Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Somolɛ Mɔɔ Agyalɛma Dɔɔnwo Bɔ La Sɔbelɛ

Somolɛ Mɔɔ Agyalɛma Dɔɔnwo Bɔ La Sɔbelɛ

Somolɛ Mɔɔ Agyalɛma Dɔɔnwo Bɔ La Sɔbelɛ

BAEBOLO ne ɛnga kɛ agyalɛ la aze. Nyamenle luale ye sunsum ne azo ɔmanle ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hɛlɛle kɛ ewiade ne anu edwɛkɛ maa nwuvolɛ “nwo kyele bɛ.” (1 Kɔlentema 7:28) Noko agyalɛma bahola abɔ mɔdenle amaa bɛ ngyegyelɛ ne azo ade na bɛ nye alie kpalɛ. Suzu somolɛ nsia ɛhye mɔ mɔɔ kunlima nee yelɛma dɔɔnwo bɔ la anwo na nea kɛzi Baebolo ngyinlazo zo ɛlilɛ kola boa la.

1

SOMOLƐ:

“Me nee me bokavolɛ yɛ avinli ɛlɛte.”

BAEBOLO NGYINLAZO:

“Na bɛanwu ninyɛne mɔɔ nwolɛ hyia kpalɛ la.”FELEPAEMA 1:10, NW.

Wɔ agyalɛ ne le ninyɛne mɔɔ anwo hyia kpalɛ wɔ wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu la anu ko. Ɔwɔ kɛ ɛdumua ɛdwenle yemɔ anwo. Yemɔti, suzu nwo saa wɔ ngyehyɛleɛ ne a maa ngyegyelɛ ɛhye ba a. Mmamaa wɔ gyima te wɔ nee wɔ bokavolɛ avinli. Nɔhalɛ nu, gyima nee ninyɛne bie mɔ mɔɔ ɛnrɛhola ɛnrɛyɛ nwolɛ ɛhwee la bamaa ɛ nee wɔ bokavolɛ avinli ade mekɛ ekyi. Noko ɔwɔ kɛ ɛyɛ nzenzaleɛ wɔ debie biala mɔɔ ɛbahola wɔayɛ nwolɛ debie la anu. Debie le kɛ mekɛ mɔɔ ɛfa ɛdielie ɛ nye anzɛɛ ɛfa ɛkɔkpɔla ɛ gɔnwo mɔ la.

Noko, agyalɛma bie mɔ yɛ gyima gyɛne boka mɔɔ bɛyɛ la anwo anzɛɛ bɛfa mekɛ dɔɔnwo bɛdielie bɛ nye ɔluakɛ bɛngulo kɛ bɛnyia mekɛ bɛmaa bɛ bokavolɛ. Menli ɛhye mɔ tɛ kɛ bɛ nee bɛ bokavolɛ “avinli ɛlɛte” ɔ, emomu, bɛlɛnriandi ngyegyelɛ. Saa wɔ bokavolɛ ne anzɛɛ ɛdawɔ mumua ne ɛboka menli ɛhye mɔ anwo a, ɔwɔ kɛ ɛnwu ngyegyelɛ ne na ɛdi nwolɛ gyima. Saa ɛ nee wɔ bokavolɛ ne yɛ ninyɛne bɔ nu a, yɛɛ bɛ mu nwiɔ bɛbanyi bɛarayɛ “nwonane ko” bɔkɔɔ a.—Mɔlebɛbo 2:24.

Kɛzi bie mɔ ɛva folɛ ɛhye ɛli gyima la: Andrew * nee Tanji vi Australia, bɛgyale la ye ɛvolɛ bulu ɛne. Andrew ka kɛ: “Menwu ye kɛ gyima dɔɔnwo ɛyɛlɛ nee mekɛ dɔɔnwo mɔɔ bɛfa bɛ nee bɛ gɔnwo mɔ kɔdielie bɛ nye la kola sɛkye agyalɛ. Ɔlua ɛhye ati, me nee me ye yɛnyia mekɛ yɛdi adwelie na yɛda yɛ nganeɛdelɛ ali yɛkile yɛ nwo.”

Dave nee Jane mɔɔ bɛde Ameleka na bɛgya ɛvolɛ 22 la, fa mitini 30 ka bɛ anwubielɛ nee bɛ nzuzulɛ kile bɛ nwo nɔsolɛ biala. Jane ka kɛ: “Ɛhye le mekɛ mɔɔ nwolɛ hyia yɛ kpalɛ mɔɔ yɛmmaa debie biala ɛndenda yɛ gyakɛ anu a.”

