Sigui pa e contenido

Sigui pa e index

CAPITULO CUATER

“Unda Cu Bo Bay, Lo Mi Bay”

“Unda Cu Bo Bay, Lo Mi Bay”

1, 2. (a) Describi e biahe di Ruth cu Noemi y e tristeza cu cada un tabatin. (b) Dicon e biahe di Ruth cu Noemi no a nifica mescos pa nan dos?

RUTH tabata cana banda di Noemi riba e caminda largo di e sabananan di Moab. Biento tabata supla duro. Awor nan tabata nan so; dos figura cu apenas bo por a mira den e paisahe inmenso ey. Kisas ora Ruth a ripara cu tabata bira laat, el a bira wak su suegra y puntra su mes si acaso no tabata ora pa busca un luga pa pasa anochi. E tabata stima Noemi masha hopi y kier a haci tur loke e tabata por pa cuid’e.

2 E dos muhernan ey tabata hopi tristo. Noemi tabatin hopi aña viuda, pero recientemente el a perde su dos yiu hombernan, Kelion cu Mahlon. Mahlon tabata Ruth su casa. Ruth cu Noemi tabata bayendo Betlehem na Israel. Pero pa cada un, e biahe a nifica un otro cos: Noemi tabata bay cas bek, pero Ruth, un Moabita, tabata bay un tera desconoci. El a bay laga su famia, su pais, su cultura y su diosnan.—Lesa Ruth 1:3-6.

3. Kico lo yuda nos imita e fe di Ruth?

3 Kico lo a motiva un mucha muher manera Ruth pa haci un cambio drastico asina? Unda el a haya e forsa pa cuminsa un bida nobo y pa cuida Noemi? Ruth ta un bon ehempel di fe, y e contesta riba e preguntanan ey lo yuda nos mira varios aspecto den cua nos por imit’e. (Wak tambe e cuadro “ Un Obra Maestro den Miniatura.”) Pa cuminsa, laga nos wak dicon e dos muhernan aki a haci e biahe largo ey pa Betlehem.

Tragedia A Caba cu un Famia

4, 5. (a) Dicon Noemi cu su famia a bay biba na Moab? (b) Cua ta algun reto cu Noemi a enfrenta na Moab?

4 Ruth a lanta na Moab, un pais chikito cu tabata keda na oost di Lama Morto. E region eleva ey tabata consisti principalmente di sabana yen di baranca, caminda no tabata crece mucho palo grandi. Hopi biaha “e tera di Moab” a produci bon cosecha, hasta ora hamber tabata asota Israel. De echo, ta esey a laga Ruth conoce Mahlon cu su famia.—Ruth 1:1.

5 Un hamber feroz na Israel a pone Elimelek, casa di Noemi, bandona su tera natal y bay biba na Moab hunto cu su casa y su dos yiunan. Pero pa motibo di e mudanza aki tabata dificil pa e miembronan di e famia sirbi Dios, pasobra como Israelita, nan mester a bay regularmente na e luga sagrado cu Jehova a scoge pa rindi adoracion. (Deu. 16:16, 17) Noemi a logra mantene su fe bibo, pero e morto di su casa tabata un golpi duro p’e.—Ruth 1:2, 3.

6, 7. (a) Dicon Noemi kisas a keda preocupa ora cu su dos yiu hombernan a casa cu muher Moabita? (b) Dicon e manera cu Noemi a trata su nueranan ta digno di elogio?

6 Probablemente Noemi a bolbe haya un golpi ora cu su yiunan a casa cu muher Moabita. (Ruth 1:4) E tabata sa cu Abraham, e antepasado di su pueblo, a haci hopi esfuerso pa busca un casa pa su yiu Isaak for di entre su mes hendenan, ya cu nan tabata adora Jehova. (Gen. 24:3, 4) Y mas despues, e Ley di Moises a spierta e Israelitanan pa no laga nan yiunan casa cu stranhero, pasobra e pueblo di Dios lo por a cuminsa adora dios falso.—Deu. 7:3, 4.

