Pierwszy List do Koryntian: Tytuły najwyraźniej nie były częścią oryginalnego tekstu Biblii. Ze starożytnych manuskryptów wynika, że dodano je później, zapewne po to, żeby łatwiej było rozróżnić poszczególne księgi. Papirusowy kodeks znany jako P⁴⁶ potwierdza, że kopiści nadawali księgom biblijnym tytuły. Jest to najwcześniejszy dostępny zbiór dziewięciu listów Pawła, przez wielu badaczy datowany na mniej więcej 200 r. n.e. Pierwszy natchniony list Pawła do Koryntian rozpoczyna się tytułem Pros Korínthious A („Do Koryntian 1”) (zob. Multimedia, „Pierwszy list Pawła do Koryntian”). Tytuł ten zawierają też inne wczesne manuskrypty, takie jak Kodeks watykański i Kodeks synajski z IV w. n.e. Pojawia się on tam zarówno na początku, jak i na końcu listu.

List do Efezjan: Tytuły najwyraźniej nie były częścią oryginalnego tekstu Biblii. Ze starożytnych manuskryptów wynika, że dodano je później, zapewne po to, żeby łatwiej było rozróżnić poszczególne księgi (zob. komentarz do 1Ko, Tytuł i Multimedia, „List Pawła do Efezjan”).

powołany na apostoła: Zob. komentarz do Rz 1:1.

świętych: Zob. komentarz do Rz 1:7.

w Efezie: Słowa te pojawiają się w wiarygodnych starożytnych manuskryptach i wczesnych przekładach, choć nie zawierają ich wszystkie starożytne greckie manuskrypty. Ci, którzy nie uważają tych słów za część oryginalnego tekstu, sugerują, że Paweł wysłał ten list do zboru w Laodycei (Kol 4:16). Jednak nie ma żadnego manuskryptu, który zawierałby wyrażenie „do [lub „w”] Laodycei” albo wspominałby o jakimkolwiek innym mieście niż Efez. Nawet wczesne greckie manuskrypty, które pomijają w tym wersecie słowa „w Efezie”, tytułują ten list „Do Efezjan”. Co więcej, pisarze wczesnochrześcijańscy też uznawali go za list do Efezjan.

Efezie: W czasach biblijnych Efez był bogatym i ważnym ośrodkiem handlu i kultu religijnego, położonym na zach. wybrzeżu Azji Mniejszej, naprzeciw wyspy Samos. Była to stolica rzymskiej prowincji Azja (zob. Słowniczek pojęć; Dodatek B13 i Multimedia, „Teatr i inne ważne miejsca w Efezie”).

wiernych uczniów Chrystusa Jezusa: Lub „wiernych żyjących w jedności z Chrystusem Jezusem”. Dosł. „wiernych w Chrystusie Jezusie”. Użyte tu greckie sformułowanie wskazuje na bliskie relacje, zgodę i jedność. W Liście do Efezjan Paweł kilkanaście razy wspomina, że chrześcijanie namaszczeni duchem pozostają w jedności z Chrystusem Jezusem. W ten sposób podkreśla jego ważną rolę w utrzymywaniu jedności (zob. np. Ef 1:4, 11; 2:13, 21).

Niech (...) okazują wam niezasłużoną życzliwość i udzielają pokoju: Zob. komentarz do Rz 1:7.

w niebiosach: Paweł mówi tu o chrześcijanach namaszczonych duchem, że już otrzymali „wszelkie duchowe błogosławieństwa w niebiosach”, chociaż jeszcze żyli na ziemi. Z kontekstu wynika, że Bóg ‛ustanowił ich dziedzicami’, którzy razem z Jego Synem otrzymają niebiańskie dziedzictwo, i dał im ‛gwarancję tego dziedzictwa’ (Ef 1:11, 13, 14). Kiedy zostali powołani do tych specjalnych zadań, w pewnym sensie już zajęli wywyższoną pozycję — Bóg ich niejako wskrzesił, „ożywił”, mimo że nie zakończyli jeszcze swojego życia na ziemi (Ef 1:18-20; 2:4-7).

założeniem świata: Zob. komentarz do Łk 11:50.

z nim w jedności: Chodzi o jedność z Chrystusem (Ef 1:3; zob. komentarz do Ef 1:1).

