Shi mwingilo obe i wingilwa na malango, wa makasa nansha wingidija byonso bibidi, yuka amba “mu mingilo yonso e mudi kadīlo.” (Nkindi 14:23) Le i kadilo’ka? Kintu kimo bidi, mwingilo mukomo witukwasha tuvuije bisakibwa byetu bya ku ngitu. Na bubine, Leza i mulaye kuvuija bisakibwa bya boba bamutōta na mutyima umo. (Mateo 6:31, 32) Inoko usakanga netu tulonge kipindi kyetu na kulonga bukomo bwa mwa kumwena mwa kushikatyila senene.—2 Tesalonika 3:10.

Nanshi, tufwaninwe kumona mwingilo wetu mu muswelo wa kufikila pa kitungo. Kwingila i muswelo muyampe wa kuvuija biselwa byetu. Joshua wa myaka 25 unena’mba, “Kwivuijija bisakibwa abe mwine kyo kintu kya mvubu. Shi udi na mwingilo ukukwasha kupota byobya bikusakilwa, nabya i mwingilo muyampe.”

Kadi, mwingilo mukomo witupejanga bulēme. Shako, mwingilo mukomo i enka—mukomo. Shi twidingile na kwipāna batwe bene mu mwingilo wetu—nansha shi mwingilo wetu i upungija nansha mukomo—tubwanya kwikala na maloa a kuyuka amba tulamine misoñanya ya peulu. Twi banekenye milangwe ya kwepuka mwingilo mukomo. (Nkindi 26:14) Mu uno muswelo, mwingilo wituletelanga maloa mavule. Aaron utelelwe mu kishinte kibadikile unena’mba, “Nsangelanga muswelo oneivwananga pa kupwa kupityija difuku dituntulu mu kaji. Mbwanya kwikala mukōke —kadi kami kaji kakokeja kuleka kumonwa na bantu bakwabo—Inoko ndyukile amba nemuvuije kintu kampanda.”

Bible wisambila bininge pa muntu “mupyasakane mu mingilo yandi” ne mwana-mukaji ‘wingila ne makasa andi ku mutyima to-o.’ (Nkindi 22:29; 31:13) Na bubine, kekudipo muntu ubutulwanga kala na bupyasakane. Kadi batyetye umbukata mwetu baloñanga bintu byoketusangelapo batwe kulonga. Padi o mwanda bamo kebasangelangapo mingilo yabo; kebalongelepo bukomo bufwaninwe mwanda wa kwiisangela.

Na bubine, muntu ubwanya kwifunda kusangela mwingilo o-onso shi ewingile na kukanina kuyampe kwa mutyima—ko kunena’mba, shi ate mutyima ku kwifunda mwa kwingidila kaji biyampe. William wa myanka 24 unena’mba, “Shi wielele mu mwingilo ne kumona bipa bilupuka’ko, bikakupa nsangaji mivule. Kukamonepo ino nsangaji shi ukimba tushinda twa ntyibwa nansha na kwingila’tu bityetye.”

Nyema dikinga dya kulangulukila enka pa buvule bwa lupeto lomwena’mo. Inoko, wiipangule bipangujo pamo bwa bino: ‘Mwanda waka kano kaji i ka mvubu? Le byadi bya kwikala namani shi ke kaingilwepo—nansha shi ke kaingilwepo biyampe? Lelo bantu bakwabo bamwenanga namani mu kami kaji?’

Kino kipangujo kya mfulo i kiyampe nakampata kulangulukila’po, mwanda kaji kaletanga nsangaji kitatyi kyotumona muswelo umwena’mo bantu bakwabo. Yesu wānene amba: “Nsangaji ya kupāna itabukile ya kupebwa.” (Bilongwa 20:35) Kutentekela pa boba bamwenenena mu mingilo yobe—pamo bwa bampotyi ne bakulumpe ba kaji—kudi ne bantu bakwabo bamwenanga mu mwingilo wetu mukomo. Mu bano bantu mubadilwa bantu ba mu kyetu kisaka ne bafudile.

Ba mu kyetu kisaka. Shi mutwe wa kisaka wingila bininge mwanda wa kuvuija bisakibwa bya ba mu kisaka kyandi, nabya bakamwena’mo mu miswelo ibidi. Muswelo mubajinji, ukebakulupija’mba badi na bintu bya ku ngitu bya mvubu mu būmi—ke byakudya, bivwalwa, ne pa kulāla kadi. Mu uno muswelo uvuijanga kiselwa kimupele Leza kya ‘kusasaketa bandi.’ (1 Temote 5:8) Muswelo wa bubidi, mutwe wa kisaka wa kininga ufundijanga na kimfwa kamweno kadi mu mwingilo mukomo. Shane utelelwe mu kishinte kibadikile unena’mba, “Wami tata i kimfwa kya binebine kya muntu wingila biyampe. I muntu ukulupilwa ne wingila bininge na bukomo bwandi bonso, divule dine mu mwingilo wandi wa bu sendwe wa mbao. Kupityila ku kimfwa kyandi, nemwifunde’ko kamweno kadi mu kwingila mingilo ya makasa, kulonga bintu bibwanya kukwasha bantu bakwabo.”

