Xuiya kampa tlen onka ijtik

Xuiya kampa tlen kipiya

Maski xkakisti kiteijlia se teotlajtojli tlen yonochiuj

Maski xkakisti kiteijlia se teotlajtojli tlen yonochiuj

ITLAJKOTIAN ROMA (ITALIA) OKICHIJCHIUJKEJ SE ARCO TLEN KITEITITIA IKA YAKAJ OTETLAN, TLEN MIYEKEJ KINEKIJ KONITASKEJ. YEJUIN OKICHIJCHIUILIJKEJ TITO, SE ITECH TEKIUAJKEJ ROMANOS AKIN MELAK OKINTLASOJTLAKEJ.

Yejuin Arco tlen okichijchiuilijkej Tito kipiya ipan itepanuan ome uejueyimej tlaixkopinaltin tlen kiteititiaj tlen melak ueyi kijtosneki itech tlen yeuejkaui opanok. Xmiyekej kimatij ika Biblia noijki kiteneua tlen nestika ipan yejuin arco. Arco tlen okichijchiuilijkej Tito, maski xkakisti, kiteititia kenon teotlajtoltin tlen kijtoua Biblia yemelak nochiuaj.

SE UEYIKALPAN TLEN YONOIJTOKA TLEN IPAN PANOSKIA

Ijkuak peujtoya kachtopa siglo, tekiuajyotl romano peuaya Britania niman Galia (Francia) niman ontlamiya hasta Egipto, nochiuiyan kampa tlanauatiaya nopiaya tomin niman nemiyaj ika yolseuilistli. San ika, onkatka se kalpan tlen melak kipasolouaya Roma: kalpan Judea tlen xtetlakamatiya.

Encyclopedia of Ancient Rome kijtoua: “Itech nochi itekiuajyo Roma xonkatka okse territorio ken kalpan Judea kampa tekiuajkej niman akin kinyekanayaj melak notlauelitayaj. Judíos kualantoyaj pampa akin ompa tekiuajtiyaj xjudíos katkaj niman xkitlakaitayaj ken yejuamej kichiuayaj. Niman Roma xok kixikouaya ika judíos xkinekiyaj tetlakamatiskej”. Miyekej itech yejuamej kichiayaj ika yakaj makinmakixti ipampa tlen romanos kinchiuiliayaj niman ijkon oksejpa manemikan ipan Israel ken yeuejkaui. San ika, ipan xiuitl 33, Jesucristo okijto ika Jerusalén kixoxotoniskiaj.

Jesús okijto: “Mopan yejkos on xkuajli tonaltin ijkuak on motlauelikniuan mitsyeualtsakuaskej ikan se tepanchinantli. Sa no yejuamej mitsyeualoskej niman nochiuiyan mitsmajmaskej. Yejuamej, tej, hasta ixko tlajli mitskauaskej. Yejuamej kinmiktiskej on mopan chanejkej, niman xmitskauiliskej nion se tetl nepanijtias” (Lucas 19:43, 44).

Tlen Jesús okijto okinmojkatlachialti inomachtijkauan. Ome tonajli sakin, ijkuak konitstoyaj iteopan Jerusalén, se inomachtijkauj okijli: “Notemachtijkau, xkita. Sanoyej uejueyimej on temej [...] niman sanoyej uejueyimej on kaltin”. Kinamiki tlen okijto inomachtijkauj, pampa nomati ika yejon temej tlen ika okichijchiujkej teopan kipiayaj 11 metros ika ueueyakej, 5 metros ika patlaujkej niman 3 metros ika uejkapamej. Kuakon, Jesús okinankili: “Yejkos on tonajli ijkuak nochi on tlen amantsin nenkitstokej xoxotonis, niman nion se tetl xnokauas ipan okse tetl” (Marcos 13:1; Lucas 21:6).

Sakin okijto: “Ijkuak nenkitaskej ika miyek soldados yokiyeualoj on Jerusalén, ijkuakon xmatikan ika saniman xoxotonis. Ijkuakon on yejuan nemiskej ne Judea ma ontlatlaksakan neka ipan tepemej. Niman on yejuan nemiskej ne Jerusalén ma kisakan ompa, niman on yejuan ipan tepetl nemiskej ma ka ma kalakikan oksejpa ne Jerusalén” (Lucas 21:20, 21). ¿Onochiuj tlen Jesús okijto?