7 Pero tanto Mahlon como Kelion a casa cu muher Moabita. Noemi kisas a keda preocupa, of hasta decepciona, pero toch el a haci esfuerso pa trata su nueranan, Ruth y Orfa, cu bondad y amor. Kisas el a carga e speransa cu un dia nan tambe lo a cuminsa adora Jehova. En todo caso, tanto Ruth como Orfa tabata stima Noemi. E bon relacion cu nan tabatin cu ne a yuda e dos mucha muhernan ey hopi ora cu nan a perde nan casa prome cu nan por a haya yiu.—Ruth 1:5.

8. Kico lo a atrae Ruth na Jehova?

8 Acaso Ruth su religion a yud’e trata cu e perdida ey? Probablemente cu no. E Moabitanan tabata adora hopi dios, di cua esun principal tabata Kemos. (Num. 21:29)Ta parce cu e religion Moabita tabata mesun cruel y horibel cu e otro religionnan di e tempo ey. Nan tabata hasta ofrece mucha como sacrificio. Si sea Mahlon of Noemi a siña Ruth algun cos tocante Jehova, Ruth lo mester a keda impresiona cu e Dios amoroso y misericordioso di Israel. Esta un contraste grandi entre Jehova y e diosnan di Moab! Jehova tabata kier pa hende ador’e motiva pa amor, no teror. (Lesa Deuteronomio 6:5.) Despues di a sufri un perdida grandi asina, Ruth kisas a bira mas cera ainda cu Noemi y gustosamente tabata scucha e señora di edad ey papia tocante Jehova, tocante e cosnan maraviyoso cu e Dios Todopoderoso ey a haci y e manera amoroso y misericordioso cu el a trata cu Su pueblo.

Ruth a busca consuelo cerca Noemi na ora di tristeza y morto di su ser keri

9-11. (a) Ki decision Noemi, Ruth y Orfa a tuma? (b) Kico nos por siña for di e tragedianan cu nan a enfrenta?

9 Noemi tabata ansioso pa sa con cos tabata na su pais. Riba un dia el a tende, kisas for di boca di un comerciante biahero, cu no tabatin hamber mas na Israel ya cu Jehova a bin na yudansa di su pueblo. Betlehem a bolbe duna honor na su nomber, cu a nifica “Cas di Pan.” Pues, Noemi a dicidi di bay cas bek.—Ruth 1:6.

10 Kico Ruth cu Orfa lo haci? (Ruth 1:7) E experencia teribel cu nan a pasa aden a laga nan bira hopi cera cu Noemi. Specialmente Ruth a admira Noemi su manera bondadoso y su fe firme den Jehova. E tres viudanan a sali hunto pa bay Juda.

11 E relato di Ruth ta siña nos cu tanto mal hende como bon hende ta sufri tragedia y morto di un ser keri. (Ecl. 9:2, 11) Un otro les valioso cu nos ta siña ta esaki: Ora nos haya nos cu un perdida hopi doloroso, ta bon pa nos busca consuelo cerca otro hende, specialmente esnan cu ta busca refugio cerca Jehova, e Dios di Noemi.—Prov. 17:17.

E Amor Leal Cu Ruth A Demostra

12, 13. Dicon Noemi tabata kier pa Ruth cu Orfa bay bek cerca nan famia, y con e dos mucha muhernan a reacciona na prome instante?

12 Segun cu e tres viudanan tabata cana, Noemi a cuminsa preocupa cu un otro cos. El a pensa riba e dos mucha muhernan cu tabata compañ’e y riba e amor cu nan a demostra na dje y na su yiunan. E no tabata kier pa nan sufri mas. Ruth cu Orfa kier a bandona nan pais pa bay cu ne, pero kico lo e por a haci pa nan na Betlehem?

13 Noemi no por a keda keto mas y a bisa nan: “Bay, bolbe cada un di boso na cas di su mama. Cu SEÑOR trata boso cu cariño mescos cu boso a trata e defuntonan y ami.” Tambe el a expresa e speransa cu Jehova lo a recompensa nan cada un cu un casa y un bida nobo. Despues “el a sunchi nan, y nan a halsa nan bos y a yora.” Ta facil pa mira dicon Ruth cu Orfa tabata asina pega na nan suegra, un muher hopi bondadoso, cu no tabata pensa solamente riba su mes. Pero ningun di dos no kier a bay lag’e: “Siguramente nos lo bolbe cu bo cerca bo pueblo.”—Ruth 1:8-10.