Boba badi mu bufudile. Mutumibwa Polo wādingile bene Kidishitu ‘bengile bikomo . . . amba bamone kintu kya kwabila’ko yewa mufudilwe.’ (Efisesa 4:28) Bine, kitatyi kyotwingila bikomo mwanda wa kwikwatakanya batwe bene ne kisaka kyetu,  tubwanya ne kukwasha boba kebadipo na kamusokwe. (Nkindi 3:27) Nanshi mwingilo mukomo ubwanya kwitukwasha twimwene nsangaji mikatampe idi mu kupāna.

Mu bwandi Busapudi butumbe bwa ku Lūlu, Yesu wānene amba: “Shi muntu wa lupusa wakuningila umwingidile mu kilometele kimo, nankyo enda nandi makilometele abidi.” (Mateo 5:41) Lelo i muswelo’ka obwanya kwingidija musoñanya ufyeme mu bino binenwa mu obe mwingilo? Pa kyaba kya kulonga’tu bityetye, kimba miswelo ya kulonga bivule kupita pa byobya bikulombelwe. Witungile bitungo; longa bukomo bwa kulumbulula mwingilo obe nansha kwiulonga bukidibukidi kupita pa byobya byowadi ufwaninwe kulonga. Wifyelele mu obe mwingilo nansha ke mu tubintu tutyetutye twa mu mwingilo obe.

Kitatyi kyolonga bivule, bine ukasangela bininge mu mwingilo obe. Mwanda waka? Mwanda uludikanga bilongwa byobe. Uloñanga bivule mwanda usakile abe mwine, ke pa mwandapo kudi muntu kampanda ukuningila. (Filemone 14) Mu uno muswelo tubwanya kuvuluka musoñanya udi mu Nkindi 12:24 unena amba: “Kuboko kwa mupyasakane kukalelanga bantu: Ino wamulēle ukalambujibwa.” Bine, i batyetye mu bukata mwetu bakekala bu bapika nansha kuningilwa mingilo. Inoko, muntu wingila bityetye ubwanya kwimona bu umpika, ukekala nyeke wa kulomba bakwabo. Inoko muntu ulonga bivule—uloñanga’byo mwanda usakile—kukwatakanya būmi bwandi. Uludikanga nyeke mingilo yandi.

Mwingilo mukomo i muyampe, ino tufwaninwe kuvuluka amba mu būmi kemudipo’nka mwingilo kete. Bine, Bible witukankamikanga kwikala na bupyasakane. (Nkindi 13:4) Inoko ketukankamikapo kwingila bininge kufika’nka ne byotukomenwa kitatyi kya kulonga bintu bikwabo. Musapudi 4:6 unena amba: “Dikasa diyule kutalaja dipityile būya makasa abidi mayule mwingilo ne kupanga luvula.” Namani? Mwanda muntu wingila bininge kabwanyapo nansha dimo kusangela bipa bilupuka mu mwingilo wandi shi kandi kaji kamudīla kitatyi ne bukomo bwandi bonso. Na bubine, kandi kaji ke kadi pamo bwa “kupanga luvula.”

Bible ubwanya kwitukwasha tutamije mumweno mujalale pa kaji. Nansha shi Bible unena’mba tufwaninwe kwipāna mu mwingilo wetu, kadi witudingila ‘tujingulule bintu bya mvubu mikatampe.’ (Fidipai 1:10) Le bintu bya mvubu mikatampe i bintu’ka? Mu bino bintu mubadilwa kupityija kitatyi pamo na kisaka ne balunda. Kintu kya mvubu kutabuka i mingilo ya ku mushipiditu, pamo bwa kutanga Kinenwa kya Leza ne kulangulukila’po.

Boba badi na bujalale bakasangela bininge mu kabo kaji. William utelelwe kūlu’ku unena’mba, “Mukulumpe wami umo wa kaji wa kala i kimfwa kikatampe kya bu muntu udi na bujalale mu mwingilo. Wingilanga bininge, ne kadi wikalanga biyampe na bakidiya bandi pa mwanda wa buyampe bwa mwingilo wandi. Ino pa kufika kyolwa shi kaji kabapu, ushiyanga kandi kaji ne kuta mutyima ku kyandi kisaka ne ku butōtyi bwandi. Le uyukile ne’ka? Mu bantu ba nsangaji bondyukile, nandi ubadilwa’mo!”