Ir al contenido

Ir al índice

Elias Hutter kitlajtolkuepki Biblias ipan tlajtoli hebreo

Elias Hutter kitlajtolkuepki Biblias ipan tlajtoli hebreo

¿TIUELI tijpoua Biblia ipan tlajtoli hebreo? Uelis amo. Uan uelis nojkia amo kema tikitstok se Biblia ipan nopa tlajtoli. Yeka, tlauel mitspaleuis tijpatiitas moBiblia tlaj tikixmatis Elias Hutter, katli itstoya ipan siglo dieciséis, uan tikixmatis nopa ome biblias tlen kitlajtolkuepki ipan tlajtoli hebreo.

Elias Hutter tlakatki ipan 1553 ipan altepetl Görlitz, nechka kampa moxeloua altepetl Alemania, Polonia uan República Checa. Momachtik se keski tlajtoli tlen motekiuia ipan Oriente Medio ipan Universidad Luterana de Jena. Kema kipixtoya 24 xiuitl, pejki tlamachtia hebreo ipan Leipzig. Nojkia amo majmajki kitekiuis sekinok tlamantli tlen ika tlamachtis uan kitlalik se escuela ipan Núremberg. Katli nopaya momachtiyayaj kiyekoyayaj hebreo, griego, latín uan alemán san ipan naui xiuitl. Amo kana tlamachtiyayaj nopa.

“NELIA TLAUEL YEJYEKTSI”

Ipantsajka nopa Biblia ipan tlajtoli hebreo katli Hutter kichijchijki ipan 1587

Ipan 1587, Hutter kitlajtolkuepki se Biblia ipan hebreo, katli maseualmej kiixmatij kej Antiguo Testamento. Kitokaxtik Derekh ha-Kodesh, tlen kikixtik ipan Isaías 35:8 uan kiijtosneki “Ojtli tlen Tlatsejtseloltijkayotl”. Nopa yejyektsitsij tlajkuiloli kichijki maseualmej ma kiijtokaj ni: “Nochi tlen kipia nelia tlauel yejyektsi”. Uan miakej tlauel kipatiitayayaj pampa katli momachtiyayaj hebreo ueliskiaj kiyekosej nopa tlajtoli ika nopa Biblia.

Tlaj tijneki tijmatis kenke tlauel kuali nopa Biblia ipan tlajtoli hebreo katli kichijki Hutter, ximoiljui ipan ome tlamantli ouij tlen kiixnamikiskia se akajya katli kinekiskia kipouas hebreo. Se: ipan tlajtoli hebreo amo sanse moijkuiloua kej sekinok tlajtolmej uan amo nochi kiixmatij. Ome: se keski tlajkuiloli motskia ika seyok tlajtoli uan yeka nesi kejuak eliskia seyok. Ma tikitakaj se neskayotl ika nopa tlajtoli נפשׁ (tlen motlajtolkuepa kej néfesch), tlen kiijtosneki “alma”. Ipan Ezequiel 18:4 kipia nopa tlajkuiloli ה (ha), tlen kiijtosneki “el”, yeka kema motskia mochiua nopa tlajtoli הנפשׁ (hannéfesch), tlen kiijtosneki “el alma”. Se akajya katli amo kikuamachilia ni, uelis moiljuis nopa tlajtoli הנפשׁ (hannéfesch) kiijtosneki seyok tlamantli uan ayokmo eli nopa tlajtoli נפשׁ (néfesch).

Hutter kinekiyaya kinpaleuis katli kinmachtiyaya amo ouij ma kiixmatikaj nopa tlajkuiloli tlen mopatla ipan hebreo, yeka kitekiuik ome tlamantli: se keski tlajtoli yajyayauik kiijkuilok uan sekinok amo. Nopa tlajtoli tlen nejmaxtik kiijkuilok ika yayauik letras, uan nopa sekinok tlajkuiloli (prefijos uan sufijos) tlen ika motskiyaya, kiijkuilok ika letras tlen amo yayauik. Nopa kinpaleuik nima ma kiixmatikaj sejse tlajtoli uan nima ma kiyekokaj hebreo. Nopa Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras (con referencias) kichiua sanse tlamantli ika nopa notas tlen kipia. * Kitlalijtokej ika yayauik tlajkuiloli kej moijtoua se keski tlajtoli, uan nopa prefijos uan sufijos amo. Nopa tlaixkopinkayomej tlen eltok uejkapa kinextia nopa tlajkuiloli tlen kitekiuik Hutter ipan Ezequiel 18:4, uan nojkia nesi nopa tlajkuiloli tlen kitekiuia Biblia con referencias ipan nopa texto.

