Ocuphela mwaha

Ocuphela sampuwa

MWAHA 35

Mwaha wa Vamwaakoni

Mwaha wa Vamwaakoni

MATEU 5:1–7:29 LUKA 6:17-49

  • MWAHA WA VAMWAAKONI

Akhweya Yesu oovelavela amalinhe ohiyu woothene avekelaka nave voocharela aathanle amuhuserya 12 wi ekhale arummwa. Vano wooxavo, nyenya ookhalano ikuru ni nchuno na waakhaviherya achu. Owo oneerano eyo makupa a mwaako wo Kalileya, akhweya waacamela nipuro nawe na muteko o Kafarnau.

Muloko onnaya wa yoowo orweela mapuro oorakamela. Akina anarweela ohico, o Yerusalemu ni o Yuteya. Akina anarweela ipooma sa omokoni sa Tiru ni Sitoni. Ntakhara heeni aruulaaya wa Yesu? “Omwiwa ni openusiwa iretxa saya.” Nave ti yeeyo eneereya—Yesu ‘onnàpenusa atxhu othene.’ Nkuupuwelani ela! Areca oothene annapenusiwa. Yesu tho onnaakhaviherya “yale yahosiwa ti minepa sonanara,” achu yaawo anahoosiwa ni ankeelo oonanara a Satana.—Luka 6:17-19.

Voocharela Yesu onnaphwanya va nipuro noophwanelela o makupa a mwaako nave muloko onnathukumana voorukurerya. Amuhuserya awe xaxaxa arummwa 12, ari waacamela wa yoowo. Oothene aakhalano nchuno na omuwiriyana muhusiha aya yoowo orino owerya wa opaka miteko seiya mitokweene. Yesu onnaperekha mwaha wa vamwaakoni yoowo onaakhaviherya alipa oowiriyana mookhweya. Ovinyerya vaava, akina oohaalakhanyeya annakhaviheryeya tho mwa yoowo. Hiyaano ninnaweryatho woona wi iparipari soovitheya iperekhiwe mmukhalelo wookhweya ni wookwakwaleya. Yesu opharihenle saweereya ni ichu ikhoveleliwe ni achu. Eyo enneeriha miyaha sawe wiiwexexiwa ni oothene anachuna ochara mukhalelo wa okumi mmoonelo wa Muluku. Mikhalelo taani sookhweleya seerinhe mwaha wa vamwaakoni okhala wasisapo?

TAANI CHIRYENE ARI OOHAKALALA?

Muchu ti muchu onnachuna okhala oohakalala. Asuwelaka yeela, Yesu onnapacerya waathariha yaale ari oohakalala chiryene. Nkuupuwelani mukhalelo eyo enaakhaviheryaaya yaale ananwiriyana. Nyenya ichu ikina akhweya sinnaakhulumula.

Owo onnaloca: “Oohakalala taale anasuwela soothowa saya soomunepani, ntakhara ori wawaya Omwene wa Wirimu. Oohakalala taale anathanana, ntakhara enarwa ehakararyiwa . . . . Oohakalala taale oovoliwa etala ni nthanana ntakhara ekhaikhai, woona wi enarwa evona . . . Oohakalala taale anahoosiwa wa nthowa na ekhaikhai, woona wi ti wawaya Omwene wa wirimu. Oohakalala ti nyuwo mwaruwaniwa, mwiikariwa . . . wa nthowa naka. Hakalalani ni chapani.”—Mateu 5:3-12, Tradução do Novo Mundo.

Tiheeni Yesu onachuneiye oloca ni masu awi “oohakalala”? Tahi wi onaloca sa okhala oohakalala naari oosiveliwaxa hiiha ntoko vaavaa muchu onakhaleiyeno elukuluku yaphaama. Ohakalala weeparipari onarweela vathi va murima. Onavolowela ohuukhuwa, mukhalelo woohakalaliha ni okhala phaama mookumini.

Yesu olonce wi achu anasuwela soothowa saya soomunepani, anathanana ni mikhalelo saya soochekeya, ni anachuna omusuwela ni omulapela Muluku toohakalala chiryene. Naamwi yiiciwaka naari yiikariwaka nthowa na weerano yookhweleya ya Muluku, awo toohakalala nthowa nawi aasuwela wi anamuhakalaliha Muluku nave wi onahaala waavaha nchuwelo ni okumi woohimala.

