Batho ba bangwe ba hlalana ba na le kgopolo ya gore seo se tla kaonefatša maphelo a bona, mola ba bangwe ba nyaka go dula ba le lenyalong eupša ba sa kgone go dira gore balekane ba bona ba dule. Lega go le bjalo, mo e ka bago batho ka moka bao ba hlalago ba hwetša gore ka morago ba thatafalelwa ke bophelo kudu ka tsela yeo ba bego ba sa e letela. Ge e le gabotse, ge e ba o sa tšwa go hlala, o tla hwetša gore tlhalo ke se sengwe sa dilo tše dikgolo tšeo di bakago kgateletšego ya monagano seo o ka lebeletšanago le sona. Lega go le bjalo, e ka ba mo go holago kudu ge o ka ela hloko tše dingwe tša dikeletšo tša Beibele tše di šomago tšeo di ka go thušago gore o lebeletšane le ditlhohlo tša tlhalo ka katlego.

Kgateletšego yeo e bakwago ke mathata a tša ditšhelete, boikarabelo bja go godiša bana le go lewa ke bodutu e ka go fetša matla gomme maikwelo a bjalo ga a fo fela le semeetseng. Mohu Judith Wallerstein yo e bego e le setsebi sa tša monagano o ile a hwetša gore nywaga ka morago ga gore motho a hlale, ba bangwe ba sa ikwa ba radiilwe e bile ba lahlilwe, ba nagana gore “bophelo ga bo na toka, bo a nyamiša e bile bo leša bodutu.”

SEO O KA SE DIRAGO

• Iphe nako ya go llela seo se go lahlegetšego. Go ka direga gore o gopole molekane wa gago yoo o sa dutšego o mo rata. Gaešita le ge lenyalo la lena le be le tletše ka mathata,  o ka kwešwa bohloko ke gore ga se wa ka wa hwetša lethabo leo o bego o le letetše lenyalong. (Diema 5:18) O se ke wa tšhaba go ipeela “nako ya go lla.”—Mmoledi 3:1, 4.

• Phema go ipea lekatana. Ka ge o tla nyaka gore o be noši bakeng sa gore o lle, ga se gabohlale gore o ipee lekatana ka nako e telele. (Diema 18:1) Bolela dilo tše di agago ge o na le bagwera ba gago, ka ge go dula o ngongorega ka molekane wa gago wa nakong e fetilego, gaešita le ge o na le lebaka le le kwagalago la gore o dire seo, go ka dira gore ba bangwe ba se sa go batamela. Nyaka thušo ya maleba go motho yo o mmotago ge o lebane le go dira diphetho tše bohlokwa ka morago ga gore o hlalane le molekane wa gago.

• Hlokomela boemo bja gago bja tša maphelo. Kgateletšego yeo e bakwago ke tlhalo gantši e baka malwetši a bjalo ka madi a magolo le go opša ke hlogo o šoro. Eja gabotse, itšhudulle le go robala ka mo go lekanego.—Baefeso 5:29.

• Tloša dilo tšeo di dirago gore o galefele molekane wa gago wa nakong e fetilego goba tšeo o sa di nyakego, eupša o boloke dipampiri tša bohlokwa. Ge e ba dinepe tša lena tša lenyalo di go kweša bohloko, o ka di bea ka lepokising gomme wa di bolokela bana ba gago.

• Lwantšha maikwelo a fošagetšego. Olga, yo a hladilego monna wa gagwe yoo a ilego a hlotlola, o itše: “Ke be ke fela ke ipotšiša gore: ‘Ke’ng seo mosadi yoo a nago le sona seo nna ke se nago sona?’” Lega go le bjalo, Olga ka morago o ile a lemoga gore go nagana kudu ka dilo tše di fošagetšego go ka feleletša ka go ba le “moya o nyamilego.”—Diema 18:14.

  Batho ba bantši ba hwetša gore go ngwala mabapi le kamoo ba ikwago ka gona go ba thuša gore ba hlaphogelwe le go laola menagano ya bona. Ge e ba o dira se, leka go nagana ka selo se sefsa seo se agago e le gore o tloše kgopolo e fošagetšego yeo o lwantšhanago le yona. (Baefeso 4:23) Ela hloko mehlala e mebedi:

  Ya kgale: Ke molato wa ka ge molekane wa ka a se a botega.

  E mpsha: Mafokodi a ka ga se a nea molekane wa ka lebaka la gore a se mpotegele.

  Ya kgale: Ke sentše nywaga ya ka e kaonekaone le motho yo a fošagetšego.

  E mpsha: Ke tla thaba kutšwanyana ge nka lebelela bokamosong go e na le go lebelela morago.

