Abaisraeli aba ira bakaragiirwa kuhayo kimwe kya ikumi, a ky’entaatsya yaabo buri mwaka kubaasa kushagika okuramya okw’amazima. Ruhanga akabagira ati: “Otaribura kuha kimwe kya ikumi eky’ebi oyeza omu misiri yaawe buri mwaka.”—Eky’Ebiragiro 14:22.

 Ekiragiro ky’okuha kimwe kya ikumi kikaba kiri kimwe aha biragiro bya Musa ebi Ruhanga yaahaire ihanga rya Israeli. Abakristaayo hati tibakiri hansi y’ebiragiro bya Musa, n’ahabw’ekyo tikirikubeetengyesa kuhayo kimwe kya ikumi. (Abakolosai 2:13, 14) Kureka, buri Mukristaayo naahayo ‘nk’oku amaririire omu mutima gwe, atarikunyoomwa nari akugyemwa, ahakuba Ruhanga naakunda efura.’—2 Abakorinso 9:7.

•  Kimwe kya Ikumi omu Baibuli—“Endagaano Enkuru”

•  Kimwe kya Ikumi omu Baibuli—“Endagaano Ensya”

 Okuha kimwe kya ikumi nikugambwaho emirundi mingi omu kicweka kya Baibuli ekirikumanywa nk’Endagaano Enkuru. Ebingi nibigambwaho omu bwire bw’Ebiragiro ebyahairwe ihanga rya Israeli kurabira omuri Musa. Kwonka hariho ebirikugamba ahari kimwe kya ikumi, ebiragiro bitakabaireho.

Ebiragiro bya Musa Bitakabaireho

 Omuntu w’okubanza kuhayo kimwe kya ikumi akaba ari Abramu (Abrahamu). (Okutandika 14:18-20; Abaheburaayo 7:4) Abramu akaha kimwe kya ikumi omurundi gumwe nk’ekiconco arikukiha omugabe kandi omunyamurwa owa Saalemu. Tihariho buhame obundi omu Baibuli ngu Abrahamu nari abaana be bakagaruka kuha kimwe kya ikumi.

 Omuntu owa kabiri orikugambwaho omu Baibuli owaahaireyo kimwe kya ikumi ni Yakobo mwijukuru w’Abrahamu. Akaraganisa ngu Ruhanga yaamuha omugisha, naija kumuha kimwe kya ikumi ‘ahari byona ebi araagume naamuha.’ (Okutandika 28:20-22) Abarikucondooza nibagira ngu Yakobo naabaasa kuba yaahaireyo kimwe kya ikumi omu bitambo by’enyamaishwa. N’obu Yakobo yaarahiire kuhayo kimwe kya ikumi, taragyemesereize ab’eka ye kukora nikyo kimwe.

Omu Bwire bw’Ebiragiro bya Musa

 Abaisraeli aba ira bakaragiirwa kuhayo kimwe kya ikumi kushagika emirimo y’okuramya kwabo.

•   Kimwe kya ikumi kikaba nikikoresibwa kureeberera abari omu buheereza obw’obutwire, nk’Abaleevi n’abanyamurwa abaabaire bataine eitaka ry’okuhingamu. (Okubara 18:20, 21) Abaleevi abaabaire batari banyamurwa bakaba batunga kimwe ya ikumi kuruga aha bantu, reero nabo bakoraho kimwe kya ikumi ekirikukirayo oburungi bakiha Yehova.—Okubara 18:26-29.

•   Nikireebeka ngu bakaba baine kuhayo kimwe kya ikumi eky’omuringo gwa kabiri omu mwaka, ekyabaire nikigasira bombi Abaleevi n’abanyamurwa. (Eky’Ebiragiro 14:22, 23) Amaka g’Abaisraeli gakaba nigakora gatyo na munonga haaba hariho obugyenyi bw’omutaano, kandi obumwe kikaba kikorwa kuhwera abooro kutunga eby’okurya.—Eky’Ebiragiro 14:28, 29; 26:12.

 Kimwe kya ikumi kikaba nikibarwa kita? Abaisraeli bakaba nibahayo kimwe kya ikumi ky’ebi bashaarwire omu mwaka. (Abaleevi 27:30) Ku baabaire bacwamu kuhayo kimwe kya ikumi barikukoresa esente, bakaba boongyeramu kimwe kya kataano. (Abaleevi 27:31) Bakaragirwa n’okuhayo “kimwe kya ikumi ky’amasyo g’ente nari ag’entaama.”—Abaleevi 27:32.