POPOLIUI SE UEYIKALPAN

Judíos okixikojkej 33 xiuitl tlen romanos kinchiuiliayaj. San ika, ipan xiuitl 66 akin tlayekanaya ipan Judea, Gesio Floro, okichtek tomin tlen itlatki katka teopan. Ijkuakon opeuj nochi tlauejli. Nimantsin, judíos akin xtetlakamatiyaj okalajkej Jerusalén niman okinmiktitoj soldados romanos akin ompa nemiyaj, ijkon okiteititijkej ika xok kinokauiliskiaj makinyekana Roma.

Yeyi metstli sakin, ipantsin 30,000 soldados romanos, akin kinyekanaya Cestio Galo, oyajkej Jerusalén niman ijkon komixnamikiskej akin xtetlakamatij. Romanos ouelkej okalajkej Jerusalén niman okichkuakej itepanuan teopan. Kuakon oyajkej maski xnomatiya tleka. Judíos akin xtetlakamatiyaj melak opajkej niman totoka okimintokakej soldados romanos. Yejuin okinkauili akin kichiuayaj ken Cristo makichiuakan tlen yokinnauatijkaj ika macholokan ipan tepemej tlen nonekiya kipanauiskej atentli Jordán (Mateo 24:15, 16).

Se xiuitl sakin, Roma oksejpa okixnamikito Judea niman Vespasiano yejua akin okitlalijkej makinyekana soldados iuan ikoneuj Tito. San ika, ipan xiuitl 68, ijkuak san kemach yomijka tekiuaj Nerón, Vespasiano onokuep Roma, ijkon yejua peuaskia tekiuajtiskia, niman soldados akin kixnamiktoyaj Judea okinmaktili Tito, akin kinyekanaskia kanaj 60,000 soldados.

Ipan junio itech xiuitl 70, Tito okinnauati isoldados makintsontekikan kojtin tlen onkatkaj Judea, ijkon kiyeualoskej Jerusalén ika kojtin yekapitstikej tlen kipiyaskia 7 kilómetros ika ueyak. San yeyi metstli sakin, romanos yonotlatkitijkaj kalpan niman yokitlatijkaj teopan. Ijkon ken yokijtoka Jesús, xokikaujkej nion se tetl ipan okse tetl (Lucas 19:43, 44). Noijtoua ika “kanaj 500,000 tlaltikpakchanejkej omijkej ipan Jerusalén niman ipan nochi país”.

SE TEKIUAJYOTL TETLANI

Ipan xiuitl 71, Tito onokuep Italia, niman Roma melak kuajli okiseli. Nochi kalpan oyaj ipan ojtli niman ijkon okichiujkej se ueyi iluitl pampa otetlankej.

Tlaltikpakchanejkej melak kinmojkatlachialtiaya nochi tlen kualtsin niman tlen patioj kipanoltiayaj ipan iojuiuan Roma. Kuajli kimitayaj kenon kinpanoltiayaj barcos tlen yokintekuilijkaj, uejueyimej carretas kampa nesiyaj tlaixkopinaltin itech tlen opanok ipan guerra niman okseki tlen okinkixtijkej ipan iteopan Jerusalén.

Ipan xiuitl 79, ijkuak yomik Vespasiano akin itaj katka, Tito onochiuj tekiuaj, san ika, san ipan ome xiuitl sakin omik. Domiciano, akin ikniuj katka, opeuj tekiuajti niman sakin okichijchiuili se arco Tito pampa otetlan.

KEN AMAN ONKA ARCO

Ken aman onka Arco tlen okichijchiuilijkej Tito (Roma)

Arco tlen okichijchiuilijkej Tito melak kinmojkatlachialtia miyekej akin kontlajpalouaj Roma ipan nochi xiujtin. Sekimej kitaj ken se melak kualtsin tlachijchiujtli; oksekimej, ken itlaj tlen kiteititia kenon akin tekiuajtij Roma melak kojtikej, niman oksekimej, kintlalnamiktia kenon okixoxotonijkej Jerusalén niman iteopan.

San ika, akin kuajli nomachtia Biblia, Arco tlen okichijchiuilijkej Tito, kimachtia itlaj tlen melak ueyi kijtosneki. Yejuin se itlaj tlen maski xkakisti kiteijlia ika nochi teotlajtoltin tlen kinteneua Biblia yemelak nochiuaj niman ika uelis noneltokaskej pampa ualeuaj itech toTajtsin (2 Pedro 1:19-21).