• Hlokomologa dipolelo tšeo di kwešago bohloko. Bagwera le ba leloko bao ba nago le maikemišetšo a mabotse ba ka bolela dilo tšeo di kwešago bohloko goba gaešita le tšeo di fošagetšego ka wena tše bjalo ka: ‘E bile o be a sa go swanela’ goba ‘Modimo o hloile tlhalo.’ * Beibele e eletša gabotse ge e re: “O se šetše mantšu ka moka ao batho ba a bolelago, e le gore o se kwe ge mohlanka wa gago a go roga.” (Mmoledi 7:21) Martina, yo a nago le nywaga e mebedi a hlalane le molekane wa gagwe, o re: “Go e na le go lebiša tlhokomelo mantšung ao a kwešago bohloko, ke leka go lebelela dilo ka tsela yeo Modimo a di lebelelago ka yona. Menagano ya gagwe e phagametše ya rena.”—Jesaya 55:8, 9.

• Rapela Modimo. O kgothaletša barapedi ba gagwe ka moka gore ba ‘lahlele dipelaelo tša bona ka moka go yena,’ kudukudu dinakong tša ge ba gateletšegile kudu.—1 Petro 5:7.

Juliana, yo a bilego lenyalong ka nywaga e 11, o re: “Ke ile ka lopa monna wa ka gore a dule. Lega go le bjalo, ka morago ga gore a sepele ke ile ka galefela yena gotee le mosadi yoo a bego a dula le yena.” Batho ba bantši bao ba hladilwego ba dula ba galefetše balekane ba bona ba nakong e fetilego kudu. Lega go le bjalo, mabakeng a  mangwe ba ikhwetša ba gapeletšega go boledišana le balekane bao ka mehla, gantši ge e ba ba na le bana.

SEO O KA SE DIRAGO

• Dula o dirišana gabotse le molekane wa gago wa nakong e fetilego. Lebiša šedi dilong tše bohlokwa gomme o bolele ka boripana le ka go lebanya. Ba bantši ba lemogile gore go diriša mokgwa wo go dira gore go be le khutšo.—Baroma 12:18.

• Phema polelo e hlabago. Beibele e nea keletšo e šomago, kudukudu ge o ekwa eka o a hlaselwa, ge e re: “Mang le mang yo a ikhomolelago o bohlalehlale, gomme motho wa temogo o na le moya o fodilego.” (Diema 17:27) Ge e ba o thatafalelwa ke go laola poledišano e sa agego, mohlomongwe o ka re: “Ke nyaka go ipha nako ya go nagana ka seo o sa tšwago go se bolela gomme ke tla bolela le wena ka morago.”

• Aroganya ditirišano tša gago le tša molekane wa gago wa nakong e fetilego ka mo o ka kgonago ka gona, go akaretša tša molao, tša ditšhelete le dipego tša tša kalafo.

Ge a gopola kamoo dilo di bego di le ka gona ka morago ga go hlalana le molekane wa gagwe, Maria o itše: “Morwedi wa ka yo monyenyane o be a dula a lla gomme a thoma go rotela dikobo gape. Ke ile ka bona phapano e itšego le morweding wa ka yo mogolo le ge a be a leka go uta maikwelo a gagwe.” Se se nyamišago ke gore o ka ikwa eka ga o na nako le matla maikwelong a go thuša bana ba gago kudukudu dinakong tšeo ba go hlokago ka tšona.

SEO O KA SE DIRAGO

• Kgothaletša bana ba gago go bolela le wena mabapi le kamoo ba ikwago ka gona, gaešita le ge se se ka bonagala e le ‘mantšu a bošilo.’—Jobo 6:2, 3.

• Šetša maikarabelo a maleba. Le ge o ka ba o ikwa o nyaka go thekgwa maikwelong gomme ngwana wa gago a ka bonagala eka o ikemišeditše go go thekga, e tla be e se go bontšha toka e bile go fošagetše gore o kgopele ngwana wa gago gore a go thuše ka mathata a batho ba bagolo. (1 Bakorinthe 13:11) Phema go tšhollela ngwana wa gago sa mafahleng goba go mo dira gore e be mmoelanyi goba motseta magareng ga gago le molekane wa gago wa nakong e fetilego.

• Rulaganya bophelo bja ngwana wa gago gabotse. Go dula lefelong leo le bego le dula go lona le go kgomarela thulaganyo ya lena go ka le thuša, eupša sa bohlokwa le go feta ke go dula le na le tswalano e botse le Modimo le le lapa ka gore le bale Beibele le go swara borapedi bja lapa.—Doiteronomio 6:6-9.

O ka kgona go tšwela pele le bophelo ka morago ga tlhalo. Melissa, yo a bilego lenyalong ka nywaga e 16, o re: “Ge re be re hlalana, ke ile ka nagana ka gore, ‘Ye ga se tsela yeo ke bego ke nyaka gore bophelo bja ka bo felele ka yona.’” Lega go le bjalo, ga bjale o kgotsofetše go sa šetšwe maemo a gagwe. O re: “Gateetee ka morago ga gore ke kgaotše go leka go fetola dilo tša nakong e fetilego, ke ile ka ikwa gakaone kudu.”