Bai na kontenido

Bai na kontenido

Kapítulo i Versíkulo​—⁠Ken A Pone Nan den Beibel?

Kapítulo i Versíkulo​—⁠Ken A Pone Nan den Beibel?

IMAGINÁ bo ku bo ta un kristian ku tabata biba den promé siglo. Bo kongregashon a kaba di haña un karta di apòstel Pablo. Ora nan ta lesa e karta, bo ta ripará ku hopi biaha Pablo ta sita for di “e skrituranan santu,” esta, e Skritura Hebreo. (2 Timoteo 3:15) I bo ta bisa den bo mes: ‘Mi tin gana di wak e teksto for di kua Pablo ta sita e palabranan ei.’ Pero esei lo no tabata fásil. Dikon nò?

NO TABATIN KAPÍTULO NI VERSÍKULO

Kòrda kon e manuskritonan di “e skrituranan santu” tabata den tempu di Pablo. Na bo man drechi abou, tin un parti di e buki di Isaías saká for di e Ròlnan di Laman Morto. Kiko bo ta mira? Teksto sin ningun signo di puntuashon! I no tin kapítulo ni versíkulo manera nos ta usa awendia.

E eskritornan di Beibel no a dividí e mensahe den kapítulo ni den versíkulo. Nan a djis skirbi henter e mensahe ku Dios a duna nan pa e lektornan por a haña e mensahe kompleto i no djis algun porshon. No ta esei bo tambe ke ora bo risibí un karta importante di un ser kerí? Sí, p’esei bo ta lesa e karta kompleto, no djis partinan di dje.

No opstante, e echo ku no tabatin kapítulo ni versíkulo tabata un problema. E úniko manera ku Pablo por a referí na su sitanan tabata ku ekspreshonnan manera “manera ta pará skirbí” òf “manera Isaías a bisa di antemano.” (Romanonan 3:10; 9:29) P’esei, a ménos ku bo tabata konosé “e skrituranan santu” bon, lo tabata difísil pa haña e sitanan ei.

Ademas, e “skrituranan santu” ei no tabata konsistí solamente di ún mensahe di Dios. Pa fin di promé siglo, nan tabata un kolekshon di 66 buki! Ta p’esei mayoria di hende ku ta lesa Beibel awe ta kontentu ku Beibel ta dividí den kapítulo i versíkulo. Asina ta mas fásil pa nan haña informashon spesífiko den Beibel, manera por ehèmpel e numeroso sitanan den Pablo su kartanan.

Awor, kisas bo ta puntra: ‘Ta ken a pone kapítulo i versíkulo den Beibel?’

KEN A PONE E KAPÍTULONAN?

Hende ta duna mérito pa e kapítulonan den Beibel na e klero ingles ku yama Stephen Langton, kende despues a bira arsobispu di Canterbury. El a hasi esaki na komienso di siglo 13 despues di Kristu, tempu ku e tabata maestro na Universidat di Paris na Fransia.

Promé ku Langton, diferente eksperto riba tereno di Beibel a eksperimentá ku diferente manera pa parti Beibel den sekshonnan mas chikitu òf kapítulo. Nan tabata ke hasi esei prinsipalmente pa yuda hende haña pasashinan di Beibel mas fásil. Bo por imaginá kuantu mas fásil lo ta pa haña un pasashi di Beibel si bo mester a buska den solamente ún kapítulo i no den henter un buki, manera por ehèmpel e buki di Isaías ku tin 66 kapítulo.

Pero tur esaki a krea un problema. Ta asina ku ekspertonan riba tereno di Beibel a bini ku hopi sistema pa parti Beibel den kapítulo; no opstante, e sistemanan akí no tabata meskos. Por ehèmpel, segun un di nan, e Evangelio di Marko tabatin kasi 50 kapítulo, i no e 16 kapítulonan ku nos tin awe. Den tempu di Langton tabatin studiante di hopi pais na Paris, i nan tur a bini ku Beibel di nan pais. Sinembargo, tabata difísil pa e maestro- i studiantenan splika otro na kua parti di e manuskritonan nan tabata referí pasobra e maneranan ku a parti e diferente manuskritonan den kapítulo no tabata meskos.

Pues Langton a bini ku un manera nobo pa parti Beibel den kapítulo. Segun The Book—A History of the Bible, e ekspertonan riba tereno di Beibel i e lektornan a gusta e sistema akí i esaki a plama lihé rònt Europa. Sí, ta e sistema di Langton nos ta haña den mayoria di Beibel awe.

KEN A AÑADÍ E VERSÍKULONAN?

Un 300 aña despues, meimei di siglo 16, e famoso eksperto franses riba tereno di imprenta, Robert Estienne, a hasi buskamentu di pasashi den Beibel mas fásil ainda. Su meta tabata pa animá hende pa studia Beibel. El a mira e balor di un solo sistema pa numerá tantu e kapítulonan komo e versíkulonan.

Pero no ta Estienne a bini ku e idea pa parti pasashinan di Beibel den versíkulo. Tabatin otronan ku a hasi esei kaba. Por ehèmpel, siglonan promé, algun kopista hudiu a parti henter e Beibel Hebreo, òf Tèstamènt Bieu, den versíkulo ma no den kapítulo. Pero, meskos ku tabata e kaso ora di parti Beibel den kapítulo, no tabatin un solo sistema pa parti pasashinan di Beibel den versíkulo.

Estienne a parti e Skritura Griego Kristian, òf Tèstamènt Nobo, den versíkulonan numerá i a kombiná esakinan ku loke tabatin kaba den e Beibel Hebreo. Na aña 1553, el a publiká e promé Beibel kompleto (un edishon na franses) ku básikamente e mesun kapítulo- i versíkulonan ku mayoria di Beibel tin awe. Algun hende a kritiká e sistema akí pasobra segun nan, e versíkulonan a kibra e pasashinan di Beibel i ta laga Beibel parse un seri di deklarashon separá. Pero apesar di esei, mayoria di imprenta a kuminsá usa e sistema akí.

UN YUDANSA PA STUDIANTENAN DI BEIBEL

Aunke partimentu di Beibel den kapítulo i versíkulo por parse algu masha simpel, ta komo si fuera kada versíkulo den Beibel ta haña ún adrès. Ta bèrdat ku e sistema di parti Beibel den kapítulo i versíkulo no ta inspirá pa Dios i ku tin biaha e ta kibra e pasashinan di Beibel na lugánan straño. Pero debí na e sistema akí ta mas fásil pa nos haña sita- i versíkulonan ku nos ta haña interesante i ku nos ke resaltá òf kompartí ku otro hende. Ta manera ora nos marka ekspreshon- òf frasenan ku nos ke kòrda den un dokumento òf buki.

Pero maske e echo ku Beibel ta dividí den kapítulo i versíkulo ta útil, semper nos tin ku tene na mente ku ta importante pa komprondé e mensahe di Dios den su totalidat. P’esei, kria e kustumber di lesa konteksto en bes di lesa un versíkulo riba su so. E kustumber ei lo yuda bo sigui familiarisá bo mes ku tur “e skrituranan santu ku por hasi bo sabí pa salbashon.”—2 Timoteo 3:15.