JAN CHRZCICIEL głosił „chrzest jako symbol skruchy”. Również Jezus polecił swym naśladowcom czynić uczniów i chrzcić ich (Marka 1:4; Mateusza 28:19).

Biblia wskazuje, że chrześcijański chrzest polega na całkowitym zanurzeniu w wodzie. Jak napisano w książce Jesus and His World (Jezus i jego świat), „podobne obrzędy były i są znane w wielu religiach, pod każdą szerokością geograficzną i w każdym kręgu kulturowym”. Zdaniem autorów tej publikacji „korzenie chrześcijańskiego chrztu (...) można odnaleźć w judaizmie”. Czy istotnie tak jest?

Żydowskie baseny do rytualnych kąpieli

Archeolodzy prowadzący wykopaliska w pobliżu Wzgórza Świątynnego w Jerozolimie odkryli prawie 100 rytualnych basenów z I wieku p.n.e. i I wieku n.e. Pewna znaleziona w synagodze inskrypcja pochodząca z II lub III wieku n.e. informuje, że takie baseny były przygotowane dla „gości, którzy ich potrzebowali”. Na inne natrafiono w części Jerozolimy zamieszkiwanej przez bogaczy i rodziny kapłańskie; w zasadzie każdy dom miał swój własny rytualny basen.

Baseny te były prostokątnymi zbiornikami wykutymi w skale lub wykopanymi w ziemi i wyłożonymi cegłami bądź kamieniami. Dodatkowo uszczelniano je tynkiem. Większość miała wymiary 180 na 270 centymetrów. Rurami dostarczano tam deszczówkę. Woda miała co najmniej 120 centymetrów głębokości, wystarczyło więc kucnąć, żeby się całkowicie zanurzyć. Stopnie prowadzące do zbiornika czasami przedzielała nieduża przegroda. Uważa się, że człowiek nieczysty, który chciał się obmyć, wchodził do wody jedną stroną schodków,  a wychodził drugą stroną, żeby uniknąć ponownego skalania się.

Żydzi korzystali z takich basenów, by dbać o czystość ceremonialną. Z czym się to wiązało?

Wymogi Prawa i tradycji

Prawo Mojżeszowe podkreślało, że lud Boży musi być czysty zarówno w sensie duchowym, jak i fizycznym. Ponieważ Izraelici mogli się stać nieczyści z wielu powodów, byli zobowiązani oczyszczać się poprzez obmywanie ciała i pranie odzieży (Kapłańska 11:28; 14:1-9; 15:1-31; Powtórzonego Prawa 23:10, 11).

Jehowa Bóg jest absolutnie czysty i święty. Dlatego kapłani i inni Lewici przed zbliżeniem się do ołtarza musieli pod groźbą śmierci obmywać swe ręce i nogi (Wyjścia 30:17-21).

Uczeni są zdania, że do I wieku n.e. żydowscy przywódcy religijni rozciągnęli przepisy dotyczące Lewitów na cały naród. Zarówno esseńczycy, jak i faryzeusze często praktykowali rytualne kąpiele. W pewnym opracowaniu poświęconym czasom Jezusa czytamy: „Od Żyda wymagano ceremonialnej czystości przed wejściem na Wzgórze Świątynne, przed złożeniem ofiary, przed skorzystaniem z dobrodziejstw ofiary złożonej przez kapłana i w innych podobnych sytuacjach”. Teksty talmudyczne informują, że w czasie kąpieli należało się całkowicie zanurzyć.

Jezus zganił faryzeuszy za przywiązywanie zbyt wielkiej wagi do rytualnego oczyszczania się. Najwyraźniej praktykowali oni „rozmaite chrzty”, również „chrzty kielichów i dzbanów, i naczyń miedzianych”. Jezus powiedział, że faryzeusze zastąpili przykazania Boże tradycjami (Hebrajczyków 9:10; Marka 7:1-9; Kapłańska 11:32, 33; Łukasza 11:38-42). Żaden przepis Prawa Mojżeszowego nie nakładał na ludzi obowiązku całkowitego zanurzania ciała.

Czy więc praktykowane przez Żydów ceremonialne kąpiele można uznać za pierwowzór chrześcijańskiego chrztu? Bynajmniej!

Rytualne kąpiele a chrześcijański chrzest

Żydzi przestrzegający rytuałów obmywali samych siebie. Zupełnie inaczej wyglądał chrzest, którego udzielał Jan. Na różnicę wskazuje już sam jego przydomek: Chrzciciel. Żydowscy przywódcy religijni posłali nawet do niego delegację z pytaniem: „Dlaczego (...) chrzcisz?” (Jana 1:25).

Prawo Mojżeszowe wymagało, by Izraelita oczyszczał się za każdym razem, gdy stawał się nieczysty. Zupełnie inaczej było z chrztem Janowym oraz chrztem, jaki przyjmowali późniejsi chrześcijanie. Chrzest Janowy oznaczał skruchę i porzucenie poprzedniego stylu życia. A chrzest naśladowców Chrystusa symbolizował oddanie się Bogu. Był to krok jednorazowy.

Ceremonialne kąpiele praktykowane w domach żydowskich kapłanów i w publicznych basenach nieopodal Wzgórza Świątynnego tylko pozornie przypominały chrześcijański chrzest. Ich znaczenie było zupełnie odmienne. W pewnym słowniku zauważono: „Badacze są zgodni co do tego, że Jan [Chrzciciel] nie przejął ani nie zaadaptował żadnego chrztu ze swojego otoczenia”, czyli z judaizmu (The Anchor Bible Dictionary). To samo można powiedzieć o chrzcie udzielanym w zborze chrześcijańskim.

Chrzest naśladowców Chrystusa to „prośba do Boga o dobre sumienie” (1 Piotra 3:21). Stanowi z ich strony wyraz całkowitego oddania się Jehowie na pełnienie dla Niego służby w charakterze uczniów Jego Syna. Całkowite zanurzenie w wodzie jest stosownym symbolem takiego oddania. Pogrążenie się w wodzie wyobraża śmierć w stosunku do poprzedniego stylu życia, a wynurzenie — powstanie do życia zgodnego z wolą Bożą.

Ci, którzy oddają się Jehowie i zostają ochrzczeni, otrzymują od Niego w darze czyste sumienie. Apostoł Piotr mógł więc pod natchnieniem napisać swym współwyznawcom: „[Chrzest] teraz i was wybawia”. Nie mogły tego zapewnić żadne żydowskie kąpiele rytualne.