KITLAJTOLKUEPKI NOPA NUEVO TESTAMENTO IPAN HEBREO

Hutter nojkia kichijchijki nopa Nuevo Testamento ipan 12 tlajtoli uan kinsansejkotilik ipan se amochtli tlen kiski ipan 1599 ipan altepetl Núremberg, nopa amochtli kiixmatij kej Katli kamanalti miak tlajtoli (Políglota de Núremberg) pampa ipan iamayouaj motejtekpana nopa 12 tlajtoli. Maske Hutter kinejki ipan nopa amochtli nojkia ma elto Escrituras Griegas Cristianas ipan tlajtoli hebreo, ya kiijtok “maske tlauel miak tlaxtlajtoskia”, amo kema kipantiskia se. * Yeka kitlajtolkuepki ipan hebreo nopa Nuevo Testamento tlen eltoya ipan tlajtoli griego, ¡uan kitlamiltik san ipan se xiuitl!

¿Nelia tlauel kuali nopa Nuevo Testamento tlen kitlajtolkuepki Hutter? Ipan 1891, Franz Delitzsch, katli kuali kiixmatiyaya hebreo, kiijkuilok: “Tlen kitlajtolkuepki kinextia tlauel kuali kikuamachiliyaya nopa tlajtoli hebreo, se tlajtoli tlen ayokmo tlauel kitekiuiyayaj. Uan nojua tlauel techpaleuia pampa kitekiuik tlajtoli tlen kinamiki kema kitlajtolkuepki”.

NOJUA TECHPALEUIA TLEN KICHIJKI

Maske Hutter amo tlatominpixki ika tlen kitlajtolkuepki pampa amo kinamakak miak biblias, tlen kichijki nojua tlauel techpaleuia ipan ni tonali. Ipan 1661, William Robertson kitlachilik nopa Nuevo Testamento tlen Hutter kitlajtolkuepki uan sampa kichijchijki miak, uan ipan 1798, Richard Caddick nojkia kiampa kichijki. Pampa kitlajtolkuepki tlen nopa griego katli uejkajkia motekiuiyaya, Hutter ayokmo kitlalik nopa tlajtoli Kýrios (toTeko) uan Theós (toTeotsij), uan kipatlak ika tokajyotl Jehová (יהוה, YHWH) kampa nesiyaya textos tlen mokixtijtoya ipan Escrituras Hebreas uan nojkia kampa moiljuik kinamikiyaya nesis nopa tokajyotl. Tlauel kuali tlen kichijki pampa ipan miak Biblias amo kitekiuiaj toTeotsij itoka. Tlen Hutter kitlajtolkuepki kinextia toTeotsij itoka kinamiki nesis ipan Escrituras Griegas Cristianas.

Kema sampa tikitas toTeotsij itoka, Jehová, ipan Escrituras Griegas Cristianas o ipan se nota tlen uala ipan Biblia con referencias, xikilnamiki tlen kichijki Elias Hutter uan nopa yejyektsitsij biblias katli kichijchijki ipan tlajtoli hebreo.

^ párr. 7 Xikita nopa nota tlen uala ipan Ezequiel 18:4 uan Apéndice 3B ipan Biblia con referencias.

^ párr. 9 Se keskij tlakamej ipa kitlajtolkueptoyaj ipan hebreo nopa Nuevo Testamento. Se kitlajtolkuepki nopa monje bizantino Simon Atoumanos, uelis ipan xiuitl 1360. Uan seyok elki Oswald Schreckenfuchs, katli euayaya Alemania, uelis ipan xiuitl 1565. Yon se tlen nopa ome biblias kikixtijkej uan nama amo kimatij tlake kinpanok.