bine, bakemvwanija makambakano ekonda na muzo wa muntu!

11. Mwanda waka Yesu wānene amba bandi bana ba bwanga bafwaninwe kulomba kiswa-mutyima kya Leza kilongeke mūlu?

¹¹ Pānene Yesu amba bandi bana ba bwanga bafwaninwe kulomba Bulopwe bwa Leza bufike, wānene kadi amba bafwaninwe ne kulomba kiswa-mutyima kya Leza kilongeke “pamo na momwa mūlu, ne pano pa ntanda pene.” Leza udi mūlu, kadi kiswa-mutyima kyandi kiloñwanga’mo na bamwikeulu bandi ba kikōkeji. Inoko, mu Shapita wa 3 wa dino dibuku, twamwene amba mwikeulu umbi wālekele kulonga kiswa-mutyima kya Leza ebiya wālongeja ba Adama ne Eva bubi. Mu Shapita wa 10 namo, tukefunda’mo myanda mivule inena Bible pa uno mwikeulu umbi, otuyukile bu Satana Dyabola. Satana ne bamwikeulu bakwabo, bipangwa bya ku mushipiditu—batelwa bu bandemona—bālondele Satana, bālekelwe bidi kwikala kitatyi kampanda momwa mūlu. Nanshi ke bonsopo bādi balonga kiswa-mutyima kya Leza momwa mūlu. Ino Bulopwe bwa Leza pa kushilula kubikala, bintu byādi bya kushinta. Mulopwe umpya ubikikilwe, Yesu Kidishitu, wadi wa kutamba Satana divita.—Tanga Kusokwelwa 12:7-9.

12. I myanda’ka ibidi mikatampe ilombwelwe mu Kusokwelwa 12:10?

¹² Bino binenwa bya bupolofeto bilonda’ko bilombola  mwadi mwa kupityila myanda: “Penepo naivwana diwi dikatampe mūlu kedinena’mba: ‘Pano kubaiya lupandilo ne bukomo ne Bulopwe bwa Leza wetu ne lupusa lwa Kidishitu wandi, mwanda yewa usambilanga banabetu waelwa panshi, mwine wibasambilanga dyuba ne bufuku ku meso a Leza wetu!’” (Kusokwelwa 12:10) Le ubamone myanda ibidi mikatampe ilombwelwe mu uno vese wa mu Bible? Umbajinji unena amba Bulopwe bwa Leza bupelwe Yesu Kidishitu bubashilula kubikala. Wa bubidi unena amba Satana wapangwa momwa mūlu ne kwelwa panshi.

13. Kupangwa kupangilwe Satana momwa mūlu i kulengeje bika?

¹³ Lelo ino myanda mikatampe ibidi i milete bika? Tutanga byobya byālongekele mūlu amba: “Sangalai manwe madiulu ne banwe bekele’mo!” (Kusokwelwa 12:12) I amo, bamwikeulu ba kikōkeji badi mūlu bafwaninwe kusangala mwanda Satana ne bandemona bandi ke mutupu’bo, yense ushele mūlu i mukōkele kudi Yehova Leza. Pano mūlu mudi ndoe ne bumo bwa bine, kadi mfulo mpika. Kiswa-mutyima kya Leza kilongekanga mūlu.

14. I bika bifikile pano panshi mwanda wa Satana welelwe’po?

¹⁴ Ino le pano pa ntanda napo le? Bible unena’mba: “Malwa obe ntanda ne abe dijiba, mwanda Dyabola watūkila pomudi, udi na bulobo bukatampe, pa kuyuka’mba udi na kakitatyi katyetye.” (Kusokwelwa 12:12) Satana i mukalabale mwanda wa kupanga kobamupangile momwa mūlu ne kakitatyi katyetye kamushadila’ko. Bulobo bwandi i bulete musala, “malwa” pano panshi. Tusa kuyuka ano “malwa” mene mu shapita ulonda’ko. Ino byotwayuka kino, tukokeja kwiipangula amba, Bulopwe bukalonga namani pa kusaka amba kiswa-mutyima kya Leza kilongeke pano panshi?