14, 15. (a) Dicon Orfa a bay bek? (b) Con Noemi a purba di convence Ruth pa bay bek cerca su famia?

14 Pero Noemi a insisti. El a splica nan cu e no por a haci hopi cos pa nan na Israel, pasobra e no tabatin un casa pa cuid’e ni yiu homber pa casa cu nan. Ademas, e no tabata kere cu su situacion tabata bay cambia. Hasta el a laga nan sa cuanto duele e tabata sinti cu e no por a cuida nan. Orfa a mira mesora cu Noemi tabatin rason. Na Moab e tabatin su famia y su mama. Eynan tabata su cas. En berdad, esaki tabata parce e mihor opcion. Pues, cu dolor na su curason, el a sunchi su suegra, bis’e ayo y bira bek.—Ruth 1:11-14.

15 Y Ruth awor? E argumentonan di Noemi a convenc’e? Wel, e relato ta bisa: “Ma Ruth a keda ten’e duro.” El a bisa Ruth: “Mira, bo cuña a bay bek cerca su pueblo y su diosnan; bay bek tras di bo cuña.” (Ruth 1:15) E palabranan di Noemi ta laga nos sa un detaye hopi importante: Orfa no solamente a bay bek na su pueblo, sino tambe na “su diosnan.” E no tabatin problema pa sigui adora Kemos y otro diosnan falso. Ruth tambe lo a haci mescos?

16-18. (a) Con Ruth a demostra amor leal? (b) Kico nos por siña for di Ruth tocante amor leal? (Wak tambe e plachinan di e dos muhernan aki.)

16 Pero ya Ruth a tuma su decision. E tabata stima Noemi y e Dios di Noemi masha hopi mes. Riba e caminda solitario ey, el a bisa Noemi: “No keda insisti pa mi bay laga bo, ni kita mi di sigui bo; pasobra unda cu bo bay, lo mi bay, y unda cu bo keda, lo mi keda. Bo pueblo lo ta mi pueblo, y bo Dios, mi Dios. Caminda bo muri, lo mi muri, y eynan lo mi wordo dera. Cu SEÑOR haci asina cu mi, y pio ainda, si cualkier cos otro cu morto trece separacion entre abo y ami.”—Ruth 1:16, 17.

“Bo pueblo lo ta mi pueblo, y bo Dios, mi Dios”

17 E palabranan ey di Ruth ta asina remarcabel cu te awe, un 3.000 aña despues, ainda nan ta zona impresionante. Nan ta resalta un bunita cualidad: amor leal. E amor cu Ruth tabatin tabata asina grandi cu e tabata dispuesto pa compaña Noemi na unda cu e bay. Ta morto so por a separa nan. Ruth tabata cla pa bira parti di e pueblo di Noemi y laga tur cos di Moab atras, hasta e diosnan di Moab. Contrario na Orfa, Ruth por a bisa di curason cu e tabata kier pa Jehova, e Dios di Noemi, ta su Dios tambe. *

18 Pues, nan dos so a sigui cana riba e caminda largo cu a hiba na Betlehem. Segun un calculo, e biahe lo por a dura casi un siman. Pero casi sigur nan a haya consuelo cerca otro pa carga nan tristeza.

19. Con bo ta kere cu nos por imita e amor leal di Ruth den nos famia, entre nos amigonan y den congregacion?

19 Nos ta biba awe den un mundo yen di sufrimento. Manera Bijbel ta bisa, e tempo aki ta “critico, dificil pa trata cu ne”, y nos ta haya nos cu tur tipo di tristeza y perdida. (2 Tim. 3:1) Pues, ta mas importante cu nunca pa cultiva e amor leal cu Ruth a demostra. Esun cu ta desplega e amor aki ta keda leal na e persona of cos cu e ta stima y ta tene na dje sin kier laga los. E tipo di amor aki por tin un influencia hopi positivo den e mundo cruel aki. Amor leal ta indispensabel den matrimonio, den otro relacionnan di famia, den nos amistadnan y den e congregacion cristian. (Lesa 1 Juan 4:7, 8, 20.) Ora nos ta cultiva e tipo di amor aki, nos ta imitando e ehempel sobresaliente di Ruth.

