Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

Bepēne Abo Bene na Mutyima Tō—Mu Madagaskar

Bepēne Abo Bene na Mutyima Tō—Mu Madagaskar

SYLVIANA, pania umo wa myaka 20 ne musubu unena’mba, “Ponaivwene myanda yemwenine baIunda nami badi bengidila mu myaba musakilwa bapania, nami naabile kwimwena ino nsangaji.” Ubweja’ko amba, “Inoko nadi ntyina’mba nkidipo na bwino bubwanya kukengidila kokwa kusakilwa bukwashi.”

Lelo wiivwananga pamo bwa Sylviana? Lelo nobe wabilanga kukengidila mu mwaba musakilwa basapudi bavule ba Bulopwe, koku kadi ulangalanga’mba kubwanyapo kufikila pa kino kitungo? Shi wiivwananga uno muswelo, kokazoza! Na bukwashi bwa Yehova, batutu ne bakaka tununu ne tununu i babwanye kunekenya bijika byadi bibakambakanya baleke kutandabula mwingilo wabo. Pa kuyuka muswelo wakweshe Yehova bamobamo, tusa kumona myanda ilongekele mu Madagaskar, kisanga kya buná ku bukata pano pa ntanda.

Mu bula bwa ino myaka dikumi ipityile’i, basapudi bapyasakane 70 ne kupita pamo ne bapania batambile mu matanda 11 * baile kwingidila mu uno mwaba upa bipa wa mu Afrika, mwine mudi bantu bavule balēmekele Bible. Kadi basapudi bavule ba mu ino ntanda nabo baikele na mutyima wa kuvilukila mu bifuko bikwabo mwanda wa kusambakanya musapu wa Bulopwe mu mwaba onso wa kino kisanga. Lekai twisambile’ko pa bamobamo.

KUNEKENYA MOYO NE KUTYUMUKWA MUTYIMA

Perrine ne Louis

Louis ne Perrine, ba mulume ne mukaji ba myaka 30 ne musubu, batambile mu Franse ne kuvilukila mu Madagaskar. Mu bula bwa myaka, badi balangulukila pa mwa kutandabwila mwingilo wabo na kuvilukila mu ntanda ya bweni, inoko Perrine wadi utyina kuviluka. Ushintulula’mba: “Nadi ntyina kwenda kuntu konkiyukilepo. Nkyadipo nsaka kushiya kisaka kyetu, kyetu kipwilo, yetu njibo, bifuko byonso byongibidile, ne bibidiji byetu. Bine kuzumbija mutyima pa bino bintu kyadi kijika kikatampe kyadi kinomba kunekenya.” Mu 2012, Perrine wekankamikile, aye ne Louis baviluka. Le wiivwananga namani pa buno butyibi? Unena’mba, “Shi mvuluke, kwimwena dikasa dya Yehova mu būmi bwetu kwakomeje lwitabijo lwetu.” Louis ubweja’ko amba, “Langa’po bidi, ku Kivulukilo kyetu kibajinji mu Madagaskar, kwatenwe ne befundi betu ba Bible dikumi!”

Lelo i bika byakweshe bano ba mulume ne mukaji bendelele na mwingilo wabo kitatyi kyobatenwe na makambakano? Bazenzele Yehova mu milombelo ebape bukomo bobasakilwa amba bōminine. (Fidipai 4:13) Louis unena’mba: “Twamwene amba Yehova walondolola milombelo yetu ne kwitupa ‘ndoe ya Leza.’ Twatele mutyima ku nsangaji yotwimwena mu mwingilo wetu. Kadi balunda netu ba kotwatambile badi betulembela misapu ne kwitutumina mikanda mwanda wa kwitukankamika tuleke kuzoza.”​—Fidipai 4:6, 7; 2 Kodinda 4:7.

Yehova waesele ba Louis ne Perrine pa mwanda wa kūminina kwabo. Louis unena’mba, “Mu Kweji 10, 2014, twakatenwe ku Masomo a Bible a Bene Kidishitu Besonge * mu Franse. Kutanwa ku ano masomo i kyabuntu kya Yehova kyoketukelwapo nansha dimo.” Pa kupwa masomo, bano ba mulume ne mukaji batuminwe monka mu Madagaskar.