2

SOMOLƐ:

“Mennyia mɔɔ mekpondɛ ye agyalɛ ɛhye anu la bieko.”

BAEBOLO NGYINLAZO:

“Awie biala mmadwenle ɔ ngome ye boɛyɛlɛ nwo. Bɛdwenle bɛ gɔnwo mɔ ɛdeɛ nwo.”1 KƆLENTEMA 10:24.

Awie mɔɔ dahuu dwenle mɔɔ ɔbanyia ye wɔ agyalɛ nu anwo la anye ɛnrɛlie ɛlɛ, saa bɔbɔ ɔgya fane dɔɔnwo a. Agyalɛ gyinla, saa agyalɛma ne dwenle mɔɔ bɛbayɛ bɛamaa bɛ gɔnwo la anwo bɛtɛla mɔɔ bɛbanyia ye la a. Gyisɛse hilele deɛmɔti: “Nyilalɛ dɔɔnwo wɔ ɛmanlɛ nu tɛla ɛlielɛ.”—Gyima ne 20:35.

Kɛzi bie mɔ ɛva folɛ ɛhye ɛli gyima la: Maria nee Martin mɔɔ bɛwɔ Mexico la ɛgya ɛvolɛ 39. Noko tɛ mekɛ ne amuala a ninyɛne hɔle boɛ manle bɛ a. Bɛkakye ngyegyelɛ bie mɔɔ bɛhɔle nu la. Maria ka kɛ, “Mekɛ bie mɔɔ ɛnee yɛlɛdi butule kpole bie la, menganle edwɛkɛ bie mɔɔ ɛbulɛ ɛnle nu fee la mengilele Martin. Ɔvale ɛya kpole. Membɔle mɔdenle kɛ mekile nu meahile ye kɛ tɛ me edwɛkɛ kpalɛ ɔ, na ɛnee meva ɛya la ati ɔ. Noko yeandie.” Martin ka kɛ, “Wɔ butule zɔhane anu, menyianle adwenle kɛ yɛnrɛhola yɛnrɛdɛnla bieko, yemɔti ɔwɔ kɛ megyakyi mɔdenle mɔɔ melɛbɔ meamaa agyalɛ ne ayɛ boɛ la.”

Ɛnee Martin kulo kɛ ɔ ye bu ye. Ɛnee Maria kpondɛ kɛ ɔ hu te ye edwɛkɛ bo. Ɛnee bɛ nuhua biala ɛnnyia mɔɔ ɔkpondɛ la.

Kɛ ɔyɛle mɔɔ bɛlile bɛ ngyegyelɛ ne azo ɛ? Martin ka kɛ, “Menyianle abotane memanle me ɛya ne hanle aze. Akee yɛzile kpɔkɛ kɛ yɛbali folɛ mɔɔ nrɛlɛbɛ wɔ nu mɔɔ Baebolo ne tu ye wɔ ɛbulɛ nee atiakunlukɛnlɛmayɛlɛ nwo la azo. Ɛvolɛ dɔɔnwo mɔɔ ɛze la, yɛnwu kɛ ɔnva nwo ngyegyelɛ biala mɔɔ ɔbara la, yɛbahola yɛali zo, saa yɛsɛlɛ Nyamenle kɛ ɔboa yɛ na yɛdi folɛ mɔɔ wɔ Baebolo ne anu la azo a.”—Ayezaya 48:17, 18; Ɛfɛsɛsema 4:31, 32.

3

SOMOLƐ:

“Me bokavolɛ ne ɛnyɛ ye gyima.”

BAEBOLO NGYINLAZO:

“Yɛ nuhua ko biala babu ye mgbonda ahile Nyamenle.”WULOMUMA 14:12.

Ɔda ali kɛ anyelielɛ ɛnrɛra agyalɛ nu, saa bokavolɛ kokye a yɛ ye gyima a. Noko saa menli nwiɔ ne bu bɛ nye gua bɛ gyima zo na biala fa ɛzonle ne soa ɔ gɔnwo a, akee edwɛkɛ ne bazɛkye bɔkɔɔ.

