Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

TSHIENA-BUALU TSHINENE

Malu a porno​—Mmimpe anyi mmabi?

Malu a porno​—Mmimpe anyi mmabi?

Lelu pa buloba mpuule tente ne malu a bantu kabayi bilamba anyi malu a porno. * Adi amuenekela mu piblisite, mu mvuadilu, mu filme, mu mizike, mu mikanda, ku televizion, mu manaya a video, mu telefone, ku biamu bidi ne Enternete; mpindieu akadi too ne mu site itu bantu batuminangana foto. Bidi bimueneka ne: bantu ba miaba ya bungi lelu bakadi banyisha malu a bantu kabayi bilamba. Bantu ba miaba ya bungi badi bamona porno bikole kupita bikondo bia kale.​—Tangila kazubu ka ne: “ Mua kumbuka ku bupika bua malu a porno.”

Mishindu ya porno idi yenda ishintuluka. Mulongeshi wa tshikunda Gail Dines, udi wamba ne: “Lelu eu, bimfuanyi bivua bantu bamona ne: mbibi menemene ke bikadibu banyisha bu porno mimpe.”

Mmunyi muudi umona ditampakana dia malu a porno ne ngelelu wa meji wa bantu eu? Porno mbualu bua kupitshisha nabu dîba patupu budi kabuyi ne njiwu, anyi mmulungu wa lufu peshi ntshintu tshikuabu? Yezu wakamba ne: “Mutshi muimpe wonso udi ukuama bimuma bimpe, kadi mutshi mubi udi ukuama bimuma bibi.” (Matayi 7:17) Malu a porno atu apatula bipeta kayi? Bua kupeta diandamuna, tukonkononayi imue nkonko minene idi itangila malu a porno.

Mmunyi mudi porno unyanga bantu?

TSHIDI BAMANYI BAMBA: Porno ntshintu tshidi tshikuata bantu ku bupika bikole, ke bualu kayi ba minganga ne bakebuludi badi bafuanyikija malu a porno ne diamba.

Brian, * uvua mudine ne kasuki mu ditangila dia porno ku Enternete, udi wamba ne: “Kakuvua tshintu tshivua mua kunkanda kabidi bua kutangila bindidimbi bibi ebi to. Mvua ndiumvua bu muntu ulotakana. Mvua nkupa mutu, ne bintu bimvua mmona biakatuadija kuntatshisha mu lungenyi. Ngakenza muanyi muonso bua kulekela kubitangila, kadi ndambu wa bidimu pashishe, mvua anu mpingana kabidi bua kubitangila.”

Bantu badi badifila mu dimona dia bindidimbi bia bantu kabayi bilamba, batu misangu ya bungi basokoka tshidibu. Batu benza malu mu musokoko ne batu ne lubombo. Kabiena bikemesha mudi ba bungi ba kudibu bakenga ne bunkaya, badiumvua bundu, bumvua kanyinganyinga, dibungama ne tshiji. Imue misangu batu bapeta meji a kudiowa. Serge uvua wangata bindidimbi bia porno ku Enternete mu telefone wende tuambe ne: dituku dionso, udi wamba ne: “Tshimuenekelu tshianyi tshikavua anu tshia muntu musue kudisombela, udi kayi ne tshia kuenza. Mvua ndimona tshiyi kabidi ne mushinga, kondo ka muoyo kanyanguke, ndiumvua nkaya anu bu muntu udi ne tshilumbu. Mvua anu ngumvua bundu ne buôwa bua kulomba diambuluisha.”

