CHAYJINA yachachiykunaqa, kunallanraq novelasniqta, peliculasniqta ima rikhurimuchkan. Chantapis wakin libros, periódicos imaqa, iskay kaq, kimsa kaq siglomanta wakin qillqakuna Jesuspa kawsayninmanta imachus Bibliapi mana qillqakusqanta sutʼinchasqanta ninku. Chay qillqakuna nisqan, ¿chiqachu? ¿Imaynatá yachasunman Jesuspa kawsayninmanta Biblia chiqatapuni parlasqanta?

Kay tapuykunaman kutichinapaq ñawpaqtaqa, tawa Evangeliosta pikunachus, maykʼaqchus qillqasqankuta, chantá chay tawa Evangelios Bibliap wak librosninwan khuska churakunanpaq, pichus kamachisqanta qhawarisunchik.  Chantá Diospa mana yuyaychasqan libros imastachus yachachisqan, Bibliap yachachiykunasninwan imaspichus mana kikinchu kasqanta qhawarillasunchiktaq. *

Wakin yachayniyuq runasqa, Mateo Evangelio, Jesús wañupusqanmanta pusaq watanman, 41 watapi qillqakusqanta ninku, wakinkunataq astawan qhipaman qillqakusqanta ninku. Chaywanpis, yaqha tukuy yachayniyuq runas, Griegopi Qillqasqas ñawpaq siglop tukukuyninpi qillqakuyta tukukusqanta ninku.

Ñawpa siglop tukukuyninpiqa, Jesús kawsasqanta, wañupusqanta, kawsarimusqanta ima rikuqkuna kawsachkallarqankuraq. Paykunaqa, tawa Evangeliospi Jesuspa kawsayninmanta qillqakusqan chiqachus manachus kasqanta sutʼinchayta atinkuman karqa. Chaymanta parlaspa juk yachayniyuq runa Frederick F. Bruce sutiyuq nin: “Jesuspa apostolesninqa, mana iskaychakuspa runasman Jesusmanta willarqanku, imaraykuchus chay tiempopi tukuypis Jesusta riqsirqanku. Apostolesqa mana nillarqankuchu, ‘Ñuqayku chaykunata rikurqayku’, nispa manaqa nillarqankutaq: ‘Chaytaqa allinta yachankichik imaraykuchus qamkuna ukhupi ruwakurqa’, nispa (Hch 2:22)”.

¿Pikunataq Griegopi Qillqasqasta qillqarqanku? Jesuspa wakin apostolesnin, wakin discipulosnin ima. Yaqha tukuyninku, Santiagojina, Judasjina ichá Marcosjina ima, 33 watapi Pentecostés pʼunchaypi cristiana qutuchakuy jatarichisqa kachkaqta rikurqanku. Apóstol Pablopis wakin librosta qillqallarqataq. Tukuyninku Diospa Llaqtanta Kamachiqkunawan nisunman apostoleswan, ancianoswan ima khuska llamkʼarqanku (Hechos 15:2, 6, 12-14, 22; Gálatas 2:7-10).

Jesusqa, tukuy laya runasta yachachisqasninman tukuchimunankupaq discipulosninta kamachirqa (Mateo 28:19, 20). Chantapis nillarqataq: “Pichus qankunata uyarejqa noqata uyariwan”, nispa (Lucas 10:16). Astawanpis, chay kamachiyta juntʼanankupaq Jehová espíritu santonwan paykunata yanapananta nirqa. Chayrayku ñawpa cristianosqa, apostolespa chayri paykunata yanapaq cristianospa qillqasqankuta, Diospa yuyaychasqan qillqakunatajina japʼikurqanku, imaraykuchus chay qillqaqkunaqa, Diospa espiritunwan juntʼa kachkasqankuta rikuchirqanku.

Griegopi Qillqasqasta qillqaqkunapis, paykunapura qillqasqankuta Diospa yuyaychasqantajina qhawarqanku. Sutʼincharinapaq apóstol Pedroqa, apóstol Pablop cartasninta “Diosmanta Qhelqasqata[jina]” qhawarqa (2 Pedro 3:15, 16). Apóstol Pablotaq, Diospa espiritun, apostoleswan, wak profetaswan ima kachkasqanta nirqa (Efesios 3:5).