15. Le kiswa-mutyima kya Leza kitala pano panshi i kiswa-mutyima’ka?

¹⁵ Vuluka bidi kiswa-mutyima kya Leza kitala ino ntanda. Wafundile’kyo kala mu Shapita wa 3. Leza wālombwele mu Edena amba kiswa-mutyima kyandi i kino amba ntanda ikale  paladisa idi’po muzo wa muntu keufu kadi moloke. Ino Satana wālongeja ba Adama ne Eva bubi, o mwanda kiswa-mutyima kya Leza pano panshi kibaije kufikidila mpika, inoko kekishintyilepo. Yehova ukidi na ino mpango ya amba “boloke bakapyananga ntanda, ne kwikala monka nyeke.” (Ñimbo 37:29) Bine, Bulopwe bwa Leza bukafikidija’kyo. Namani?

16, 17. Le Danyele 2:44 witulombola bika pa mwanda utala Bulopwe bwa Leza?

¹⁶ Imvwana pano bupolofeto butanwa mu Danyele 2:44. Tutanga’mo amba: “Mu mafuku a boba balopwe Leza wa mūlu ukemika bulopwe kebukonakanibwapo nansha patyetye, nansha bulopwe bwine bwabo kupityila ku bantu bangi, ehe; ino bukatyumuna bipindibipindi ne kukubija malopwe ano’a onsololo, kadi bukemananga nyeke.” Le kino kitufundija bika pa Bulopwe bwa Leza?

¹⁷ Dibajinji, kitulombola amba Bulopwe bwa Leza bukashimikwa mu “mafuku a boba balopwe,” ko kunena’mba pakidi’ko malopwe makwabo. Dya bubidi, kitulombola amba Bulopwe bukekala’ko nyeke. Kebukashindwepo nansha kupingakanibwa na umbikalo mukwabo. Dya busatu, tumona amba kukekala divita pa bukata bwa Bulopwe bwa Leza na malopwe a ino ntanda. Ino Bulopwe bwa Leza bo bukanekenya. Kya mfulo, abo bo bukekala umbikalo umo kete ukabikadila bantu. Papo bantu bakaludikwa na buludiki buyampe’po kashā.

18. Le bulwi bwa mfulo bukalwa Bulopwe bwa Leza na imbikalo ya ino ntanda butelwa namani?

¹⁸ Bible wisambila bivule pa divita dya mfulo dikekala pa bukata bwa Bulopwe bwa Leza na ino imbikalo ya ntanda. Kimfwa, ufundija amba mfulo pa kwenda ifwena, mishipiditu imbi ikasambakanya bubela bwa kongola nabo “balopwe ba ntanda yonso ikelwe na bantu.” Mwanda waka? Mwanda wa “kwibakongakenya ku divita dya difuku dikatampe dya Leza Mwinē Bukomo Bonso.” Balopwe ba  ntanda bakekongela pamo “pa kifuko kitwa mu Kihebelu bu Amakedona.” (Kusokwelwa 16:14, 16) Mungya binenwe mu ano mavese abidi, bulwi bwa mfulo bukalwa imbikalo ya bantu na Bulopwe bwa Leza butelwanga bu divita dya Amakedona.

19, 20. I bika bikalakanya kiswa-mutyima kya Leza kileke kulongeka’nka dyalelo pano pa ntanda?

¹⁹ Le Bulopwe bwa Leza bukalonga bika kupityila ku Amakedona? Ela monka milafwe ku kiswa-mutyima kya Leza kitala pano panshi. Yehova Leza wādi usaka amba ntanda ikale’po bantu boloke, babwaninine ne bamwingidila mu Paladisa. Le i bika bikalakenye kino kileke kufikidila’nka dyalelo? Dibajinji, twi ba bubi, tubelanga ne kufwa. Inoko twefundile mu Shapita wa 5 amba Yesu wētufwidile mwanda wa twikale’ko nyeke. Padi ubavuluka binenwa bisonekelwe mu Evanjile ya Yoano amba: “Leza byaasenswe ino ntanda bikatampe mpata, wapēne wandi Mwana mubutulwe bunka, amba ense ulombola lwitabijo mudi aye kakyonakanibwa, ino amone būmi bwa nyeke.”—Yoano 3:16.