Ruth cu Noemi na Betlehem

20-22. (a) Con Noemi su bida na Moab a afect’e? (b) Ki punto di bista robes Noemi tabatin di su sufrimento? (Wak tambe Santiago 1:13.)

20 Ta facil pa bisa cu bo tin amor leal, pero pa demostra esey ta otro cos. Ruth a demostra cu e tabatin amor leal no solamente pa Noemi, sino tambe pa Jehova, e Dios cu el a scoge pa sirbi. Laga nos wak con.

21 Porfin e dos muhernan a yega Betlehem, situa un 10 kilometer pazuid di Jerusalem. Parce cu Noemi y su famia un tempo tabata basta prominente den e stad chikito ey, pasobra tur hende tabata papia di Noemi su regreso. E muhernan a keda wak e y bisa: “No ta Noemi esey?” Aparentemente el a cambia hopi durante su estadia na Moab; nan por a mira na su cara y postura cu el a pasa hopi trabou y cu e tabata hopi tristo.—Ruth 1:19.

22 Noemi a conta su famia y bisiñanan con duro su bida a bira. Hasta e tabata haya cu nan mester a cambia su nomber, cu a nifica “Placentero” of “Dulsura”, pa Mara, cu a nifica “Marga” of “Amargura.” Pober Noemi! Mescos cu Job, e tambe a kere cu ta Jehova Dios a pon’e sufri.—Ruth 1:20, 21; Job 2:10; 13:24-26.

23. Kico Ruth a cuminsa puntra su mes, y ki areglo e Ley di Moises tabatin pa hende pober? (Wak tambe e nota.)

23 Pocopoco e dos muhernan aki a adapta na e bida di Betlehem. Ruth a cuminsa pensa cua ta e mihor manera pa e cuida su mes y Noemi. El a haya sa cu e Ley cu Jehova a duna su pueblo na Israel tabatin un bunita areglo pa yuda hende pober. Nan tabatin mag di bay den cunucu durante tempo di cosecha y piki loke e cosechadonan a laga atras y tambe loke a crece na rand y den skina di e cunucunan. *Lev. 19:9, 10; Deu. 24:19-21.

24, 25. Kico Ruth a haci ora cu el a yega na cunucu di Boaz, y con e trabou di piki resto di e cosecha tabata bay?

24 Tabata temporada di cosecha di sebada of puspas (probablemente den april segun nos kalender), y Ruth a bay na e cunucunan pa wak cerca ken lo e por a piki loke a resta di e cosecha di puspas. Pa casualidad el a bay na cunucu di un homber rico cu yama Boaz, un doño di tereno y famia di Noemi su casa difunto, Elimelek. Segun e Ley, Ruth tabatin derecho di piki resto di e cosecha, pero toch el a pidi e mucha homber encarga cu e cosechadonan si e mag di hacie. E homber a dun’e permiso, y mesora Ruth a cuminsa traha.—Ruth 1:22–2:3, 7.

25 Segun cu e cosechadonan tabata corta e puspas cu nan machete (traha di piedra di candela), Ruth tabata cana nan tras. E tabata buk abou pa piki loke a cay for di nan of loke nan a laga atras. Despues e tabata mara un boshi di stengel hunto y hiba nan na un luga caminda despues e por a bati nan pa saca e grano. Esey tabata un trabou duro, cu a costa hopi tempo y cu segun ora tabata pasa a bira mas pisa. Pero Ruth a keda traha, y el a stop djis un rato pa seca su frenta y pa come algo den e “cas”, cu probablemente tabata un afdak of algo por estilo caminda e trahadornan por a sosega den sombra.

Ruth tabata dispuesto pa haci trabou humilde y pisa pa por cuida su mes y Noemi

 

26, 27. Ki sorto di persona Boaz tabata, y con el a trata Ruth?

