Pa mwanda utala kwipaibwa kwa Yesu ne banonga-bibi babidi ku mutyi wa masusu, tutanga nsekununi ya Evanjile amba: “Bayuda bakalomba Pilato amba maulu abo atyumunwe ne imbidi yabo italulwe’ko.”—Yoano 19:31.

Kijila kya Bayuda kyādi kinena amba, ngitu ya nonga-bibi ikobekelwe ku mutyi, kupwa kwa kwipaibwa’ye “ngitu yandi keikekalapo ku mutyi bufuku bonso ne byo bukya.” (Kupituka 21:22, 23) Mobimwekela, Bayuda bāingidije uno musoñanya pa mwanda utala boba bepaibwe ku mutyi na bene Loma. Inoko pano, kutyumuna maulu a bantu kwādi kulengeja bafwe bukidibukidi ne kujikibwa’bo kumeso a Sabato kushilula pa kupwa kupona kwa dyuba.

Bavule bādi bepaibwa namino, muntu’wa wādi upopwa ku mutyi na misomadi ku makasa ne ku binyantyilo byandi. Shi mutyi’wa ubaimikwa, muntu’wa wādi ulekwa kasha uyela na misanshi mipite kipimo, uyela na kilo kyandi kyonso ku misomadi. Pa kufoma, muntu wādi witonona ku musomadi nansha misomadi idi ku andi maulu. Shi mikupa ya maulu andi i batyumunwa, kādipo ubwanya kulonga namino. Ubwanya kufwa mwanda wa kukomenwa kufoma biyampe—nansha mwanda wa kyaso—ke kufwa bukidibukidi kadi.

Topito i kingidilwa kyāingidije Davida pa kwipaya Ngodiata kampangala. Bimweka amba Davida wēfundile kwingidija topito mubula bwa myaka yaādi bu mukumbi nkasampe.—1 Samwele 17:40-50.

Topito i busendwe bwa mu kitatyi kyāsonekelwe Bible butelēlwe bene Edipito ne bene Ashidia. Kino kingidilwa kidi na kaseba nansha kakisandi kakutyilwe ku nkamba ibidi nansha myonji ibidi. Muntu wādi wela topito, wadi utūla mu kano kaseba dibwe disenene nansha dijokoloke didi na bula bwa masentimetele 7.5 dyonso dituntulu padi didi na bulemi bwa mangalame 250. Kupwa watamuna topito pangala pa mutwe wandi ne kulekelela myonji’ya, penepa dibwe dyalosoka na bukomo dyenda’nka pene peditungilwe’pa.

Mu bintu bya kala bisokwele mu Moyen-Orient i babunge kibalwa kikatampe kya mabwe a mu matopito ādi engidijibwa mu mavita a mu kitatyi kya kala. Basola ba bwino badi babwanya kusobola dibwe dya mutopito dyenda lubilo lwa ma kilomete 160 kutūla ku 240 pa nsá. Befundi kebetabijepo amba topito idi pamo na muketo, ino na bubine topito yādi ipayañana.—Batyibi 20:16.