Kay rikusqanchikmanjina Evangeliospi qillqakusqanqa, Diospa yuyaychasqan kasqanta nisunman manataq juk cuentollachu kasqanta, imaraykuchus qillqaqkunaqa Diospa yuyaychasqanmanjina chantá rikuqkuna willasqankumanjina qillqarqanku.

Wakin yachayniyuq runasqa, Jesús wañupusqanmanta astawan qhipamanraq kamachiq Constantino, Griegopi Qillqasqas Bibliap wak librosninwan khuska churakunanpaq, iglesiasta kamachiqkunata kamachisqanta ninku. Chaywanpis chayqa mana chiqachu.

Sutʼincharinapaq; católica religionmanta juk yachachiqqa Oskar Skarsaune sutiyuq sutʼinchan: “Ima qillqakunachus Musuq Testamentop wak librosninwan khuska churakunanta, ima qillqakunataqchus mana churakunanta mana iglesiasta kamachiqkunachu kamachirqanku, nitaq mayqin sacerdotepis. [...] Astawanqa ñawpa siglomanta apostolespa chayri paykunata yanapaq wakin cristianospa qillqasqasninkutaqa, runas, Diospa yuyaychasqan qillqakunatajina qhawarqanku. Chaymanta astawan qhipamanraq wakin cartas, ‘evangelios’ ima qillqakusqanqa, mana Musuq Testamentoman  churakurqachu. [...] Musuq Testamento tukuchasqaña kasqanmanta astawan qhipamanraq Constantino kamachiyta qallarirqa, iglesiantataq jatarichirqa. Ñawpa cristianos Musuq Testamentota wakichipuwarqanchik, manataq Constantinop iglesianchu”.

Griegopi Qillqasqasta ukhunchaq Ken Berding sutiyuq, nin: “Mana Iglesiapi kamachiqkunachu akllarqanku ima qillqakunachus Bibliap wak librosninwan khuska churakunanta, astawanqa ima librostachus ñawpa cristianos Diospa yuyaychasqantajina japʼikusqankullata Bibliap wak librosnintajina qhawarqanku”.

Chaywanpis, ¿yuyayninkumanjinallachu ñawpa cristianos ima libroschus Diospa yuyaychasqan kasqanta nirqanku? Bibliaqa, chaymanta astawan sutʼinchawanchik.

Biblia nisqanmanjina cristiana qutuchakuy jatarichisqa kachkaptin, Diosqa, espiritunniqta wakin cristianosman atiyta qurqa (1 Corintios 12:4). Jinamanta ñawpa cristianosqa, ima qillqakunachus Diospa yuyaychasqan kasqanta reparayta atirqanku. Chayrayku kunan tiempopi cristianosqa, Bibliap tukuynin librosninta Diospa yuyaychasqantajina qhawanchik.

Chiqamanta nisunman ñawpa cristianosqa, espíritu santop yanapayninwan, Griegopi Qillqasqasta Diospa yuyaychasqan wak libroswan khuska churasqankuta. Iskay kaq siglopi wakin qillqaqkunaqa, Bibliap tukuy librosnin Diospa yuyaychasqan kasqantapuni nirqanku. Chaywanpis mana paykunachu nirqanku ima libroschus Bibliapi kananta, manaqa, espíritu santop yanapayninwan ñawpa cristianos ima librostachus Bibliap wak librosninwan khuska churasqallankuta, Bibliap wak librosnintajina qhawarqanku.

Unay tiempomanta wakin qillqakunapis, Griegopi Qillqasqas Diospa yuyaychasqan kasqanta rikuchinku. Sutʼincharinapaq, kunan tiempopi Griegopi Qillqasqasmanta phichqa waranqamanta astawan unay qillqakuna tiyan, griego simipi qillqasqa, wakin qillqasqa iskay kaq chayri kimsa kaq siglomantapacha kanku. Kay qillqakunallamanta achkha copiasta ruwaq kanku tukuy runaspata tiyapunanpaq, manataq jinachu karqa Diospa mana yuyaychasqan qillqaswanqa.

