Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NSHAPITA MUIBIDI

Bible mmukanda wa Nzambi

Bible mmukanda wa Nzambi
  • Mmunyi mudi Bible mushilangane ne mikanda mikuabu?

  • Mmunyi mudi Bible mua kukuambuluisha bua kupita bimpe ne ntatu

  • Bua tshinyi udi mua kuitaba malu adi Bible mulaye?

1, 2. Bua tshinyi Bible ntshintu tshitambe buimpe tshidi Nzambi mutupeshe?

UTSHIDIKU uvuluka dimue dituku diwakapeta tshintu tshimpe tshivua mulunda webe mukutumine anyi? Imue misangu kuvua anu musanke tshianana to, kadi biakakulenga kabidi ku muoyo bikole. Tshintu etshi tshitu tshikuvuluija muenatshi ne tshileja mudiye musue ne: nushale anu balunda. Kakuyi mpata, wakela mulunda webe eu tuasakidila wa manza tente.

2 Bible ntshintu tshidi Nzambi mututumine; ke bualu kayi tudi ne bua kumuela tuasakidila ne muoyo mujima. Bible udi ne malu atuvua katuyi mua kupeta muaba mukuabu nansha. Tshilejilu, udi uleja muakafukabu diulu ne buloba, ne mulume ne mukaji wa kumpala. Bible udi ne mikenji ya kueyemena idi mua kutuambuluisha bua kupita bimpe ne ntatu ne makenga. Udi uleja muakumbaja Nzambi malu adiye mulongolole ne mualengejaye malu pa buloba. Eyowa, Bible ntshintu tshimpe be!

3. Padi Yehowa mutupeshe Bible, bidi bileja tshinyi pa bidi bimutangila? Bidi bitusankisha bua tshinyi?

3 Bible udi utupesha disanka bualu udi utuambila ne udi utuvuluija udi mumufile, mbuena kuamba ne: Yehowa Nzambi. Mmutupeshe mukanda eu bualu mmusue bua tumumanye bimpe. Eyowa, Bible udi mua kukuambuluisha bua kulua mulunda wa Yehowa.

4. Tshidi tshikukemesha ntshinyi bua mudibu bapatula Bible?

4 Biwikale ne Bible, umanye ne: nudi ba bungi. Bakadi bapatule Bible (mujima anyi tshitupa tshiende) mu miakulu mipite pa 2 600. Ke bualu kayi lelu’eu pa bantu 100 badi pa buloba, bantu bapite pa 90 badi mua kumupeta. Badi batshinka ne: batu babanya lumingu luonso elu Bible mipite pa muliyo umue! Bakadi bapatule Bible (mujima anyi tshitupa tshiende) miliyare mivule. Bushuwa, kakuena mukuabu mukanda udi bu Bible to!

Bible wa “Les Saintes Écritures​—Traduction du monde nouveau” udi mu miakulu ya bungi

5. Bua tshinyi tudi tuamba ne: Bible mmukanda wa Nzambi?

5 Tshikuabu tshintu: Bible ‘mmufunda ne nyuma wa Nzambi.’ (2 Timote 3:16, NW) Mushindu kayi? Bible nkayende udi wandamuna nenku: ‘Bantu bakamba dîyi dia kudi Nzambi benzeja kudi nyuma muimpe.’ (2 Petelo 1:21) Tshilejilu: Tatu mukulakaje udi wambila muanende bua amufundile mukanda. Lungenyi ne malu onso adi mu mukanda eu mbia tatu eu. Nenku, mukanda eu ngwa tatuende wa muana, ki ngwa muana to. Bia muomumue, Bible udi ne mukenji wa Nzambi, ki ngwa bantu bavua bamufunde to. Nanku, Bible mu bujima buende ‘ndîyi dia Nzambi’ bushuwa.​—1 Tesalonika 2:13.

MALU MALELELA NE ADI UMVUANGANA

6, 7. Bua tshinyi diumvuangana dia bitupa bia Bible didi ditukemesha bikole?