26 Probablemente Ruth no a spera cu un hende lo a ripara cu e t’ey, pero toch esey a sosode. Boaz a mir’e y a puntra e forman ta ken e ta. Ki sorto di persona Boaz tabata? E tabata un homber di gran fe cu a stima Jehova, y e tabata saluda su trahadornan cu e palabranan: ‘Jehova sea cu boso.’ Y e trahadornan—di cua algun a traha pa un dia so of tabata hasta stranhero—tabata contest’e cu e mesun palabranan. Boaz tabata hopi mas grandi cu Ruth y tabata interesa den su bienestar mescos cu un tata.—Ruth 2:4-7.

27 Pesey Boaz a yam’e “mi yiu” y a conseh’e pa sigui bin na su cunucu y keda cerca di su sirbientenan pa evita cu e trahadornan lo a molesti’e. Tambe el a percura pa Ruth haya suficiente cuminda di come durante e pauze di merdia. (Lesa Ruth 2:8, 9, 14.) Pero mas cu tur cos, el a elogi’e y anim’e.

28, 29. (a) Ki reputacion Ruth tabatin? (b) Con abo por busca refugio cerca Jehova mescos cu Ruth?

28 Ruth a puntra Boaz ta con bin e ta haya un bon trato asina siendo cu e ta stranhero. Boaz a contest’e cu el a tende tur loke Ruth a haci pa su suegra, Noemi. Probablemente Noemi a gaba Ruth cerca e muhernan di Betlehem, y esey a yega na horea di Boaz. Tambe Boaz tabata sa cu Ruth a dicidi di sirbi Jehova, pasobra el a bis’e: “Cu [Jehova] recompensa bo obra, y cu bo pago sea completo for di [Jehova], e Dios di Israel, bou di kende su halanan bo a bin busca refugio.”—Ruth 2:12.

29 E palabranan ey lo mester a anima Ruth masha hopi! En berdad el a dicidi di busca refugio bou di hala di Jehova Dios, mescos cu un puyito ta core sconde bou di hala di su mama pa busca proteccion. El a keda contento cu e palabranan trankilisante ey y a gradici Boaz pa nan. Despues el a sigui traha te ora a bira anochi.—Ruth 2:13, 17.

30, 31. Kico nos por siña for di Ruth su manera di traha, su gratitud y amor leal?

30 E manera cu Ruth a demostra su fe ta un excelente ehempel pa nos tur cu awe ta pasa den dificultad economico. E no a sinti cu otronan tabatin un obligacion cu ne pasobra e tabata viuda, pues e tabata agradecido pa tur loke el a haya. E no tabatin berguensa di haci un trabou humilde y pisa pa e por a cuida un ser keri. Ademas, ora Boaz a spiert’e pa evita peliger y mal asociacion, el a acepta y aprecia e bon consehonan ey. Pero mas cu tur cos, e no a perde nunca for di bista ta ken realmente tabata su refugio: su Tata y Protector, Jehova Dios.

31 Si nos demostra amor leal manera Ruth y sigui su ehempel como un persona humilde, trahador y agradecido, nos lo ripara cu nos fe tambe lo inspira otro hende. Pero con Jehova a sigui cuida Ruth cu Noemi? Nos lo analisa esey den e siguiente capitulo.

^ par. 17 Ta bon pa tuma nota cu Ruth no solamente a uza e titulo impersonal “Dios”, mescos cu hopi stranhero lo a haci, sino tambe Dios su nomber personal, Jehova. Segun un comentario di The Interpreter’s Bible: “Di e manera aki e escritor ta duna enfasis na e echo cu e stranhero aki ta un siguidor di e Dios berdadero.”

^ par. 23 Esaki tabata un ley remarcabel, casi sigur hopi diferente for di loke Ruth a conoce na Moab. Den e tempo ey nan tabata trata viuda hopi malo na Medio Oriente. Un buki di consulta ta bisa: “Normalmente, despues cu un muher su casa muri, e tabata depende di su yiu hombernan. Si e no tabatin yiu homber, kisas no a ked’e nada otro cu bende su mes como esclavo, bay den prostitucion of muri.”