Nansha muntu yeye mumone porno musangu muîpi anyi mu mpukampuka, udi anu ne bipeta bibi. Dr Judith Reisman muena mu komite wa ba senatere wa mu États-Unis udi ulombola mudimu wa makebulula a malu a porno, udi wamba ne: “Bindidimbi bia bantu kabayi bilamba bitu binyanga lungenyi lua muntu ne bishala bilamatamu; nansha yeye mubitangile musangu muîpi anyi mu mpukampuka, bidi bishala mu mutu muende musangu mule anyi bikola bua kubiumbusha.” Susan udi ne bidimu 19 uvua mufike kuditangila bindidimbi bibi ebi ku Enternete, udi wamba ne: “Bindidimbi ebi mbindamate mu lungenyi. Bidi binduila mu lungenyi dîba dindi tshiyi mutekemene. Mvua mmona anu bu tshivua ne mushindu wa kubiumbusha mu lungenyi to.”

TSHITUDI MUA KUKUATA: Bindidimbi bia bantu kabayi bilamba bidi bivuija bantu bapika ne binyanga bikole lungenyi lua bantu badi babitangila.​—2 Petelo 2:19.

Mmunyi mudi bindidimbi ebi binyanga mêku?

TSHIDI BAMANYI BAMBA: Mukanda mukuabu udi wamba ne: “Dimona dia bindidimbi bia bantu kabayi bilamba didi dinyanga mêku ne mabaka.”​—The Porn Trap, by Wendy and Larry Maltz.

Bindidimbi ebi bidi binyanga mêku ne mabaka pa:

  • Kukepesha dieyemenangana ne dinanga mu dibaka.​—Nsumuinu 2:12-17.

  • Kukolesha lungenyi lua kudisankisha, lua dibenga kuikala pabuipi ne muena dibaka nebe, ne lua kuikala kutshiyi udiumvua bimpe paudi usangila ne muena dibaka nebe.​—Efeso 5:28, 29.

  • Kukolesha lungenyi lubi lua diangatangana mu mushindu udi kawuyi muimpe ne lukuka.​—2 Petelo 2:14.

  • Kusaka badi babimona bua kuenzeja bena dibaka nabu bua kubangata mu mushindu uvuabu bamone.​—Efeso 5:3, 4.

  • Kukolesha lungenyi lua kulekela muena dibaka nebe bua kasamina bakuabu muoyo.​—Matayi 5:28.

Bible udi wambila bena dibaka bua ‘kabalekedianganyi.’ (Malaki 2:16) Dibenga kulamata muena dibaka nebe ndimudila majanyi didi mua kunyanga dibaka ne kunufikisha ku ditapuluka anyi ku dishipa dibaka. Ditapuluka dia mushindu eu, didi dikengesha bana badibu balele.

Bindidimbi bia bantu kabayi bilamba bidi mua kunyanga kabidi bana bikole. Brian, utukavu batele kuulu eku udi wamba ne: “Pamvua ne bidimu dikumi, mvua mumone mu mpukampuka mikanda ya papa ya bimfuanyi bia bantu kabayi bilamba patuvua tunaya kansokomansokoma. Ngakatuadija kubimona mu musokoko, ne mu bulelela tshivua mumanye tshivua tshinsaka bua kumona bintu ebi to. Biakalua tshilele tshibi kundi tshivua tshinenge bikole too ne pangakalua muntu mukulumpe.” Bamanyi badi baleja ne: kumona porno kudi mua kusaka nsonga bua kudifila bikole mu malu a diangatangana katshia ku buana, ne kulua ndumba, kujinga diangatangana dia tshikisu ne kuikala ne meji ne lungenyi kabiyi kaba kamue.

TSHITUDI MUA KUKUATA: Dimona dia porno didi dinyanga malanda mimpe, ne didi difikisha ku ntatu ne tunyinganyinga tukole.​—Nsumuinu 6:27.

Ntshinyi tshidi Bible wamba bua malu a porno?

DÎYI DIA NZAMBI DIDI DIAMBA NE: “Nunku nufuishe bitupa bienu bia mubidi . . . bua pa bidi bitangila masandi, malu a bukoya, lukuka lua masandi, majinga mabi ne lukuka, ludi kutendelela kua mpingu.”​—Kolosayi 3:5.