²⁰ Kintu kikwabo kikalakanya i kino: bantu bavule baloñanga bibi. Babepa, beba, ne kulonga busekese. Kebasakepo kulonga kiswa-mutyima kya Leza. Bantu balonga bibi bakonakanibwa ku divita dya Leza dya Amakedona. (Tanga Ñimbo 37:10.) Kadi kintu kikwabo kekilongekelapo kiswa-mutyima kya Leza pano pa ntanda i kino: imbikalo keikankamikangapo bantu kwikilonga. Imbikalo mivule i mizoze, ya kasusu, kadi i mibole. Bible unena na bubine amba: ‘Muntu wabikala muntu na kumusanshija.’—Musapudi 8:9.

21. Bulopwe bwa Leza bukalongeja kiswa-mutyima kya Leza pano pa ntanda muswelo’ka?

²¹ Pa kupwa kwa Amakedona, bantu bakekala mu umbikalo umo kete, ke Bulopwe bwa Leza kadi. Buno Bulopwe bukalonga kiswa-mutyima kya Leza ne kuleta byabuyabuya bya kutendelwa. Kimfwa, bukafundula’ko Satana ne bandemona bandi. (Kusokwelwa 20:1-3) Bukomo bwa kitapwa kya  Yesu bukengidijibwa mwanda wa bantu bonso ba kikōkeji baleke kubela misongo ne kufwa. Ino bakekala na būmi bwa nyeke ne nyeke mu buludiki bwa Bulopwe. (Tanga Kusokwelwa 22:1-3.) Ntanda ikekala ke paladisa. O mwanda Bulopwe bukalongeja kiswa-mutyima kya Leza pano pa ntanda ne kuyukanya buujila bwa dijina dya Leza. Le ko kunena namani? Ko kunena amba mu Bulopwe bwa Leza muntu yense mūmi ukapa dijina dya Yehova bulēme.

22. Tuyukile namani amba Bulopwe bwa Leza kebwāfikilepo pādi Yesu pano panshi nansha kinondanonda na kusanguka kwandi?

²² Yesu paālombwele balondi bandi balombe amba “Bulopwe bobe bwiye,” i kimweke patōka amba Bulopwe bwādi kebwaile mu kine kitatyi’kya. Le bwāfikile pākandile Yesu mūlu? Mhm, mwanda ba Petelo ne Polo bānene amba Yesu pa kupwa kusangulwa, bupolofeto bwa Ñimbo 110:1 bwāfikidile padi aye, bunena’mba: “Yehova wanenene Mfumwami amba: ‘Shikata ku kuboko kwami kwa lundyo, enka ne byontūla balwana nobe ke kitūlo kya maulu obe.’” (Bilongwa 2:32-35; Bahebelu 10:12, 13) Nanshi wādi unenwe bidi kwilaija’ko.

23. (a) Bulopwe bwa Leza bwāshilwile kubikala mwaka’ka? (b) I bika byotukesambila’po mu shapita ulonda’ko?

²³ Kwilaija myaka inga? Mu myaka ya katwa ka 19 ne ka 20, befundi ba binebine ba Bible bājingulwile bityebitye kino kitatyi kya kwilaija amba kyādi kya kupwa mu 1914. (Pa  kuyuka uno mwaka, tala Mbwejo, pa paje 215-218.) Binkumenkume bya ntanda byāshilwilwe mu 1914 bibingija amba kuno kwimvwanija kwa befundi ba binebine ba Bible i kwa bine. Kufikidila kwa bupolofeto bwa Bible kulombola amba Kidishitu wabikele bu Mulopwe mu 1914, penepo Bulopwe bwa Leza bwashilula kuludika. Nanshi pano tudi mu “kakitatyi katyetye” kashadile’ko Satana. (Kusokwelwa 12:12; Ñimbo 110:2) Tukokeja kadi kunena pampikwa kwitupa amba panopano ponka, Bulopwe bwa Leza busa kwikwata’ko na kulongeja kiswa-mutyima kya Leza pano pa ntanda. Le kumwenepo amba uno i mwanda usangaja bininge? Le ukulupile amba i wa bine? Shapita ulonda’ko ukakukwasha umone bine amba bino bintu byo bifundija Bible.