Sigui pa e contenido

Sigui pa e index

Elias Hutter y Su Bijbelnan Extraordinario na Hebreo

Elias Hutter y Su Bijbelnan Extraordinario na Hebreo

ABO por lesa e Hebreo di Bijbel? Casi sigur cu no. Kisas nunca bo no a yega di mira un Bijbel Hebreo. Sinembargo, ora bo siña tocante e experto Elias Hutter di siglo 16 y tocante dos edicion di Bijbel na Hebreo cu el a publica, bo por haya mas aprecio pa bo ehemplar di e Scritura Santo.

Elias Hutter a nace na aña 1553 na Görlitz, un pueblito cu ta keda cerca di loke awe ta e frontera entre Alemania cu Polonia y Republica Checo. Hutter a studia idiomanan di Medio Oriente na e Universidad Luterano na Jena. El a bira profesor di Hebreo na Leipzig cu apenas 24 aña. Despues, como un reformista di enseñanza, el a funda un scol na Nuremberg caminda studiantenan por a siña Hebreo, Griego, Latin y Aleman denter di cuater aña. E tempo ey, bo no por a haci esey na niun otro universidad.

“E SPLENDOR DI E EDICION AKI”

Portada di Hutter su Bijbel na Hebreo di 1587

Na aña 1587, Hutter a produci un edicion di loke ta conoci como e Testament Bieu na Hebreo. El a yama e edicion aki Derekh ha-Kodesh, un titulo cu el a saca for di Isaias 35:8 cu ta nifica “E Caminda Grandi di Santidad.” E letternan bunita di e edicion aki a impresiona un lector asina tanto cu el a bisa: “Tur cos den dje ta refleha e splendor di e edicion aki.” Pero loke a haci e Bijbel aki asina special ta e echo cu e tabata un bon herment pa e studiantenan siña Hebreo.

Pa compronde dicon e Bijbel Hebreo di Hutter tabata asina practico, nos mester analisa dos dificultad cu un hende por a haya su mes cu ne ora e tabata lesa Bijbel na Hebreo. Na prome luga, e alfabet ta diferente y desconoci y bo tin cu les’e di drechi pa robes. Y na di dos luga, e prefiho- y sufihonan ta haci e raiz di e palabranan dificil pa reconoce. Por ehempel, wak e palabra Hebreo נפשׁ (na alfabet Romano ta spel e néfesh), cu ta nifica “alma.” Na Ezekiel 18:4, e tin e prefiho ה (ha), cu ta nifica “e”, cu ta forma e palabra הנפשׁ (hanéfesh), of “e alma.” Pa un hende cu no conoce e alfabet Hebreo, הנפשׁ (hanéfesh) por mustra completamente diferente for di e palabra נפשׁ (néfesh).

Pa Hutter yuda su studiantenan, el a haci uzo di un tecnica di imprenta hopi ingenioso: El a print e raiz di cada palabra Hebreo cu letter diki (solido) y e prefiho- y sufihonan el a print cu letter cu rand diki pero paden ta transparente. Cu e sistema simpel aki, a bira mas facil pa e studiantenan reconoce e raiz di e palabra Hebreo, y esaki a yuda nan ora nan tabata siña e idioma. E New World Translation of the Holy Scriptures—With References ta uza un metodo similar den su notanan na pia di pagina. Por lo general, e raiz di e palabra ta skirbi cu letter diki, y e prefiho y sufiho ta skirbi cu letter normal. E partinan cu ta resalta riba e potret ta mustra e letternan cu Hutter a uza na Ezekiel 18:4 den su edicion di Bijbel na Hebreo y e letternan cu e Reference Bible ta uza den e nota na pia di pagina di e mesun texto ey.

UN EDICION DI “E TESTAMENT NOBO” NA HEBREO

Tambe Hutter a imprimi loke ta conoci como e Testament Nobo na 12 idioma. A publica e edicion aki na Nuremberg na 1599, y hopi bes nan ta referi na dje como e Poliglota di Nuremberg. Hutter kier a inclui un traduccion di e Scritura Griego Cristian na Hebreo. Pero el a bisa cu hasta “si e tabata dispuesto pa paga hopi placa” pa un traduccion di e Scritura Griego Cristian na Hebreo, e buskeda lo tabata pornada. * Pues el a dicidi cu e mes lo traduci e Testament Nobo di Griego pa Hebreo. Hutter a pone tur otro proyecto un banda, y den apenas un aña, el a caba henter su proyecto.

Con bon Hutter su traduccion di e Scritura Griego Cristian na Hebreo tabata? Tuma nota cu na 1891, Franz Delitzsch, un experto den Hebreo, a skirbi: “Su traduccion Hebreo ta demostra cu e tabatin un bon comprondemento di e idioma no mucho conoci entre e cristiannan y ainda ta bale la pena consult’e pasobra hopi caminda el a scoge e palabranan corecto.”

SU TRABOU TIN INFLUENCIA AINDA

Hutter no a bira rico cu su trabou di traduccion y su edicion no a bende bon. Sinembargo, su trabou a laga un stempel historico atras. Por ehempel, na 1661, William Robertson a revisa y bolbe imprimi Hutter su Testament Nobo na Hebreo, y na 1798, Richard Caddick tambe a haci mescos. Ora Hutter a traduci for di e idioma Griego original, el a traduci e titulonan Kýrios (Señor) y Theós (Dios) como “Jehova” (יהוה, JHVH) caminda e texto ta un cita for di e Scritura Hebreo of caminda el a sinti cu e texto ta referi na Jehova. Esaki ta un punto interesante pasobra hopi traduccion di e Testament Nobo no ta uza Dios su nomber, pero Hutter su traduccion si ta haci esey, mustrando asina cu e nomber di Dios mester t’ey den e Scritura Griego Cristian.

E siguiente biaha cu bo mira Dios su nomber, Jehova, den e Scritura Griego Cristian, corda riba e trabou di Elias Hutter y su Bijbelnan extraordinario na Hebreo.

^ par. 9 Claro cu tabatin mas experto cu a traduci e Testament Nobo na Hebreo. Dos di nan tabata Simon Atoumanos, rond di aña 1360, y e otro tabata Oswald Schreckenfuchs, rond di aña 1565. Nan traduccion nunca no a ser publica y awor nan a bay perdi.