Nyenya achu ancipale, anuupuwela wi okhalano muhakhu ni ichu inaatheiha achu sinanweeriha okhala oohakalala. Yesu olonce echu yoohiyana. Apharihelaka ohiyaniha onaweeriha yaale ananwiriyana wuupuwela, owo onnaloca: “Nto otxulu ti wa nyuwo, alipa òrèla, ntakhara mùhakhela nihakalaliho nanyu. Otxulu ti wa nyuwo nvonne hihano, ntakhara munarwa nvoliwa. Otxulu ti wa nyuwo munatheya hihano, ntakhara munarwa mupulela munlaka. Otxulu ti wa nyuwo atxhu othene yarwà elotxa saphama wa nyuwo. Hiha makholo aya yàwerano alipa a miririmo òwoka.”—Luka 6:24-26.

Ntakhara heeni okhalano muhakhu, ichu inaatheiha achu, ni opuha nihakalaliho na akina sinnaruuha ochulu? Nthowa nawi vaavaa muchu onakhaleiyeno ni onacicimiheryeiye ichu seiya, omulapa Muluku akhweya hokhala vanipuro noopacerya ekumiheryaka oyeleela ohakalala weeparipari. Yesu haanaloca wi okhala oohaawa ni oovoliwa sinnamweeriha muchu okhala oohakalala. Nyenya, wiiliwiili anaakhulela mahusiheryo a Yesu anakhala achu oohaawa nave annaakhela mareeliho a ohakalala weeparipari.

Awuupuwelaka amuhuserya awe, Yesu onnaloca: “Nyuwo muri makha a elapo.” (Mateu 5:13) Nyenya awo tahi maakha awooneya. Opwaha yeeyo, maakha echu enakhapelela. Maakha mancipale annuukeliwa waacamela empa ya Muluku nave annaphariheliwa wi seeleeliweno soovaha. Awotho anasiphela woopowa orweela wa yoocheka. (Onamukutxho 2:13; Ezekiyeli 43:23, 24) Amuhuserya a Yesu “makha a elapo” woona wi mukhalelo aya onnaakhapelela achu, onnaakhaviherya awo osepa oyeleela onthamwene aya ni Yehova nave ni meecelo oochekeya. Chiryene muchaka aya onanwerya okhapelela ikumi sa oothene yaale anaakhulela iho.

Yesu onnaaleelatho amuhuserya awe: “Nyuwano muri ekamama ya elapo.” Muthiko honaparihiwa okhuneeliwa vathi va epiya, nto onakuhiwa vawooneyavo, wi waamwaleleke achu oothene ari mpa. Mwawiihiiha Yesu onnaalopola: “Ekamama anyu ennaphwanela waryaka veriyari va atxhu, wi yoneke merelo anyu aphama ni emutxitximiheke Tithinyu ori wirimu.”—Mateu 5:14-16.

NLAKIHERYO NAVASULU WA OOMUCHARA AWE

Ahooleli a malapelo a Ayuta anoona wi Yesu onnachekela Nlamulo na Muluku nave hiihaanoru yaanachuna omwiipha. Mwawiihiiha Yesu onnaloca mwawooneya: “Muhupuwele wi miyo karwele omaliha malamulo nari alipa amiririmu. Hoye! Nkarwele omaliha, nto karwele wakhwaniha.”—Mateu 5:17.

Mweeparipari, Yesu onnacicimiha vancipale Nlamulo na Muluku nave onnaaceenyerya akina weerano emohamoha. Owo onnaloca: “Yole vano oni ahiwelele nlamulo nimoharu nikhaninene ni àhusihe atxhu akina ohiwelela, onaya okhala mwamukhanisa mwa omwene wa wirimu.” Owo aachuna oloca wi muchu owo harwa aakhela Omwene. Owo onnatitelela: “Nto yole oni akhapelele malamulo ni àhusihe akhwawe, on’ya okhala mutokwene mwa omwene wa wirimu.”—Mateu 5:19.