6 Bakafunda Bible munkatshi mua bidimu bipite pa 1 600. Bakamufunda kudi bantu ba mu bikondo bishilangane ne bavua mu nsombelu mishilangane. Bamue bavua ba bidime, balobi anyi balami ba mikoko. Bakuabu bavua baprofete, balumbuluishi anyi bamfumu. Luka (mufundi wa mukanda wa Luka) uvua yeye doktere anyi munganga. Nansha muvua bantu aba bashilangane, Bible udi umvuangana ku mbangilu too ne ku ndekelu kuende. *

7 Mukanda wa kumpala wa mu Bible udi utuleja muakatuadija ntatu ya bantu. Mukanda wa ndekelu wa mu Bible udi utuleja mualua buloba bujima budimi bulenga anyi mparadizu. Bitupa bionso bia mu Bible bidi biakula bua malu a kale a bantu munkatshi mua bidimu binunu bivule ne tshitupa tshionso tshidi tshituambuluisha mu mushindu kampanda bua kumanya disua dia Nzambi ne mushindu wakumbanadi. Eyowa, diumvuangana dia malu adi mu Bible didi ditukemesha; kadi ki mmudi mukanda udi mufume kudi Nzambi ne bua kuikala anyi?

8. Fila bilejilu bidi bileja mudi Bible wamba malu a sianse anu mudiwu.

8 Bible udi wamba malu a sianse anu bu mudiwu. Udi mene wamba malu avua bena sianse ba kale kabayi bamanye to. Tshilejilu, mu mukanda wa Lewitiki mudi mikenji ivua ilomba bena Isalele bua kuanji kumusha munkatshi muabu muntu uvua ne disama dia tshiambu ne mikenji ya mankenda ivua bisamba bivua pamue nabu kabiyi bimanye to. Pavua bantu kabayi banji kumanya mushindu utu buloba, Bible ukavua muambe yeye ne: buloba butu dibulunge anyi tshijengu. (Yeshaya 40:22, NW) Bible wakamba kabidi ne: buloba ‘kabuena bukudika ku tshintu’ nansha. (Yobo 26:7) Tshidibi, Bible ki mmukanda wa sianse to. Kadi padiye ulenga malu a sianse, udi wamba malu anu mudiwu. Ki mmudi mukanda wa Nzambi ne bua kuikala anyi?

9. (a) Bua tshinyi tudi tuamba ne: Bible udi ne miyuki milelela ne ya kueyemena? (b) Diamba bulelela dia bafundi ba Bible didi dikuleja tshinyi?

9 Miyuki idi Bible ulonda mmilelela ne ya kueyemena. Idi ne bijadiki. Idi ne mêna a bantu ne a bankambua ba bantu badiyi itela. * Bafundi ba Bible badi bamba bulelela bualu mbafunde bilema biabu ne bia bena ditunga diabu; pabi bafundi bakuabu kabatu bafunda malu a nunku to. Tshilejilu, mu mukanda wa Nomba, Mose udi wakula bua tshilema tshinene tshivuaye muenze ne muakamunyokabu bua bualu abu. (Nomba 20:2-12) Diamba bulelela dia nunku kaditu mu mikuabu mikanda ya malu a kale to, kadi didi mu Bible bualu mmukanda wa Nzambi.

MUKANDA UDI NE MEJI MALELELA

10. Bua tshinyi kabiena bitukemesha padi Bible muikale mukanda wa meji malelela?

10 Bu mudi Bible mukanda wa Nzambi, udi ne ‘mudimu wa kuyisha bantu, ne wa kubabela, ne wa kubadimuija.’ (2 Timote 3:16) Eyowa, Bible mmukanda udi utukuatshisha. Udi uleja tshitu muntu menemene. Katuena mua kukema to, bualu mmukanda wa Mufuki wetu Yehowa Nzambi! Mmumanye lungenyi luetu ne mututu tudiumvua munda kutupita ne tuetu bine. Yehowa mmumanye kabidi bitudi nabi dijinga bua kuikala ne disanka. Mmumanye kabidi njila mibi ya kuepuka.

11, 12. (a) Yezu wakakula malu kayi mu Muyuki wende wa pa Mukuna? (b) Mmalu makuabu mimpe kayi adi mu Bible? Bua tshinyi mibelu ya Bible itu amu ne mushinga?

11 Tshilejilu, tuangatabi Muyuki wa Yezu wa pa Mukuna udi mu Matayo nshapita 5 too ne ku wa 7. Muyuki eu udi tshilejilu tshitambe bulenga tshia mushindu wa kulongesha; Yezu wakakulamu bua malu bu mudi: mushindu wa kupeta disanka dilelela, mua kujikija matandu, mua kusambila ne mua kuikala ne mmuenenu muimpe wa bintu bia ku mubidi. Muyuki eu utshidi amu ne bukole bua kuambuluisha bantu anu bu mu matuku a Yezu.