Bo z góry postanowił: W tekście greckim możliwe jest też połączenie tego sformułowania z myślą o miłości, o której mowa w poprzednim wersecie. W takiej sytuacji zdanie brzmiałoby: „Bo przejawiając miłość, z góry postanowił”.

z góry postanowił, że (...) usynowi nas: Jehowa z góry postanowił, że niektórzy chrześcijanie zostaną przez Niego usynowieni, żeby panować razem z Jezusem w niebie. Z góry wyznaczył ich do tego jako grupę, a nie jako poszczególne osoby. Było to częścią Jego zamierzenia, które ogłosił krótko po grzechu Adama — w proroctwie zapisanym w Rdz 3:15 (Gal 3:16, 29; zob. komentarz do Rz 8:28).

usynowi nas: Zob. komentarze do Rz 8:15; Gal 4:5.

dzięki jego krwi: Chodzi o krew Jezusa Chrystusa. Chociaż w niektórych przekładach użyto tu słowa „śmierć”, to dosłowne tłumaczenie „krew” jest zgodne z biblijną nauką o przebłagalnej wartości krwi (zob. Słowniczek pojęć, „Przebłaganie”). W Dniu Przebłagania składano na ofiarę określone zwierzęta. Następnie arcykapłan brał trochę ich krwi do Miejsca Najświętszego w przybytku lub świątyni i przedstawiał ją Bogu (Kpł 16:2-19). W Liście do Hebrajczyków Paweł wyjaśnił, że właśnie Jezus spełnił to, czego cieniem był Dzień Przebłagania (Heb 9:11-14, 24, 28; 10:11-14). Tak jak arcykapłan wnosił krew ofiar do Miejsca Najświętszego, tak Jezus przedstawił Bogu wartość swojej krwi w niebie.

wyzwolenia na podstawie okupu: Zob. komentarze do Mt 20:28; Rz 3:24 i Słowniczek pojęć, „Okup”.

stosownie do bogactwa niezasłużonej życzliwości Boga: Efez był zamożnym miastem, ale Paweł podkreśla, że prawdziwe bogactwo ma związek z niezasłużoną życzliwością Boga (Ef 1:18; 2:7; 3:8). W Liście do Efezjan terminu tłumaczonego na „niezasłużona życzliwość” używa 12 razy. O tym ujmującym przymiocie wspominał również wcześniej, na spotkaniu ze starszymi z Efezu (Dz 20:17, 24, 32; zob. komentarz do Dz 13:43 i Słowniczek pojęć, „Niezasłużona życzliwość”).

świętą tajemnicę związaną z Jego wolą: Wyrażenie „święta tajemnica” występuje w Liście do Efezjan kilka razy. Ogólnie rzecz biorąc, „święta tajemnica” Jehowy koncentruje się na Jezusie Chrystusie (Kol 2:2; 4:3). Ale jej aspektów jest wiele. Obejmują one: tożsamość Jezusa jako obiecanego potomstwa, czyli Mesjasza, i jego rolę w zamierzeniu Bożym (Rdz 3:15); mesjańskie Królestwo Boże, czyli niebiański rząd (Mt 13:11; Mk 4:11); zbór namaszczonych duchem chrześcijan, którego głową jest Chrystus (Ef 5:32; Kol 1:18; Obj 1:20); rolę tych namaszczonych chrześcijan jako współwładców Jezusa w Królestwie Bożym (Łk 22:29, 30); wybór chrześcijan namaszczonych duchem zarówno spośród Żydów, jak i ludzi z innych narodów (Rz 11:25; Ef 3:3-6; Kol 1:26, 27) (zob. komentarze do Mt 13:11; 1Ko 2:7).

ustanowić system zarządzania: Lub „ustanowić system kierowania sprawami”. Użyte tu greckie słowo oikonomía dosłownie znaczy „zarządzanie domem”. Odnosi się nie do konkretnego rządu, ale do kierowania sprawami. Takie zrozumienie harmonizuje ze sposobem użycia tego terminu w Ef 3:9 (por. Łk 16:2 oraz Ef 3:2, przyp. i Kol 1:25, przyp., gdzie ten termin oddano jako „obowiązki szafarza”, czyli zarządcy). Wspomniany tu „system zarządzania” nie jest więc tym samym co mesjańskie Królestwo Boże. Jest to raczej sposób, w jaki Jehowa postanowił kierować sprawami w swoim „domu” — w swojej wszechświatowej rodzinie. Dzięki temu systemowi zarządzania Bóg zbierze razem władców niebiańskiego Królestwa i zrealizuje swoje zamierzenie co do zjednoczenia wszystkich Jego inteligentnych stworzeń. W rezultacie „za sprawą Chrystusa” wszyscy będą żyć w pokoju i jedności z Bogiem.

zebrać wszystko razem za sprawą Chrystusa: Boży „system zarządzania” obejmuje dwa etapy. Pierwszy to zebranie tego, co w niebiosach, czyli osób mających panować z Chrystusem w niebie (Rz 8:16, 17; Ef 1:11; 1Pt 1:4). Ten etap rozpoczął się w dniu Pięćdziesiątnicy 33 r. n.e. (Dz 2:1-4). Drugi etap to zebranie tego, co na ziemi, czyli tych, którzy będą żyć w ziemskim raju pod panowaniem niebiańskiego rządu (Jn 10:16; Obj 7:9, 10; 21:3, 4).