Yesu onnathoriha miyoonelo seiyo sinamweeriha muchu ohiiwelela Nlamulo na Muluku. Asuwelaka wi Nlamulo ninnaloca wi “Ohìphe” Yesu onnaaceererya: “Mutxhu ole oni ananariwe ni mukhwawe, onamuthorihiwatho.” (Mateu 5:21, 22) Otitelela onanariwa ni muchu mukina mwaha mutokweene, akhweya onamuhoolela wiipha. Opwaha yeeyo, Yesu onnathariha yeeyo muchu onaphwaneleiye weera wi apake murecele: “Wavelèlaka vanipuroni na mukutxho yovaha-à, nto wupuwelà wi munna-à ohotxhekela, hiyà vava yovaha-à, okòkele otxuli, wapatxerye watàna ni munna-à, nave hawè wavelèle yovaha-à.”—Mateu 5:23, 24.

Nlamulo nikina nnaloca sa oraruwa. Yesu onnaloca: “Mùhiwa salotxiwe khalai: ‘Ohiraruwe.’ Nto miyo kinnolèlani: mutxhu ole onan’weha muthiyana amukhwelaka, òraruwano mmurimani mwawe.” (Mateu 5:27, 28) Yesu hanaloca sa muupuwelo woocapaheya wawaakuveya; opwaha yeeyo, owo onaloca mwaha mutokweene vaavaa muchu ‘onan’weheihe muthiyana amukhwelaka.’ Onweha muthiyana muchu amukhwelaka ennatannya nchuno noonanara. Voocharela, wakhala wi yookhumelela ekari, enamukumiherya oraruwa. Muchu oni awerye hai osepa yeela? Wiivareryela akhweya ti woochuneya. Yesu ooloca: “Nitho nà nolopwana notxhekihaka, wosolà ni rihelà worakamawo. . . . Ntata nà nolopwana notxhekihaka, thikilà ni rihelà otxiwene.”—Mateu 5:29, 30.

Wi evuluxe okumi aya, achu akina anneemererya okwatiwa nikupa na mwiili nniiceeliwa. Mwawiiwexexeya, Yesu onaloca wi ti yookhweleya ‘orihelà otxiwene’ echu vyakala, ophiyeryatho echu yasisapo ntoko niitho naari ntata, wi muchu asepe muupuwelo woocapaheya ni sookhumelela saya. Yesu oothariha : “Ti yaphama wa weyo oyelela etxhu emoha ya mmwilini mwà, ohiya mwili à wothene oriheliwe omoroni naari o [gehena, Nlakano Nahihano]” (nipuro neeyeliwavo ikokhola okhwipi wa ixiri sa Yerusalemu), yeeyo enasiphela okhwa ohirino ewehereryo ya ovinya mookhwani.

Yesu onnavahatho ekano mukhalelo wa waakhaliha achu ananyemula ni anaphuca. Owo ooloca: “Muhikhomeke ni mutxhu ònanara murima. Nto yowo oni omane nrama nà nolopwana, omurukunuseletho nikina.” (Mateu 5:39) Ela henataphulela wi muchu hanaphwanela wiisaakiha naari waakiha emusi vaavaa enavoloweliwaaya. Yesu oromonle omana ohiniicelaxa naari ohineeriha omwiipha muchu; opwaha yeeyo owo aaloca sa ori oruwana. Owo onnaloca wi wakhala wi muchu onneererya otannya owana naari waakhulana, naari moorweela wa omana naari opharihela masu oonyemula, hannaphwanela winla ikuhu.

Ekano ela enniiwanana ni Nlamulo na Muluku vooloca sa omukhwela mwaacamani. Mwawiihiiha Yesu aahaavaha ekano oowiriyana awe: “Mwakhweleke amwitxana anyu, ni mwavekeleleke yale anawikarani. Hiha munarwa mukhala ana a Atithinyu ari wirimu, anakumiha nsuwa wa atxhu aphama ni ònanara murima.”—Mateu 5:44, 45.