Saa ɛdwenle mɔɔ wɔ bokavolɛ ne bayɛ amaa wɔ la angome anwo a, ɛ nye ɛnrɛlie ɛlɛ. Ɛfa ɛyɛ wɔ adwenle kɛ wɔ bokavolɛ ne ɛnyɛ ye gyima la ati ɛdawɔ noko ɛnrɛyɛ wɔ gyima a, ɛ nye ɛnrɛlie. Noko, saa ɛbɔ mɔdenle kɛ ɛbayɛ kunli anzɛɛ yelɛ kpalɛ a, ɔda ali kɛ wɔ agyalɛ ne bayɛ boɛ. (1 Pita 3:1-3) Mɔɔ hyia kpalɛ la, ɛmaa Nyamenle nwu ye kɛ ɛbu ye agyalɛ ngyehyɛleɛ ne, na wɔ nyɛleɛ bamaa ɔ nye alie kpalɛ.—1 Pita 2:19.

Kɛzi bie mɔ ɛva folɛ ɛhye ɛli gyima la: Kim nee ɔ hu mɔɔ bɛde Korea la ɛgya ɛvolɛ 38. Kim ka kɛ: “Ɔdwu mekɛ ne bie a me hu fa me nwo ɛya mɔɔ ɔngulo kɛ ɔ nee me kɛdendɛ mɔɔ menze deɛmɔti a. Ɛhye maa mete nganeɛ kɛ ɛlɔlɛ mɔɔ ɔlɛ ɔmaa me la ɛha aze. Ɔtɔ kenle ne bie a, meka ye me ti anu kɛ, ‘Duzu ati a ɔkulo kɛ mete ye edwɛkɛ bo noko yemɔ ɔmbɔ mɔdenle kɛ ɔbade me ɛdeɛ bo ɛ?’”

Anrɛɛ Kim bahola ava ye adwenle ahɔ ninyɛne mɔɔ ɛngɔ boɛ anzɛɛ mɔɔ ye bokavolɛ ne ɛnyɛ la azo. Noko, yeanyɛ ye zɔ. Kim se: “Kɛ anrɛɛ mebanyia ɛya la, menwu ye kɛ nvasoɛ wɔ zo kɛ mebalumua wɔ anzondwolɛ ɛkpondɛlɛ nu. Awieleɛ kolaa ne yɛ ahonle tɔ yɛ azule nu na yɛsiezie yɛ avinli anzondwolɛ nu.”—Gyemise 3:18.

4

SOMOLƐ:

“Me ye ɛmbɛlɛ ɔ nwo aze.”

BAEBOLO NGYINLAZO:

“Nrenya biala amenle a le Kelaese.” 1 KƆLENTEMA 11:3.

Ɔwɔ kɛ kunli mɔɔ te nganeɛ kɛ ɔ ye ɛmbɛlɛ ɔ nwo aze la dumua neɛnlea ye nu saa ɔbɛlɛ ɔ nwo aze ɔmaa Gyisɛse Kelaese, ɔ Menle ne a. Kunli bahola azukoa Gyisɛse neazo ne yeabɛlɛ ɔ nwo aze.

Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hɛlɛle kɛ, “Kunlima, bɛhulo bɛ ye mɔ kɛmɔ Kelaese hulole Asɔne ne na ɔdole ye ngoane aze wɔ ɔ ti la.” (Ɛfɛsɛsema 5:25) Gyisɛse anyɛ ye ɛdoavolɛ ne mɔ “kpɔdekpɔde.” (Maake 10:42-44) Ɔmanle bɛ adehilelɛ wienyi, yɛɛ ɔdenrɛdenrɛle bɛ. Noko yeanyɛ kyengye ɛlɛ. Ɛnee ɔze kɛ ɔnrɛhola ɔnrɛmaa bɛnrɛyɛ mɔɔ bɛnrɛhola ye yɛ la. (Mateyu 11:29, 30; Maake 6:30, 31; 14:37, 38) Ɔvale bɛ boɛyɛlɛ ɔlumuale ye ɛdeɛ nyunlu dahuu.—Mateyu 20:25-28.