12 Imue mikenji ya mu Bible idi itangila malu a nsombelu wa mu dîku, mudimu ne malanda etu ne bakuabu. Mikenji ya mu Bible idi itangila bantu bonso ne mibelu yende itu amu ibambuluisha. Mêyi avua Nzambi muambile muprofete Yeshaya aa, adi aleja mu tshikoso meji adi mu Bible: “Meme ndi Yehowa Nzambi webe, udi ukuyisha bua wewe wikale ne diakalengele.”​—Yeshaya 48:17.

MUKANDA WA MILAYI

Yeshaya (umue wa ku bafundi ba Bible) wakamanyisha dibutuka dia Babulona

13. Mmalu kayi adi atangila Babulona avua Yehowa muambile Yeshaya bua kufunda?

13 Bible udi ne milayi ya bungi, mivule ya kudiyi ikadi mikumbane. Tuangate tshilejilu tshia mulayi wa muprofete Yeshaya (uvua ne muoyo mu bidimu bia 700 kumpala kua bikondo bietu ebi). Yehowa wakalaya ne: bavua ne bua kubutula tshimenga tshia Babulona. (Yeshaya 13:19; 14:22, 23) Bakamba malu avua aleja too ne muvua tshimenga etshi ne bua kubutuka. Baluishi bavua ne bua kukamisha mâyi a musulu wa mu Babulona ne kubuela mu tshimenga kakuyi mvita. Ki nkujike to. Yeshaya wakatela too ne dîna dia mfumu uvua mua kukuata Babulona; dîna diende divua Kolesha anyi Cyrus.​—Yeshaya 44:27–45:2.

14, 15. Mmunyi muakakumbana amue malu a mulayi wa Yeshaya bua Babulona?

14 Bidimu 200 panyima (mu butuku bua dia 5 ne dia 6 ngondo wa 10, mu tshidimu tshia 539 kumpala kua bikondo bietu ebi) basalayi kampanda bakafika pabuipi ne Babulona. Uvua ubalombola uvua nganyi? Uvua Kolesha, mfumu wa bena Pelasa. Ke muakatuadija dikumbana dia mulayi wa dikema au. Kadi basalayi ba Kolesha bavua mua kukuata Babulona kabayi baluangane mvita bu muvua mulayi wamba anyi?

15 Bena Babulona bavua mu difesto, bavua badimona mu ditalala bualu tshimenga tshiabu tshivua ne bimanu binene. Kolesha eku pende wenda utuma mâyi a musulu uvua upitshila mu Babulona kua tshianana. Katupa aka, mâyi e kupueka bikole; ke basalayi bende kusabukabu, kufikabu too ne ku bimanu bia musoko. Kadi mmunyi muvua basalayi aba mua kupita bimanu ebi bua kubuela mu tshimenga? Bua bualu butudi katuyi bamanye, bavua bapue muoyo bua kukanga biibi bia musoko butuku abu.

16. (a) Yeshaya wakamba tshinyi bua tshivua ne bua kufikila Babulona ndekelu wa bionso? (b) Mulayi wa Yeshaya wa dibutuka dia Babulona wakakumbana wonso anyi?

16 Mulayi eu wakamba kabidi ne: “Kabakusombamu kabidi, kamuakuikala kabidi bantu ku ndelanganyi yonso; muena Arabe kena mua kutulamu kabidi, balami ba mikoko kabena batulamu ne mikoko yabu kabidi.” (Yeshaya 13:20, MMM) Nenku, mulayi eu kauvua wakula anu bua muvuabu mua kukuata Babulona patupu to, wakamba kabidi ne: tshimenga tshivua ne bua kushala tshipela bua kashidi. Udi mua kumona pebe mudi mulayi eu mukumbane. Wewe muye mu mutantshi wa kilometre 80 kuinshi kua tshimenga tshia Baghdad (mu ditunga dia Irak), neumone muaba uvua Babulona. Bidi bileja ne: mêyi avua Yehowa muambile Yeshaya aa akakumbana: ‘Nenkombemu ne lukombo lua kubutula nalu.’​—Yeshaya 14:22, 23. *

