Inda koshikalimo

Jehova oye lye?

Jehova oye lye?

Shoka Ombiimbeli tayi ti

Jehova oye Kalunga kashili ngoka a popiwa mOmbiimbeli noye Omushiti gwiinima ayihe. (Ehololo 4:11) Ngaashi Jesus, omuhunganeki Abraham naMoses oya li ye mu longele. (Genesis 24:27; Eksodus 15:1, 2; Johannes 20:17) Jehova ke shi owala Kalunga komuntu gumwe, ihe ‘okuuyuni auhe.’ — Episalomi 47:2.

Jehova, edhina lyaKalunga lyi ikalekelwa, ngaashi lya popiwa mOmbiimbeli. (Eksodus 3:15; Episalomi 83:18) Olya za koshitya shOshihebeli shoka tashi ti kutya “okuningitha,” naakonakoni oyendji yiinima ohaya ti kutya edhina ndyoka otali ti “Oha ningitha.” Eityo ndika otali opalele onkandangala ndjoka Jehova ta dhana e li Omushiti nOmugwanithi gwomalalakano ge. (Jesaja 55:10, 11) Ombiimbeli otayi tu kwathele tu tseye Omuntu ngoka hi ithanwa Jehova, unene tuu uukwatya we wohole. — Eksodus 34:5-7; Lukas 6:35; 1 Johannes 4:8.

MOshindonga edhina lyaKalunga ohatu ti Jehova, ndyoka lya tolokwa okuza kedhina lye lyomOshihebeli, יהוה (YHWH) lya thikama po moondanda ne, dha tseyika nawa o-Tetragrammaton. Kaku shiwike naanaa kutya edhina lyaKalunga olya li hali nyolwa ngiini mOshihebeli shonale. Nonando ongawo, edhina “Jehova” oli na ondjokonona onde melaka lyOshiingilisa. Tango olya holoka mOmbiimbeli yaWilliam Tyndale yomo 1530. *

Omolwashike kaaku shiwike kutya edhina lyaKalunga olya li hali nyolwa ngiini mOshihebeli shonale?

Oshihebeli shonale kasha li hashi nyolwa nuuitumbuli, ihe onuugwedhwa owala. Aapopi naaleshi yOshihebeli otashi vulu okukala oshipu kuyo okutula po uuitumbuli womondjila. Nonando ongawo, konima sho Omanyolo gOshihebeli (“Etestamendi Ekulu”) ga pu okunyolwa, Aajuda yamwe oya tameke okwiitaala kutya osha puka okwiithana edhina lyaKalunga. Uuna taya lesha enyolo lyontumba muule moka mwa popiwa edhina lyaKalunga, oya li haye li pingene po nuutumbulilo “Omuwa” nenge “Kalunga.” Okuza mpono, uule womathelemimvo uutumbulilo mboka owe ende tawu taandele, nomokweendela ko kwethimbo uutumbulilo wopetameko owa kana. *

Yamwe oye uvite kutya edhina lyaKalunga olya li hali tumbulwa “Yahweh,” omanga yalwe ye eta po omaetopo gi ili nogi ili. Ondhingambo yimwe yomEfuta Lya Sa, ndjoka yi na oshitopolwa shomOshigreka shembo lyaLevitikus, edhina ndyoka olya tumbulwa mo lao. Aanyolo yOshigreka shopetameko nayo oya ti kutya edhina lyaKalunga ohali tumbulwa Iae, I·a·beʹ nosho wo I·a·ou·eʹ, ihe kapu na nando uutumbulilo womwaamboka taku vulu okutiwa owo wa longithwa mOshihebeli shonale. *

Omitotolombo kombinga yedhina lyaKalunga mOmbiimbeli

Omutotolombo: Omatoloko ngoka ga longitha edhina “Jehova,” oge li gwedha mo.

Oshili: Oshitya shOshihebeli shedhina lyaKalunga, shoka shi li molupe lwo-Tetragrammaton, osha holoka mo iikando 7 000 lwaampono mOmbiimbeli. * MOombiimbeli odhindji, edhina lyaKalunga olya kuthwa mo, nolya pingenwa po nedhinasimaneko “Omuwa.”

Omutotolombo: Kalunga Omunankondoawike ina pumbwa edhina lyi ikalekelwa.