Ɔwɔ kɛ kunli biza ɔ nwo kpuyia ɛhye, ‘Asoo menli adwenle wɔ tileyɛlɛ nee mraalɛ nwo la nyia me nwo zo tumi tɛla Baebolo nu folɛdulɛ nee nuhua neazo ɔ?’ Kɛ neazo la, kɛ wɔ adwenle se wɔ wɔ raalɛ mɔɔ nee ɔ hu ɛnyɛ adwenle na ɔfa ɛbulɛ ɔda ye nzuzulɛ ali la anwo ɛ? Ɔwɔ Baebolo ne anu kɛ ɛnee Ebileham aye Sɛla bɛlɛ ɔ nwo aze. (1 Pita 3:1, 6) Noko akee, ɔhilele ye adwenle wɔ mekɛ mɔɔ Ebileham annwu ngyegyelɛ mɔɔ ɛnee ɛlɛba ye abusua ne anwo zo la.—Mɔlebɛbo 16:5; 21:9-12.

Ɔda ali kɛ, Ebileham anwunlonwunla Sɛla mɔɔ ɛnee ɔngola tendɛ a. Ɛnee ɔ ti ɛnyɛ se. Zɔhane ala a kunli mɔɔ di Baebolo folɛdulɛ zo la ɛnrɛnwunlonwunla ɔ ye kɛ ɔli edwɛkɛ biala mɔɔ ɔbaha la azo a. Saa ɔda anwunvɔnezelɛ ali wɔ ye tileyɛlɛ ne anu a, ɔ ye babu ye.

Kɛzi bie mɔ ɛva folɛ ɛhye ɛli gyima la: James, mɔɔ de England na yegya ɛvolɛ mɔtwɛ la ka kɛ: “Melɛsukoa kɛ mebabɔ me ye amaneɛ kolaa na meazi kpɔkɛ mɔɔ anwo hyia la. Mebɔ mɔdenle kɛ menrɛdwenle me ngome me nwo. Emomu, mefa mesie me nye zo kɛ memaa ye ngyianlɛ alumua me ɛdeɛ nyunlu.”

George wɔ Ameleka na yegya ɛvolɛ 59. Ɔka kɛ: “Membu me ye kɛ ɔwɔ me bo, emomu, kɛ bokavolɛ mɔɔ ze nrɛlɛbɛ na ɔbɔ mɔdenle.”—Mrɛlɛbulɛ 31:10.

5

SOMOLƐ:

“Me hu ɛnnumua wɔ ninyɛne ɛyɛlɛ nu.”

BAEBOLO NGYINLAZO:

“Raalɛ nrɛlɛbɛvolɛ kyekye awuke, na raalɛ koasea bɔ awuke.”—MRƐLƐBULƐ 14:1.

Saa ɛ hu twenlehwenle ɔ bo aze wɔ kpɔkɛzilɛ anzɛɛ abusua ne ninyɛne ɛyɛlɛ nu a, ninyɛne nsa yɛɛ ɛbahola wɔayɛ a. (1) Ɛbahola wɔaha ye sinlidɔlɛ ne anwo edwɛkɛ dahuu anzɛɛ (2) ɛbahola wɔalie abusua tileyɛlɛ ne anzɛɛ (3) ɛbahola wɔavi ahonle nu wɔahanvo ye wɔ mɔdenle biala mɔɔ ɔbabɔ la anwo. Saa ɛfa ndenle nwiɔ ne mɔɔ lumua la biala azo a, ɛbabɔ wɔ awuke. Saa ɛfa adenle ne mɔɔ tɔ zo nsa la azo a, ɛbakyekye wɔ awuke, anzɛɛ ɛbamia wɔ agyalɛ ne anu.

Mrenya dɔɔnwo anye die ɛbulɛ nwo bɔbɔ tɛla ɛlɔlɛ. Yemɔti saa ɛmaa ɛ hu te nganeɛ kɛ ɛbu ye—ɛ nye sɔ mɔdenle mɔɔ ɔbɔ ɔdumua abusua ne anyunlu la a—ɔbayɛ ye gyima ne boɛ. Nɔhalɛ nu, ɔdwu mekɛ ne bie a, ɛ nee ɛ hu ɛnrɛyɛ adwenle wɔ debie bie anwo. Ɔwɔ kɛ bɛ mu nwiɔ bɛtɛnla aze bɛka nwolɛ edwɛkɛ. (Mrɛlɛbulɛ 18:13) Noko, edwɛkɛ agbɔkɛ nee ɛnelɛ mɔɔ ɛbava wɔali gyima la bahola amaa agyalɛ ne agyinla anzɛɛ azɛkye. (Mrɛlɛbulɛ 21:9; 27:15) Fa ɛbulɛ tendɛ na ɛbanyia mɔɔ ɛkpondɛ la—kunli mɔɔ dumua ninyɛne ɛyɛlɛ nu.