z góry (...) wyznaczył: Zob. komentarz do Ef 1:5.

zostaliście opieczętowani: W czasach biblijnych pieczęci używano niczym podpisu przy poświadczaniu prawa własności lub autentyczności czegoś bądź przy zawieraniu umowy. Chrześcijan namaszczonych duchem Bóg ‛za sprawą Chrystusa’ symbolicznie opieczętowuje duchem świętym na znak, że stają się Jego własnością i że mają widoki na życie w niebie (zob. komentarz do 2Ko 1:22).

który: Zaimek „który” odnosi się tu do wspomnianego w poprzednim wersecie ducha świętego (po gr. rodz. nijaki), czyli czynnej siły Bożej. W niektórych greckich manuskryptach występuje w tym miejscu zaimek rodzaju męskiego, ale w wielu innych pojawia się zaimek rodzaju nijakiego (por. Grecko-polski Nowy Testament, Vocatio, przyp.). Użycie tu greckiego zaimka w rodzaju nijakim harmonizuje z tym, co o duchu Bożym mówią inne wersety biblijne. Niektórzy bibliści sugerują, że późniejsi kopiści zaczęli używać zaimka w rodzaju męskim, by zasugerować, że duch święty jest osobą (zob. komentarze do Mt 28:19; Jn 14:17).

gwarancją: Lub „zadatkiem”. Paweł używa tu terminu prawniczego arrabòn, który odnosi się do płaconego z góry zadatku, czyli częściowej zapłaty. W Chrześcijańskich Pismach Greckich występuje on trzy razy — za każdym razem w kontekście namaszczenia chrześcijan „obiecanym duchem świętym”, czyli czynną siłą Boga (Ef 1:13, 14; 2Ko 1:22; 5:5). To szczególne działanie ducha świętego stanowi ‛gwarancję ich dziedzictwa’ — sprawia, że namaszczeni chrześcijanie są pewni swojej nadziei. Przypomina swego rodzaju zadatek. A w pełni ich nadzieja urzeczywistni się wtedy, gdy otrzymają niezniszczalne ciała niebiańskie (2Ko 5:1-5).

naszego dziedzictwa: Chodzi o niebiańskie dziedzictwo, które otrzymują chrześcijanie namaszczeni świętym duchem Bożym, będącym „gwarancją” tego dziedzictwa (1Pt 1:4, 5). Obejmuje ono coś więcej niż życie w niebie. Chrześcijanie ci, nazwani „tym, co w niebiosach”, mają zostać ‛zebrani za sprawą Chrystusa’, żeby stać się jego „współdziedzicami” i „dziedzicami Boga” (Ef 1:10; Rz 8:16, 17). Grecki czasownik tłumaczony na „odziedziczyć” w swoim podstawowym znaczeniu odnosi się do spadkobiercy, który ma prawo coś otrzymać, często z racji pokrewieństwa — np. do syna otrzymującego dziedzictwo od ojca (Gal 4:30). Jednak tutaj, tak jak w większości miejsc w Chrześcijańskich Pismach Greckich, termin ten został użyty w szerszym znaczeniu — w odniesieniu do daru od Boga (Mt 19:29; 1Ko 6:9).

własnością Boga: Dosł. „własnością”. Chodzi o zbór chrześcijan namaszczonych duchem (Dz 20:28). W 1Pt 2:9 nazwano ich „ludem stanowiącym szczególną własność”.

ducha (...) zrozumienia tego, co wam wyjawia: Dosł. „ducha (...) objawienia” (zob. komentarz do Rz 16:25).

oczy waszego serca: Wyrażenie to odnosi się do symbolicznego wzroku, do zdolności rozumienia spraw duchowych (Iz 44:18; Jer 5:21; Eze 12:2, 3; Mt 13:13-16). Paweł mówi chrześcijanom namaszczonym duchem, że Bóg oświecił ich, ‛żeby wiedzieli, do jakiej nadziei ich powołał’. Dzięki takiej duchowej wnikliwości mają pewność, że czeka ich wspaniała nagroda. Jej gwarancją jest wskrzeszenie Jezusa, którego Bóg dokonał swoją wielką mocą.

tym systemie rzeczy: Lub „tej epoce”. Użyty tu grecki wyraz aiòn w tym kontekście odnosi się do istniejącego niesprawiedliwego systemu (Gal 1:4 i komentarz). Paweł wskazuje, że jest też przyszły system rzeczy (lub epoka), w którym będzie panował rząd podległy władzy Chrystusa (zob. Słowniczek pojęć, „System rzeczy”).