Oshili: Kalunga ye mwene okwa nwetha mo aanyoli yOmbiimbeli ya longithe edhina lye iikando omayuvi, nokwa lombwela mboka haye mu longele ye li longithe. (Jesaja 42:8; Joel 2:32; Maleaki 3:16; Aaroma 10:13) Kalunga okwa li e li ompinge naahunganeki aafundja, mboka ya li ya kambadhala okuningitha aantu ya dhimbwe edhina lye. — Jeremia 23:27.

Omutotolombo: Pakulandula omukalondjigilile gwOshijuda, edhina lyaKalunga oli na okukuthwa mo mOmbiimbeli.

Oshili: Odhoshili kutya aalongimpango Aajuda yamwe, oya li ya tindi okutumbula edhina lyaKalunga. Nonando ongawo, kaya li ye li kutha mo mOombiimbeli ndhoka ya li ye na. Kutya nduno ongiini, Kalunga ina hala tu landule omikalondjigilile dhopantu ndhoka itaadhi tsu kumwe niipango ye. — Mateus 15:1-3.

Omutotolombo: Edhina lyaKalunga kali na okulongithwa mOmbiimbeli, oshoka kali shiwike thiluthilu nkene hali tumbulwa mOshihebeli.

Oshili: Okutala komutotolombo ngoka otagu ulike kutya Kalunga okwa tegelela aantu mboka haya popi omalaka ga yoolokathana ya tumbule edhina lye momukalo gwa faathana. Ihe Ombiimbeli oyu ulika kutya mboka ya li haya longele Kalunga monakuziwa, oya li haya popi omalaka gi ili nogi ili, onkene oya li haya tumbula edhina lye momikalo dha yoolokathana.

Pashiholelwa, natu tale komutokolihapu Josua. Aakriste yomethelemumvo lyotango mboka ya li haya popi Oshihebeli, otashi vulika ya li haya tumbula edhina lye taya ti Yehoh·shuʹaʽ, omanga mboka ya li haya popi Oshigreka tashi vulika ya li haya ti I·e·sousʹ. Ombiimbeli oya popya edhina lyaJosua lyOshihebeli mOshigreka, shoka tashi ulike kutya Aakriste oya li ya landula omukalo gwokulongitha omadhina ngoka taga opalele melaka lyawo. — Iilonga 7:45; Aahebeli 4:8.

Ekotampango ndyoka otali longo wo ngele tashi ya pokutoloka edhina lyaKalunga. Oshinima sha simanenena shi vule oku li tumbula naanaa ngaashi sha hogololwa, osho kutya edhina lyaKalunga oli na okutulwa mpoka li na okukala mOmbiimbeli.

^ okat. 3 Tyndale okwa longitha uutumbulilo “Iehouah” metoloko lye lyomambo gatano gopetameko gOmbiimbeli. Mokweendela ko kwethimbo, elaka lyOshiingilisa olye ende tali lunduluka, nomukalo moka edhina lyaKalunga lya kala tali nyolwa ogwa lunduluka. Pashiholelwa, mo 1612, Henry Ainsworth okwa longitha uutumbulilo “Iehova” metoloko lye alihe lyembo lyOmapisalomi. Sho a pupaleke etoloko ndyoka mo 1639, okwa longitha uutumbulilo “Jehova.” Sha faathana, mboka ya toloka Ombiimbeli American Standard Version, ndjoka ya tolokwa mo 1901, oya longitha uutumbulilo “Jehova” pomahala mpoka pwa li edhina lyaKalunga momanyolo gOshihebeli.

^ okat. 4 Embo New Catholic Encyclopedia, Etoloko Etiyali, embo eti-14 epandja 883-884, otali ti: “Konima sho ya zi muupongekwa, edhina Yahweh olya li lya tameke okupingenwa po nuutumbulilo ADONAI nenge ELOHIM.”

^ okat. 5 Opo wu mone uuyelele wa gwedhwa po, tala oshitopolwa “Edhina lyaKalunga mOmanyolo gOshihebeli,” moshitopolwa shotango shokambo Ekwatho kungoye wu ilonge Oohapu dhaKalunga.

^ okat. 7 Tala embo Theological Lexicon of the Old Testament, embo 2, pepandja 523-524.