Kɛzi bie mɔ ɛva folɛ ɛhye ɛli gyima la: Michele, mɔɔ de United States na yegya ɛvolɛ 30 la ka kɛ: “Kɛmɔ me nli angome a tetele me nee me mediema mraalɛ nwiɔ ne mɔɔ kunli biala amboa ye la ati, ɛnee ɔle raalɛ mɔɔ ɔ nwo yɛ se kpalɛ na ɔdi ɔ ti anwo. Menzukoale subane ɛhye mɔ. Yemɔti ɛnee ɔwɔ kɛ mebɔ mɔdenle kpalɛ na meahola meabɛlɛ me nwo aze. Kɛ neazo la, mezukoa kɛ mebava me ti meahɔ me hu anwo wɔ me kpɔkɛzilɛ nu, menrɛli me ti anwo.”

Ndetelɛ mɔɔ Rachel, mɔɔ wɔ Australia na ɔ nee Mark ɛgya ɛvolɛ 21 nyianle la, noko ɛnyia ɔ nwo zo tumi. Ɔka kɛ, “Me nli ambɛlɛ ɔ nwo aze ammaa me ze ɛlɛ. Ɛnee ɛbulɛ ɛnle ɛkɛ yɛɛ butule ala a bɛdi a. Mekɛ mɔɔ mengɔle agyalɛ ɛkɛ ne ala la, menzukoale me nli. Noko nzinlii, menwunle nvasoɛ mɔɔ wɔ Baebolo folɛdulɛ mɔɔ fane ɛbulɛ nwo azo ɛlilɛ zo la. Kɛkala me nee Mark yɛ nye die kpalɛ wɔ yɛ agyalɛ ne anu.”

6

SOMOLƐ:

“Mengola me bokavolɛ ne subane ɛtane nloa gyinla bieko.”

BAEBOLO NGYINLAZO:

“Bɛsosɔ bɛ nwo ngoko ngoko, na saa bie lɛ ɔ gɔnwo anwo ɛya a ɔva ɔhyɛ ye.” KƆLƆSAEMA 3:13.

Mekɛ mɔɔ ɛnee ɛkpondɛ kɛ ɛgya wɔ bokavolɛ ne la, ɛvale wɔ adwenle ɛziele ye subane kpalɛ ne mɔ azo, mɔɔ wɔannwu ye sinlidɔlɛ ne mɔ bɔbɔ a. Asoo ɛbahola wɔayɛ ye zɔ kɛkala? Nɔhalɛ nu, wɔ bokavolɛ ne bahola ayɛ ninyɛne bie mɔ mɔɔ ɛ nye ɛnrɛlie nwo a. Noko biza ɛ nwo kɛ, ‘Me bokavolɛ ne subane boni a mebava me adwenle meazie zo a—kpalɛ ne anzɛɛ ɛtane ne?’

Gyisɛse vale ndonwo kɛnlɛma bie hilele kɛzi ɔwɔ kɛ yɛbu yɛ nye yɛgua awie mɔ nvonleɛ zo la anu. Ɔbizale kɛ: “Duzu ati a ɛnwu mumunli mɔɔ la ɛ diema anye zo, na ɛndwenle dubinli ne mɔɔ la ɛ nye zo la anwo ɛ?” (Mateyu 7:3) Mumunli le evinli ekyi bie ala. Noko dubinli le baka kpole mɔɔ bɛkola bɛkpakye bie bɛtu sua zo a. Duzu a ɛnee ɔkpondɛ yeahile a? “Dumua ye dubinli ne mɔɔ la ɛ nye zo la na wɔanwu debie kpalɛ, na wɔahola wɔaye mumunli ne mɔɔ la ɛ diema ne anye zo la.”—Mateyu 7:5.

Gyisɛse vale kɔkɔbɔlɛ mɔɔ anye bolo wɔ nu la a bukele ye ndonwo ne anye a. Ɔhanle kɛ: “Bɛmmabua awie mɔ ndɛne na Nyamenle ambua bɛ ndɛne, ɔboalekɛ ndɛne mɔɔ bɛkɛva bɛkɛbua awie mɔ la yɛ Nyamenle bava abua bɛdabɛ noko a.” (Mateyu 7:1, 2) Saa ɛkulo kɛ Nyamenle fa wɔ ɛtane—dubinli mɔɔ la ɛ nye zo la kyɛ wɔ a—ɛnee ɔle kpalɛ kɛ ɛbu ɛ nye ɛgua wɔ bokavolɛ ne nvonleɛ zo.—Mateyu 6:14, 15.

