KU BAMBUTWILE
7: Misoñanya
MOISHINTULWILA
Misoñanya i mbila itonga muntu kulonda mu bwandi būmi. Kimfwa, le uloñanga bukomo bwa kwikala wampikwa budimbidimbi mu bintu byonso? Nanshi ukasaka ne bobe bana nabo balonde ino misoñanya ya mu mwikadilo.
Mu ino misoñanya mubadilwa ne mwikadilo muyampe. Kimfwa, muntu wa mwikadilo muyampe wikalanga nkanka, wampikwa mboloji, kadi umonanga bantu bakwabo na mvubu—ngikadila ifwaninwe kutamija muntu tamba pa bwanuke.
MUSOÑANYA WA MU BIBLE: “Tamija mwana mu dishinda dimufwaninwe, kadi nansha mu bununu kakasasukamopo, ehe.”—Nkindi 22:6.
MWANDA WAKA KIDI NA MVUBU?
Mu ino myaka mwendelele busendwe, misoñanya ya mu mwikadilo idi na mvubu. Inabana witwa bu Karyn unena’mba, “Lupusa lubi lubwanya kutanwa kyaba kyonso mu kingidilwa kyo-kyonso kya busendwe. Betu bana babwanya kubandila bintu bibi nansha ke potudi nabo pene!”
MUSOÑANYA WA MU BIBLE: “Bantu batame . . . bebidije kala ñeni yabo ya kujingulula bintu na kwingidija’yo, mwa kushiañenya ne kiyampe ne kibi.”—Bahebelu 5:14.
Mwikadilo muyampe nao udi na mvubu. Muno mubadilwa ne bishima bya bulēme (kimfwa kunena’mba “mfwile’ko lusa” ne amba “wafwa’ko”) ne kuta bantu bakwabo mutyima—mwikadilo wasakana bininge pano pata bantu mutyima’nka ku bingidilwa bya busendwe kupita’ko ku bantu bakwabo.
MUSOÑANYA WA MU BIBLE: “Monka momusakila bantu bemulongele, mwibalongelei muswelo umo onka.”—Luka 6:31.
BYA KULONGA
Tūla’ko misoñanya ya mu mwikadilo. Kimfwa, bukimbi bulombola’mba bankasampe belamanga ku kulonga busekese bakidi banuke’nka shi i bashintulwilwe patōkelela’mba kino i kilongwa kibi.
MADINGI: Ingidija mwanda mumweke pa kwisambila pa misoñanya ya mu mwikadilo. Kimfwa, shi abanena ku ladiyo myanda ya butapani, ubwanya kunena’mba: “I bibi mpata bantu bepaya bakwabo uno muswelo. Ulanga i bika bikadije bantu namino?”
“I bikomo ku bana kutonga pa kiyampe ne kibi shi kebayukilepo kiyampe i kyepi ne kibi i kyepi.”—Brandon.
Wibafundije mwikadilo muyampe. Nansha ke bana batyetye bakokeja kwifunda kunena’mba “mfwile’ko lusa” ne amba “wafwa’ko” ne kuta bantu bakwabo mutyima. Dibuku Parenting Without Borders dinena’mba, “Shi bana bamona’mba badi mu kisumpi kikatampe kya bantu—mu kisaka, ku masomo, mu kibundi—po pene bakapēlelwa kulonga bintu na kanye mwanda wa bonso bamwene’mo pa kyaba kya abo bene kete.”
MADINGI: Pa bana mingilo ya pa lubanza mwanda wa kwibakwasha bayuke mvubu ya kwingidila bakwabo.
“Shi betu bana bebidile kala kwingila mingilo ya pa lubanza tamba pano, nabya kebakasusukapo pobakekala pabo. Bakavuija senene biselwa byabo mwanda badi kala bebidile’byo.”—Tara.