Yesu onnapaka mukwasu vooloca sa yeela mu mwaha wa vamwaakoni, alocaka: “Ntakhara awe nyuwo mukhale óphameya ntoko Atithinyu a Wirimu ari óphameya.” (Mateu 5:48, NN) Mwawooneya, ela henataphulela wi achu ananwerya okhala oophaameya mmukhalelo wawaakhwanela. Nyenya, moorweela wa omutakiherya Muluku, nnanwerya wunnuwiha okhwela wahu ophitaanyerya amwiicani ahu. Mmukhalelo mukina: “Mukhale ni ikharari ntoko Atithinyu aryaya ni ikharari.”—Luka 6:36.

OVEKELA NI OMUROROMELA MULUKU

Vaavaa Yesu onatiteleleiye mwaha awe wa vamwaakoni, owo onnaaceenyerya oowiriyana awe: “Muhereke saphama sanyu vamithoni va atxhu.” Yesu onnathoriha meerelo awiisootherya a omulapa Muluku aaceereryaka: “Wakhwelaka ovaha etxhu wa nthowa na ikharari, ohopeke nipenka, ntoko aneraya anawisotherye.” (Mateu 6:1, 2) Ti yoophwanelela opaka soovaha sa ikharari mu nipuro nawiipitheya.

Voocharela Yesu onnaloca: “Mwavekelaka, muhalatxeke afarisi: awo wasivela ovekela yemenle mmasinagogani ni mmakhwalani wi yoneye t’atxhu.” Moohiyana, owo onnaloca: “Weyano wakhwelaka ovekela, ovolowe mpa mwà, owale mulako ni wavekele Atithi à wiphini.” (Mateu 6:5, 6) Tahi wi Yesu onathoriha mavekelo oothene a vanlakani, woona wi owotho aanapaka mavekelo ntoko yaala. Owo onathoriha mavekelo yaawo yaapakiwa wi yaatikhinihe achu anawiriyana ni oweeriha othamalela.

Owo onnavaha ekano muloko: “Nave vovekela muhúlule ulule siyo hoe, ntoko eneraya amalapo.” (Mateu 6:7, NN) Yesu hanaloca wi wuuluulela mwaha mmavekeloni echu yoonanara. Owo onooniherya wi tahi waweemereryeya opharihela mmavekeloni masu awuupuweleliwa ‘mwawúlulela ululela,’ muramphani. Voocharela owo onnavahererya nivekelo na ntakiheryo nenlo nrino sooveka thanu napiili. Yooveka yoopacerya enooniherya ophwanelela wa Muluku olamulela ni yookhwela awe—wi nsina nawe neelihiwe, Omwene awe orwe, ni weereya wa yookhwela awe. Pahiru imanle miyaha seiya nnaphwanela oveka soochuna sahu vooloca sa yoolya ya olelo, oleveleliwa soocheka sahu, woopoliwa moowokiwani ni ovulusiwa wa oonanara owo.

Apwanne muhakhu onnaphwanela okhala wookhweleyaxa wa hiyo? Yesu onnalopola muloko: “Muhithukumanyeke muhakhu vathiva, owese ni murawa onnanarihayavo, ni ampava aniyayavo.” Yoolopola ela ti yoophwanelela! Muhakhu woomwiilini onanwerya ocakanela, nave okhalano muhakhu honeeriha okhalano onthamwene ni Muluku. Mwa yeeyo, voocharela Yesu onnaloca: “Muthukumanyeke muhakhu wirimu.” Nnanwerya opaka yeela moorweela wa ohela muteko wa Muluku vanipuro noopacerya mookumini mwahu. Haavovo oni awerye onaakha onthamwene ahu waphaama ni Muluku naari phatamari a okumi woohimala. Mwawiihiiha, masu a Yesu teeparipari: “Orivo muhakhu-à, vavotho t‘orivo murima-à.”—Mateu 6:19-21.