Kɛzi bie mɔ ɛva folɛ ɛhye ɛli gyima la: Jenny, mɔɔ de England na ɔ nee Simon ɛgya ɛvolɛ ngɔnla la ka kɛ: “Menwu kɛ debie mɔɔ maa meta mefa me hu anwo ɛya la a le ninyɛne mɔɔ ɔmaa ɔka amozi dahuu la. Ɔyɛ azibɛnwo, ɔluakɛ mekɛ mɔɔ yɛtɛgyale la ɛnee ɔdi ninyɛne nwo gyima ndɛndɛ. Noko, kɛkala menwu kɛ medame noko metɔ sinli, mele kyengye wɔ ninyɛne bie mɔ anwo. Me nee Simon yɛlɛsukoa kɛ yɛbabu yɛ nye yɛagua yɛ nuhua ko biala nvonleɛ ngyikyi zo.”

Curt, mɔɔ gya Michele mɔɔ yɛlumua yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la ka kɛ: “Saa ɛfa wɔ adwenle ɛkɔ ninyɛne mɔɔ ka ɛya mɔɔ wɔ bokavolɛ yɛ la azo a, sinlidɔlɛ ne mɔ yɛ mgbole. Mekulo kɛ mefa me adwenle mesie subane kpalɛ mɔɔ manle mengulole Michele la azo.”

Mɔɔ Maa Agyalɛ Yɛ Kpalɛ

Neazo ekyi ɛyeka kile kɛ ngyegyelɛ ɛmkpa agyalɛ nu, noko bɛkola bɛdi konim. Duzu a maa agyalɛ yɛ kpalɛ a? Kulo Nyamenle na fi wɔ ahonle nu di folɛ mɔɔ ye Edwɛkɛ, Baebolo ne tu la azo.

Alex nee Itohan mɔɔ bɛwɔ Nigeria na bɛgyale la yebo ɛvolɛ 20 la, ɛzukoa mɔɔ maa agyalɛ gyinla la. Alex ka kɛ: “Menwu kɛ saa agyalɛma ne fa Baebolo ngyinlazo di gyima a, bɛbahola bɛali asɛɛ agyalɛ nu ngyegyelɛ biala azo.” Ɔ ye ka kɛ: “Yɛranwu kɛzi ɔhyia kɛ yɛbɔ nu yɛyɛ asɔne dahuu na yɛdi Baebolo nu folɛdulɛ mɔɔ se yɛvi ahonle nu yɛhulo yɛ nwo na yɛnyia abotane la azo. Ɛnɛ, yɛ ngyegyelɛ anzo kɛ mekɛ mɔɔ yɛgyale ɛkɛ ne ala la.”

Ɛbahulo kɛ ɛbanwu kɛzi folɛ kpalɛ mɔɔ wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne anu bahola aboa wɔ abusua ne la ɔ? Saa ɛkulo a, ɛnee nwu Gyihova Alasevolɛ maa bɛ nee wɔ ɛzukoa Duzu A Baebolo ne Kilehile Amgba A? buluku ne tile 14. *

[Ɔ bo ɛkɛ ne edwɛkɛ ne mɔ]

^ ɛden. 10 Bɛhakyi aluma ne bie mɔ.

^ ɛden. 63 Gyihova Alasevolɛ a yɛle a.

[Nvoninli wɔ mukelɛ 4]

Asoo yɛnyia mekɛ yɛmaa yɛ nwo?

[Nvoninli wɔ mukelɛ 5]

Mebɔ mɔdenle wɔ ɛmanlɛ nu metɛla ɛlielɛ ɔ?

[Nvoninli wɔ mukelɛ 6]

Medumua wɔ yɛ avinli ɛziezielɛ nu ɔ?

[Nvoninli wɔ mukelɛ 7]

Asoo mebiza me ye adwenle kolaa na meazi kpɔkɛ?

[Nvoninli wɔ mukelɛ 9]

Asoo mefa me adwenle mesie subane kpalɛ mɔɔ me bokavolɛ ne lɛ la azo?