Muaba uvua Babulona

17. Mmunyi mudi dikumbana dia milayi ya mu Bible dikolesha ditabuja dietu?

17 Patudi tumona mudi Bible muikale ne milayi ya kueyemena bidi bikolesha ditabuja dietu, ki mmuomu anyi? Eyowa, bu mudi Yehowa mukumbaje malu a kale avuaye mulaye, tudi tuitaba ne muoyo mujima ne: neakudimune buloba mparadizu anu bu mudiye mulaye. (Nomba 23:19) Ee, tudi ‘batekemene muoyo wa tshiendelele, udi Nzambi udi kayi mua kudinga mulaye diambedi bikondo bia tshiendelele kabiyi bianji kuikalaku.’​—Tito 1:2. *

‘DÎYI DIA NZAMBI DIDI NE MUOYO’

18. Mbualu kayi bua mushinga budi mupostolo Paulo wamba bua ‘dîyi dia Nzambi’?

18 Malu atudi bamone mu nshapita eu adi aleja ne: Bible mmukanda wa pa buawu menemene. Mushinga wa Bible kawena ushikila anu pa diumvuangana dia malu adimu, diumvuangana ne sianse, dilonda miyuki milelela, meji malelela ne milayi ya kueyemena to. Mupostolo Paulo wakafunda ne: ‘Dîyi dia Nzambi didi ne muoyo ne bukole, didi dipita muele wonso musakisha nseke ibidi kutua, didi ditubula too ne ku dipandulula dia muoyo ne nyuma, ne dia manungu ne buongo bua mifuba, didi dijingulula lukasa meji ne malu adi mutshima musue kuenza.’​—Ebelu 4:12.

19, 20. (a) Mmunyi mudi Bible mua kukuambuluisha bua kudikonkonona? (b) Mmunyi muudi mua kuleja dianyisha diudi nadi bua Bible, mukanda udi Nzambi mutupeshe?

19 Kubala ‘dîyi’ dia Nzambi anyi mukenji wende udi mu Bible kudi mua kushintulula nsombelu wetu. Bible udi mua kutuambuluisha bua kudikonkonona bimpe menemene. Tudi mua kuamba mutudi banange Nzambi, kadi mushindu utudi tutumikila malu atu Bible ulongesha udi mua kuleja meji malelela atudi nawu mu mutu ne meji adi mu mutshima wetu menemene.

20 Kakuyi mpata, Bible mmukanda wa Nzambi. Bible mmukanda wa kubala, wa kulonga ne wa kunanga bikole! Ikala ulonga bikole mukanda udi Nzambi mutupeshe eu bua kumuleja dianyisha diudi nadi. Wewe ubala Bible nenku, neumvue bimpe malu adi Nzambi musue kuenzela bantu. Nshapita udi ulonda eu neatuleje malu adi Nzambi musue kuenzela bantu ne mushindu waakumbajaye.

^ tshik. 6 Bamue bantu badi bamba ne: bitupa bikuabu bia Bible kabiena biumvuangana, kadi ki mmuomu to. Bala nshapita wa 7 wa mukanda wa La Bible : Parole de Dieu ou des hommes ?, mupatula kudi Bantemu ba Yehowa.

^ tshik. 9 Udi mua kubala tshilejilu mêna a bankambua ba Yezu mu Luka 3:23-38.

^ tshik. 16 Bua kumanya malu makuabu pa milayi ya mu Bible, udi mua kubala dibeji dia 27-29 mu kakanda ka Un livre pour tous, kapatula kudi Bantemu ba Yehowa.

^ tshik. 17 Dibutuka dia Babulona ntshilejilu tshimue tshianana tshia milayi ya mu Bible ikadi mikumbane. Kudi kabidi milayi idi itangila dibutuka dia Tulo ne Ninewe. (Yehezekele 26:1-5; Sefanya 2:13-15) Mulayi wa Danyele wakakula bua mamfumu manene avua ne bua kupinganangana kunyima kua Babulona. Munkatshi muawu muvua bumfumu bua bena Mede ne Perse ne bua Grèce. (Danyele 8:5-7, 20-22) Bua kumanya milayi idi itangila Masiya ivua mikumbanyine Yezu Kristo, bala Tshisakidila “Yezu Kristo ke Masiya uvuabu balaye.