Aceenyeryaka mwaha yoola, Yesu onnapaka niphwanaphwaniho: “Warya wa mwili, nitho. Vawi hiha, nitho nà nakhalà phama mwili-à wothene onamukhala mukamamani. Nto nitho nà nanitxeliwà, mwili-à wothene onamukhala mwipiphini.” (Mateu 6:22, 23) Vaavaa niitho nahu noosiphela nnalapaaya phaama, nnakhala ntoko waarya onamwaleela mwiili ahu. Nyenya wi nikhale hiiha, niitho nahu, nnaphwanela owehaka echu emoha; moohiyana, nanwerya wunnuwiha moonelo woohiphwanelela wa okumi. Okhalano nchuno na wiithukumanyerya ichu soomwiilini opwaha omurumeela Muluku enahaala otaphulela wi mwiili ahu ‘wothene onakhala mwipiphini,’ akhweya olekecheya ni yeeyo eri yoonanara ni yeepiiphi.

Voocharela Yesu onnavaha yootakiherya yaphaama: “Havo onawerya walapa asitokwene eli: ntakhara oni anammwitxa mmoha nave anammukhwela mukina, nari oni anammutxhuna mmoha ni anammunyemula mukina. Nyuwo himunawerya omulapa Muluku ni olapa musurukhu.”—Mateu 6:24.

Akina yaawo ananwiriyana Yesu akhweya annuukhuwa vooloca sa mukhalelo anaphwanelaaya woonaka soothowa saya soomwiilini. Mwawiihiiha onnaalipiha wi hanaphwanela okhala awuukhuwa wakhala wi aahela muteko wa Muluku mu nipuro noopacerya. “Mone ipalame sa wirimu: hinamisa nari hinahepha, nto Atithinyu ari wirimu annavaha yolya.”—Mateu 6:26.

Hanka vooloca sa ithutu sa mutakhwani iri vamwaako? Yesu onnoona wi “Salomau momweneni mwawe wovuwa hatonko owarela ntoko ithutu seiyo sa mutakhwani.” Ela enooniherya eheeni? “Vano Muluku onawariha ithutu sa mutakhwani ina khala si olelo, mmeloni mwaya seyeliwa, howarihani opwaha ithutu seiyo, nyuwo atxhu òroromela vakhani?” (Mateu 6:29, 30) Mwamiruku Yesu onnaalopola: “Muhiteteiwe muriki: nni nlyekeni? nni nnawuryani? nni nnawarani? . . . Atithinyu ari wirimu àsuwela wi mòrammwa itxhu seiyo. Mpatxerye wasya omwene wa Muluku ni wokololowa waya, ni itxhu sothene ikina munamwatxereriwa.”—Mateu 6:31-33.

MUKHALELO WA OKHALANO OKUMI

Arummwa ni achu akina eeparipari annachuna okhala mmukhalelo onamucicimiha Muluku, nyenya tahi wookhweya ni mikhalelo saya. Ntoko yootakiherya, Afarisi ancipale toovaanya, nave annaathoriha akina. Mwawiihiiha Yesu onnaalopola oowiriyana awe: “Muhithoriheke wi muhithorihiwe. Ntakhara nthorihelo munathorihanyuno munamuthorihiwanotho.”—Mateu 7:1, 2.

Ti yawoopiha ochara ohoolela wa Afarisi yaala oovaanyaxa, hiiha ntoko Yesu onaphwanaphwaniheiye: “Onnaweryeya mutxhu èvasi omuhola mukina a evasi? Oweli awo hemorela munlitxini?” Voocharela oowiriyana a Yesu yaaphwanela owoonaka hai akina? Hiyaaphwanela waathoriha, nthowa nawi yaahaala okhala yoocheka etokotoko. Owo onnaakoha: “Onaweryeya hai olotxa ni munna-à: ‘Munnaka kihiye wi kithanle ekokhola eri mmithoni mwà,’ weyano ohonaka ekhukulu eri mmithoni mwà? Na n’wisotherye! Vìhamo toko ekhukulu eri mmithoni mwà, wi woneke phama; oholo waya nto owerye othanla ekokhola eri mmithoni mwa munna-à.”—Luka 6:39-42.

Ela henataphulela wi amuhuserya hanaphwanela othoriha. Yesu onnaaleela: “Muhànnyeke alapwa yele eri yorèlihiwa, nari muhiriheleke ikupa muhakhu anyu.” (Mateu 7:6) Iparipari inarweela Mmasu a Muluku tisasisapo, hiiha ntoko muhakhu woosiphela. Wakhala wi achu hanooniherya ncicimiho iparipari seiya sasisapo, amuhuserya anaphwanela waahiya nave ewaavye yaawo anaakhulela phaama.