 Abaisraeli kubaasa kumanya kimwe kya ikumi ky’amasyo, bakaba batoorana buri nyamaishwa ya ikumi ahari ezo ezirikushohora kuruga omu nju yaazo. Ekiragiro kikaba kitarikubeetengyesa kwetegyereza enyamaishwa ezo, kuzihiinganisa nari kuziguza bakaihamu esente z’okuhayo. (Abaleevi 27:32, 33) Kwonka, kimwe kya ikumi eky’omuringo gwa kabiri ekyabaire nikikoresibwa aha bugyenyi bw’omutaano, kikaba nikibaasa kuheebwayo omu sente. Entebeekanisa egi ekaba neeyorobera Abaisraeli abaabaire nibagyenda orugyendo ruraingwa kwija aha bugyenyi obu.—Eky’Ebiragiro 14:25, 26.

 Abaisraeli bakaba nibahayo ryari kimwe kya ikumi? Bakaba nibahayo kimwe kya ikumi buri mwaka. (Eky’Ebiragiro 14:22) Kureka omwaka gwa mushanju, gukaba guri ogw’omutaano. Omwaka ogwo gukaba guri ogwa sabato, nari omwaka gw’okuhuumura, obu Abaisraeli baabaire batarikwikirizibwa kuhinga ekintu kyona. (Abaleevi 25:4, 5) Ahabw’enshonga egyo Abaisraeli bakaba nibahayo kimwe kya ikumi omu bwire bw’eishaaruura. Buri mwaka gwa kashatu n’ogwa mukaaga Abaisraeli bakaba babagana kimwe kya ikumi ekya kabiri n’abooro n’Abaleevi.—Eky’Ebiragiro 14:28, 29.

 Omuntu akaba afubirwa ata yaaba atahaireyo kimwe kya ikumi? Omu biragiro hakaba hatarimu kifubiro ahabw’okuremwa kuhayo kimwe kya ikumi. Okuhayo kimwe kya ikumi bukaba buri obujunaanizibwa bwa buri omwe. Abaisraeli bakaba baine kugambira Ruhanga ngu baahayo kimwe kya ikumi, kandi bakamushaba emigisha. (Eky’Ebiragiro 26:12-15) Ruhanga akaba naareeba okwanga kuhayo kimwe kya ikumi nk’okumwiba.—Malaki 3:8, 9.

 Okuhayo kimwe kya ikumi gukaba guri omugugu? Ngaaha. Ruhanga akaraganisa ihanga rya Israeli ngu baamuha kimwe kya ikumi naija kubashuka emigisha babure na ah’okugita. (Malaki 3:10) Kwonka ku baabaire banga kuhayo kimwe kya ikumi bakaba babonabona. Bakaba batatunga migisha ya Ruhanga, kandi bakaba batagasirwa omu murimo gw’Abanyamurwa n’Abaleevi abu bakwatsire eijaga.—Nehemia 13:10; Malaki 3:7.

 Obu Yesu yaabaire ari omu nsi kikaba nikyetengyesa abaheereza Ruhanga ab’amazima kuhayo kimwe kya ikumi. Kwonka, ekyo kikahendera obu Yesu yaafa.

Omu bwire bwa Yesu

 Ekicweka kya Baibuli eki baingi barikumanya nk’Endagaano Ensya nikyoreka ngu Abaisraeli bakagumizamu nibahayo kimwe kya ikumi, n’obu Yesu yaabaire ari omu nsi. Yesu akaikiriza ngu kikaba kihikire abantu okuhayo kimwe kya ikumi, kwonka akahana abanyadiini abaabaire nibahayo kimwe kya ikumi kwonka “[barikwehuzya] ebigambo bikuru eby’omu Biragiro, okucwa emanja ez’amazima, n’embabazi, n’okwikiriza.”—Matayo 23:23.

Bwanyima ya Yesu kufa

 Okuhayo kimwe kya ikumi kikaba kitakyetengyesa bwanyima ya Yesu kufa. Ekitambo kya Yesu kikamariraho kimwe ebiragiro bya Musa otwariiremu n’ekiragiro ‘ky’okuhayo kimwe kya ikumi.’—Abaheburaayo 7:5, 18; Abaefeso 2:13-15; Abakolosai 2:13, 14.