“TUKEMWITEMBA!”

Nadine ne Didier

Ba Didier ne Nadine, ba mulume ne mukaji batambile mu Franse, pobavilukidile mu Madagaskar mu 2010, badi na myaka 50 ne musubu. Didier unena’mba: “Twaingile bupania pa bunkasampe, kupwa twashilula kutamija betu bana basatu. Abo pa kukula, twalangulukīle pa mukenga wa kukengidila mu ntanda-bene.” Nadine unena’mba: “Nkyadipo nsaka kwishiya na bami bana, inoko betunenene amba: ‘Shi mwende kukengidila mu ntanda ingi musakilwa bukwashi, nabya tukemwitemba!’ Binenwa byabo byetukankamikile tuviluke. Nansha pano byotushikete kulampe na betu bana, tudi na nsangaji mwanda twisambanga nabo kyaba ne kyaba.”

Kwifunda ludimi lwa Malagasy kyadi kikoleja ku ba Didier ne Nadine. Nadine unena na mimungomungo amba, “Pano ketukidipo na myaka 20.” Le babwenye’byo namani? Dibajinji baendele bidi mu kipwilo kya ludimi lwa Falanse. Mwenda mafuku pobamwene amba babwanya kwifunda ludimi lwa Malagasy, penepa baenda mu kipwilo kya luno ludimi. Nadine unena’mba: “Bantu bavule botwitana nabo mu busapudi basenswe kwifunda Bible. Betufwijanga’ko kyaba kyonso pa kwibapempula kotwibapempula. Ku ngalwilo, nadi nebimona’nka bwa kilotwa. Bine kwingila bupania mu uno mwaba i kintu kyonsenswe mpata. Shi nabuka lubanga, nenanga’mba, ‘buya’byo’po—dyalelo nsa kukasapula!’”

Didier umungamuñanga pavuluka kitatyi kyaashilwile kwifunda ludimi lwa Malagasy. Unena’mba, “Nadi ñendeja kupwila, inoko nkyadipo ngivwana malondololo adi aleta batutu ne bakaka. Nadi’tu nena’mba, ‘Wafwa’ko.’ Ami pa kufwija’ko kaka umo mwanda wa kilondololwa kyandi, bobadi bashikete nabo pabwipi bashilula kumpepeja makasa mwanda wa kundyumuna’mba kilondololwa’kya ke kya binepo. Bukidi bonka natela tutu umo waletele kilondololwa kya bine—bine waashile pa kikoto.”

WAITABIJE LWITO NA NSANGAJI

Ku kitango kya mu 2005, ba Thierry ne Nadia, balondele’ko drame inena’mba “Londalondai Bitungo Bipeja Leza Bulēme.” Ino drame imanine pa Bible yadi isambila pa myanda ya Temote, yatengele mityima yabo ne kwibapa kyumwa kya kukengidila kokwa kusakilwa basapudi ba Bulopwe. Thierry unena’mba: “Potwadi tukupila makasa ku mfulo kwa ino drame, naiyalela wami mukaji kemwipangula’mba, ‘Tusa kwenda kwepi?’ Wami mukaji wanena’mba nandi wadi ulangulukila’po.” Kinondanonda na papwile kitango, bashilula kutabula matabula a kwibakwasha bafikile pa kitungo kyabo. Nadia unena’mba, “Twatyepeje bityebitye bintu byotwadi nabyo, twashala’tu enka na bibwana mu mavalize aná kete!”

Ku lunkuso: Nadia ne Marie-Madeleine Ku lundyo: Thierry

Baendele mu Madagaskar mu 2006 ne kwimwena nsangaji tamba’tu’nka ku ngalwilo kwa mwingilo wabo. Nadia unena’mba, “Bine bantu botutana betulengejanga twikale na nsangaji.”