Akookelaka mwaha wa ovekela, Yesu onnaloca okhweleya waya otitelela ovekela. “Vekakani ni munanvahiwa.” Muluku ori ooreheryeya waakhula mavekelo, hiiha ntoko Yesu oceenyenreiye moorweela wa okoha: “Tani wa nyuwano onanvaha mwanawe nluku, avenke ephau? . . . Vano nyuwo muri ònanara murima mòsuwela wavaha aninyu itxhu saphama, Atithinyu ari wirimu anamutepa osuwela wavaha saphama yale anàveka.”—Mateu 7:7-11.

Voocharela Yesu onnathipela yeeyo esuweliwe ntoko nlamulo na meecelo: “Sothene seiho munakhwelanyu wi atxhu ewerelekeni, nyuwotho n’wereleke.” Apwanne hannaphwanela oothene yeehu ohela mmurimani mwahu ni opharihela nceenyeryo nenla naphaama vaavaa nnaakhalihaahu akina? Weerano hiiha, akhweya enamukhala yooviha, hiiha ntoko yooniheryiwaaya ni Yesu: “Nvoloweke mulako mukhani, wona wi mulako ni mphiro sawunnuwa sinnamukeriha mutxhu worimelani. Nave awatxa yale anakusa etila yeyo. Nto mulako ni mphiro inamukeriha mutxhu w’ekumi, oyeva. Nave ari vakhani yale anakusa mphiro yowo.”—Mateu 7:12-14.

Aakhalavo yaale yaahaala weererye waahuweliha amuhuserya mmukhalelo wa weeciha okumi, mwawiihiiha Yesu onnalopola: “Mwikosopeke wa alipa a miririmu òwoka, anorwelani ntoko iputxeputxhe, nto mpuwa mwaya ari mitxi soluwa.” (Mateu 7:15) Yesu olonce wi mwiri woonanara ni waphaama onasuweliwa moorweela wa sawiima saya. Eyo ennalikana ni achu. Mwawiihiiha nnanwerya waasuwela alipa a miririmu oowoka moorweela wa mahusiheryo ni saweera saya. Chiryene, Yesu onnathariha wi tahi pahiru yeeyo muchu onaloceiye enamweeriha okhala muhuserya awe nyenyatho yeeyo onapakeiye, Achu akina analoca wi Yesu Pwiyaya, nyenya hanka wakhala wi haneerano yookhwela ya Muluku? Yesu onnaloca: “Kinan’wakhula: ‘Nkintonko wosuwelani! Muhikatxamele miyo, nyuwo munera sotakhala.’”—Mateu 7:23.

Akuchulaka mwaha awe wa vamwaakoni, Yesu onnaloca: “Mutxhu yole aniwa masu aka ni onatxhariha ori ntoko mutxhu awisuwela otenke empa vamwala. Epula èrupa, mahi èrwela ni yòpa etxheku yawopiha: nto empa yele hiyuwale, wona wi yàtepa olipihiwa vamwala.” (Mateu 7:24, 25) Ntakhara heeni empa hiyuuwale? Nthowa nawi mulopwana “athipa malitxi awisa ni hiha emesa empa vamwala.” (Luka 6:48) Mwawiihiiha ti sincipale sinavolowelavo ohiya pahiru owiriyana masu a Yesu. Nnaphwanela wiilipiserya wi ‘neereno.’

Vano, hanka vooloca sa “mutxhu yole aniwa masu” nyenya “ahinatxhara”? Owo “ori ntoko mutxhu òhisuwela, otenke empawe vehavani.” (Mateu 7:26) Epula, maahi oorweela, ni woopa wa echeku sinahaala wuuwiha empa.

Muloko onnatikhiniheya ni mukhalelo wa ohusiha wa Yesu va mwaha wa vamwaakoni yoola. Owo oneerano ntoko muchu orino owerya ohiya ntoko ahooleli a malapelo. Akhweya ancipale a yaawo ananwiriyana annakhala amuhuserya awe.