Mu kuamba kuimpe, Yehowa * Nzambi mmukine ditangila dia bindidimbi bia bantu kabayi bilamba. Kabiena bisua kumvuija ne: udi umvua bundu bua malu adi atangila malu a bitupa bia lulelu to. Yeye ke uvua mutufuke ne dijinga dia kusangila bua kuenza nadi mudimu mu dibaka bua kusankishangana ne muena dibaka netu, kulamatangana ne kuikala ne diakalenga dia kulela bana.​—Yakobo 1:17.

Bua tshinyi tudi tuamba ne: Yehowa mmukine malu a porno? Tutangila amue a ku malu aa:

  • Mmumanye ne: malu a porno adi mua kunyanga bantu.​—Efeso 4:17-19.

  • Mmutunange ne mmusue kutukuba ku njiwu.​—Yeshaya 48:17, 18.

  • Yehowa mmusue kupandisha mabaka ne mêku etu.​—Matayi 19:4-6.

  • Mmusue bua tuikale bakezuke mu bikadilu bietu ne tunemeke manême a bakuabu.​—1 Tesalonike 4:3-6.

  • Mmusue bua tunemeke bitupa bietu bia lulelu ne tuenze nabi mudimu mu mushindu muimpe.​—Ebelu 13:4.

  • Porno udi uleja meji mabi a lukuka adi nawu Satana pa bidi bitangila disangila.​—Genese 6:2; Yuda 6, 7.

TSHITUDI MUA KUKUATA: Dimona bindidimbi bia bantu kabayi bilamba didi dinyanga malanda a muntu ne Nzambi.​—Lomo 1:24.

Kadi Yehowa udi ne luse lua bungi kudi bantu badi badienzeja bua kubenga kukuatshibua mu buteyi bua malu a porno. Bible udi wamba ne: ‘Yehowa udi ne luse ne dinanga, kena ukuata tshiji lubilu, udi muule tente ne dinanga dijalame. Bualu yeye udi mumanye buntu buetu, udi uvuluka ne: tudi dimfuenkenya.’ (Musambu 103:8, 14) Udi ulomba bantu badi ne budipuekeshi bua kulua kudiye bua ‘bapete luse ne ngasa bua kubambuluisha pa dîba dikumbane.’​—Ebelu 4:16; tangila kazubu kadi ne tshiena-bualu tshia ne: “ Mua kumbuka ku bupika bua bindidimbi bia bantu kabayi bilamba.”

Bantu ba bungi mbitabe diambuluisha dia Nzambi. Diambuluisha diende ndimpe anyi? Bible udi wamba bua bamue bantu bavua belekele bienzedi bibi ne: “Nuakasukudibua, nuakavuijibua ba tshijila, nuakabadibua bakane mu dîna dia Mukalenge wetu Yezu Kristo ne nyuma wa Nzambi wetu.” (1 Kolinto 6:11) Anu bu mupostolo Paulo, bantu aba badi mua kuamba ne: “Bua malu onso, ndi ne bukole ku diambuluisha dia yeye udi umpesha bukole.”​—Filipoyi 4:13.

Susan uvua mulekele kutangila bindidimbi bia bantu kabayi bilamba, udi wamba ne: “Yehowa ke muntu umuepele udi mua kukuambuluisha bua kulekela dibitangila. Wewe mumulombe diambuluisha ne buludiki, udi mua kulua kabidi mukezuke kumpala kuende. Kakukulekela upona panshi nansha kakese.”

^ tshik. 3 Muaku porno udi ukonga bintu bionso bidibu benze bua kujula muntu dijinga dibi dia kumanyangana padiye ubitangila, ubibala anyi ubiteleja. Porno udi mua kukonga kabidi foto anyi mêyi mafunda peshi mêyi a kuteleja.

^ tshik. 8 Tudi bashintulule amue mêna mu tshiena-bualu etshi.

^ tshik. 25 Bible udi uleja ne: dîna dia Nzambi n’Yehowa.