Myaka isamba pa kupita’po, bano ba mulume ne mukaji batenwe na makambakano. Inandya Nadia, Marie-Madeleine, washele mu Franse, waponene wetyumuna kuboko ne kwitapa bilonda ku mutwe. Bano ba mulume ne mukaji pa kwisamba na dokitele wadi undapa Marie-Madeleine, baityile Marie-Madeleine aye bashikate nandi mu Madagaskar. Nansha mu kino kitatyi byaadi na myaka 80, waitabije kwenda. Le weivwene namani pa kukashikata mu ntanda-bene? Unena’mba: “Kyaba kimo i bikomo kwibidila, inoko nansha byokendi na bukomo butyetye, ñingilanga bininge mu kipwilo. Kadi kintu kimpa nsangaji kutabuka i mwanda mulangwe wa kushikata kuno i mupe wami mwana ne wandi mulume mukenga wa kwendelela na mwingilo wabo upa bipa mu uno mwaba.”

“NEMWENINE DIKASA DYA YEHOVA”

Riana unena mwisambo mu ludimi lwa Tandroy

Riana i tutu wa myaka 20 ne musubu. Watamīne mu Alaotra Mangoro, kipindi kya ntanda ya bumeni kidi kutunduka kwa Madagaskar. Wadi na ñeni ku masomo kadi wadi ukimba kufunda masomo malamala. Inoko, aye pa kwifunda Bible, washintyile bitungo byandi. Unena’mba: “Nekankile’ko mwanda wa mpwe masomo a sekondele bukidibukidi, penepa nalaya Yehova amba, ‘Shi minge’tu ku ekizame ya mfulo, nabya nkashilula mwingilo wa bupania.’” Riana pa kutambula dipolome, wafikidije mulao wandi. Wavilukidile kwa tutu umo pania, waanza kwingila kaji ka kitatyi kityetye ne kushilula bupania. Unena’mba, “Nakwete butyibi buyampe’po kashā.”

Inoko, babutule ba Riana kebaivwanijepo mwanda waka walekele kulondalonda kaji ka mu ino ntanda. Unena’mba: “Tata, nkasandya tata, ne mwanabo na nkambo kibutula mama, bonso badi bankankamika nonde masomo malamala. Inoko nkyadipo nsaka kintu nansha kimo kinkankaje kwingila bupania.” Na pano kala, Riana washilula kulanga ya kukengidila kokwa kusakilwa basapudi bavule. Le i bika byamulengeje ekale na uno mutyima? Unena’mba: “Bangivi betutambile mu kipindi motwadi tushikete, baungiba bintu bivule. Uno mwanda waunengeje nangulukile pa binenwa bya Yesu bya kwibikila ‘byabulēme momwa mūlu.’ O mwanda nalongele bukomo bwa kwibikila bya bupeta bya ku mushipiditu.” (Mateo 6:19, 20) Wavilukidile ku kipindi kya kunshi kwa ntanda yabo​—mu kifuko musakane mema, ku makilometele 1 300 na kwaadi ushikete. Ku kino kifuko kushikatanga bantu betwa bu ba Antandroy. Le i kika kyamulengeje ende’ko?

Kweji umo kumeso kwa bamwibe bintu, Riana washilwile kwifunda Bible na bana-balume babidi ba Antandroy. Wefundile’ko ne bishima bimobimo bya mu lwabo ludimi ne kushilula kulangulukila pa ba Antandroy bavule badi kebasapwidilwe musapu wa Bulopwe. Unena’mba, “Nalombele Yehova ankwashe mvilukile mu kifuko mobesamba ludimi lwa Tandroy.”

