Alhazen werd rond 965 n.Chr. geboren in Basra, nu in Irak. Hij was geïnteresseerd in astronomie, chemie, wiskunde, geneeskunde, muziek, optica, natuurkunde en poëzie. Waar moeten we hem vooral dankbaar voor zijn?

Er doet al lang een verhaal de ronde over Alhazen dat te maken heeft met zijn plannen om de stroom van de Nijl te reguleren. Hij had dat idee bijna 1000 jaar voordat het project in 1902 bij Aswan werd uitgevoerd.

Volgens het verhaal ontwierp hij een ambitieus plan om de terugkerende overstromingen en droogten in Egypte te verminderen door een dam aan te leggen in de Nijl. Toen de leider van Caïro, kalief al-Hakim, daarvan hoorde, vroeg hij Alhazen naar Egypte te komen om de dam te bouwen. Maar toen Alhazen de rivier met eigen ogen zag, wist hij dat het project veel te groot voor hem was. Uit angst gestraft te worden door de wispelturige leider deed Alhazen alsof hij gek was totdat de kalief zo’n 11 jaar later stierf, in 1021. Omdat Alhazen al die tijd opgesloten zat, had hij genoeg tijd voor andere interesses.

Toen Alhazen werd vrijgelaten, had hij het grootste gedeelte geschreven van zijn zevendelige Boek der optometrie, dat wordt beschouwd als ‘een van de belangrijkste boeken in de geschiedenis van de natuurkunde’. Daarin beschreef hij experimenten over de eigenschappen van licht, bijvoorbeeld hoe licht zich splitst in de kleuren waaruit het bestaat, dat het door spiegels wordt weerkaatst en dat het buigt als het van het ene naar het andere medium gaat. Hij bestudeerde  ook het gezichtsvermogen en de anatomie en mechanismen van het oog.

Tegen de 13de eeuw was Alhazens werk vertaald van het Arabisch in het Latijn, en in de eeuwen daarna werd het door Europese geleerden aangehaald als autoriteit. Alhazens werken over de eigenschappen van lenzen hebben dus een belangrijke grondslag gelegd voor Europese brillenmakers die, door de ene lens voor de andere te houden, de telescoop en de microscoop uitvonden.

Alhazen ontdekte de principes die de basis vormen voor fotografie toen hij een camera obscura bouwde, waarschijnlijk de eerste die in de geschiedenis wordt vermeld. Dat was een ‘donkere kamer’ waarin licht binnenkwam door een gaatje ter grootte van een speldenprik. Het licht projecteerde op de achterwand een omgekeerd beeld van de buitenwereld.

In de negentiende eeuw werden er in de camera obscura fotografische platen aangebracht om beelden vast te leggen. Het resultaat? De camera. Alle moderne camera’s — en ook ons oog — functioneren volgens dezelfde natuurkundige principes als de camera obscura. *

Een opvallend aspect van Alhazens werk was zijn nauwgezette en systematische onderzoek naar natuurlijke fenomenen. Dat was voor zijn tijd heel ongebruikelijk. Hij was een van de eerste onderzoekers die theorieën testte door experimenten, en hij was niet bang om aanvaarde wijsheid in twijfel te trekken als die niet door bewijzen werd ondersteund.

Een grondbeginsel van de moderne wetenschap is dat iemand moet bewijzen wat hij beweert. Volgens sommigen is Alhazen ‘de vader van de moderne wetenschappelijke methode’. We hebben dus veel aan hem te danken.