Riana wavilukidile’mo, kepaijije ne kwija kwine watanwa na kikoleja kimo. Kasokwelepo kaji. Mwana-mulume umo wamusapwila’mba: “Mwanda waka ubaiya kuno? Pa kusokola kaji, bantu bakekakimbanga’nka kotambile’ko!” Mayenga abidi pa kupita’po, Riana waenda ku kitango kya ntanda ku makasa kutupu kintu, wiipangula kya kulonga. Difuku dya mfulo dya kitango, tutu umo waomeka kakintu mu ditumba dya nkotyi wa Riana. Lwadi lupeto lwa kumukwasha pa kujokela mu mwaba wa ba Antandroy ne kushala’mo na kipindi kya kusunga nakyo yau (majiba masashike). Riana unena’mba: “Nemwenine dikasa dya Yehova mu kitulumukila. Naendelele na kukwasha bantu kebadipo na mukenga wa kwifunda myanda ya Yehova!” Kadi kwine’kwa kwadi mingilo mivule ya kwingila mu kipwilo. Riana ubweja’ko amba: “Nadi nonga mīsambo ya bantu bonso yenga ne yenga. Bine Yehova i mumfudije kupityila ku bulongolodi bwandi.” Dyalelo, Riana ukyendelela na kusapula musapu wa Bulopwe ku bantu bavule besamba ludimi lwa Tandroy badi na mutyima wa kuyuka Yehova.

“UKESELWA AYE MWINE MUDI LEZA WA BU-BINEBINE”

Yehova witukulupija’mba “yewa wiesele dyese aye mwine panopanshi ukeselwa aye mwine mudi Leza wa bu-binebine.” (Isaya 65:16) Shi tulonge bukomo bwa kunekenya bijika mwanda wa kutandabula mwingilo wetu, nabya Yehova uketwesela. Tala kimfwa kya Sylviana, utelelwe ku ngalwilo kwa kino kishinte. Vuluka, wadi utyina’mba kadipo na bwino bubwanya kukengidila kokwa kusakilwa bukwashi. Le i kika kyadi kimulengeja alange namino? Ushintulula’mba: “Kwami kulu kwa lundyo i kulampe kupita kwa lunkuso ku masantimetele 9. O mwanda ñendanga nsunkuta kadi nkijengapo kukōka.”

Sylviana (ku lunkuso) ne Sylvie Ann (ku lundyo) na Doratine mu difuku dyandi dya kubatyijibwa

Mu 2014, Sylviana beselele na Sylvie Ann, kaka umo pania nkasampe wa mu kyabo kipwilo, bavilukila ku kibundi kityetye kidi ku makilometele 85 na kibundi kikatampe kyobadi bashikete’mo. Nansha Sylviana byaadi na kino kikoleja wafikidije kintu kyaadi wabila​—kadi wemwenine dyese dikatampe! Unena’mba, “Ami pa kupwa kwingidila mu uno mwaba mupya mu bula bwa mwaka’tu umo, Doratine, inabana umo nkasampe onadi nefunda nandi Bible, wabatyijibwa ku kitango kya kipindi.”

“NKAKUKWASHA”

Enka motwekimwena kupityila ku banabetu ba lwitabijo bakengidile kokwa kusakilwa bukwashi, shi tulonge bukomo bwa kunekenya bijika mwanda wa kutandabula mwingilo wetu, nabya tukemwena bubinebine bwa mulao wa Yehova walaile bengidi bandi amba: “Nkakukomeja; eyo, nkakukwasha.” (Isaya 41:10) Kipwano kyetu na Yehova kikaninga bininge. Kadi kwipāna batwe bene na mutyima tō​—mu mwaba otushikete’mo nansha mu ntanda-bene​—kwituteakanyanga tamba pano ku mingilo ya kiteokratike yotukengila mu ntanda mipya. Didier, utelelwe kūlu’ku unena’mba, “kwingidila kokwa kusakilwa bukwashi i kunteakanye senene ku mafuku a kumeso!” Tulomba boba badi na mutyima wa kwipāna bininge balwile’ko tamba’nka pano!

^ mus. 4 Boba baile kukwasha mu Madagaskar batambile mu Alemanye, États-Unis, Franse, Guadelupe, Kanada, Likisambulu, Nuvele-Kaledoni, Repiblike Tsheke, Royaume-Uni, Suede ne mu Suise.

^ mus. 8 Pano ke mapingakanibwe na Masomo a Basapudi ba Bulopwe. Bengidi ba kitatyi kyonso bengidila mu ntanda-bene babwenye bisakibwa babwanya kudinga fomu wa kukafunda ano masomo mu ntanda yobatambile’mo nansha mu ntanda mikwabo mufundwa ano masomo mu lwabo ludimi.