Chantapis, Griegopi Qillqasqas Diospa yuyaychasqanpuni kasqanta nisunman, imaraykuchus yachachiykunasninqa, Bibliap wak librosninpi rikhuriq “cheqa yachachiy[kunawan]” mana churanakunchu (2 Timoteo 1:13). Griegopi Qillqasqaspi yachachikusqanqa, Jehová Diosta munakunankupaq, yupaychanankupaq, chantá lantismanta, layqiriyusmanta ima waqaychakunankupaq runasta yanapan. Chantapis runap kawsayninmanta parlasqanqa, chiqapuni jinallataq tukuynin profeciasninpis.  Astawanpis, runa masinkuta munakunankupaq runasta yanapallantaq. Tukuy chaykunaqa Griegopi Qillqasqaspi rikukun. ¿Kikillantataqchu Diospa mana yuyaychasqan librosmanta nisunman?

Diospa mana yuyaychasqan librosqa, Bibliap librosninwan mana kikinchu. Sutʼincharinapaq; Diospa mana yuyaychasqan librosqa, iskay kaq siglopi qillqakurqa. Chantapis Jesusmanta, ñawpa cristianosmanta ima imastachus yachachisqan, Bibliap yachachiykunasninwan churanakun.

Astawan sutʼincharinapaq, Tomaspa qillqasqan Evangelioqa, janaqpacha Reinoman yaykuyta atinanpaq Mariata juk qhariman tukuchinanta Jesús nisqanta nin. Chantá wak runa, Tomás sutiyuq, Señor Jesús wawallaraq kachkasqanmanta sutichasqa libronpi, Jesús wasu wawa kasqanta, munasqanraykulla juk wawata wañuchisqanta ima nin. Pablop ruwasqasnin, chantá Pedrop ruwasqasnin nisqa librostaq, casarasqa kaspapis qhariwarmijina puñuykuy may jatun jucha kasqanta yachachin, astawanpis Jesuspa apostolesnin qusasninkumanta tʼaqanakunankupaq warmista tanqaq kasqankuta yachachillantaq. Judas Evangeliopitaq, discipulosnin mikhunamanta Diosman graciasta quchkaptinku, Jesús paykunamanta asikusqanta nin. Tukuy kay yachachiykunaqa Bibliap yachachiykunasninwan churanakun (Marcos 14:22; 1 Corintios 7:3-5; Gálatas 3:28; Hebreos 7:26).

Diospa mana yuyaychasqan librosqa, Jehová saqra Dios kasqanta niqkunap yuyasqankumanjina qillqakurqa. Kay librostaq wañusqas kawsarimunankuta yachachiy mana chiqachu kasqanta, Jallpʼapi tukuy ima rikukuqta saqra kasqanta, Kuraq Supay qhariwarmi kawsayta, qhariwarmijina puñuykuyta ima qallarichisqanta yachachin.

Diospa mana yuyaychasqan achkha librosqa, Jesuspa wakin discipulospa sutisninkupi qillqasqa kachkasqanta nikun. Jina kaptin, ¿pitaq kay librosta Bibliap wak librosninmanta tʼaqarqa? Chaymanta allinta yachaq Montague R. James sutiyuq nin: “Mana pipis kay librosta Musuq Testamentomanta tʼaqarqachu. Astawanqa yachachiykunasnin Bibliap yachachiykunasninwan churanakusqanrayku kay librosllataq, mana Diospa yuyaychasqanchu kasqanta rikuchin”.

Bibliaqa, llulla yachachiykunata yachachiqkuna rikhurimunankumanta, wakin cristianosta chʼawkiyanankumanta achkha kutita willarqa. Astawanpis ñawpa siglopi wakin cristianos mana chiqa kaqmanjina yachachiyta munachkarqankuña, chaywanpis apostolesqa mana saqirqankuchu (Hechos 20:30; 2 Tesalonicenses 2:3, 6, 7; 1 Timoteo 4:1-3; 2 Pedro 2:1; 1 Juan 2:18, 19; 4:1-3). Chayrayku, apóstoles wañupusqankumantawan wakin cristianos llulla yachachiykunata yachachiyta qallarisqankuqa, mana tʼukunapaqchu.

Unay tiempomanta wakin qillqas, yachayniyuq runaspaq, historiadorespaq ima may valorniyuq kasqanqa, entiendenapaqjinalla. Chaywanpis, wakin yachayniyuq runas, imaymana revistasmanta llulla yachachiykuna qillqasqata kʼutuytawan, allinta waqaychasqankupi tʼukuriy. ¿Tiempo pasasqanmanjina chay llulla yachachiykuna chiqa yachachiykunamanchu tukunman? Chay waqaychasqa qillqasqasta 1.700 watanmanraq urqhuptinkupis, llulla yachachiykunallapuni kanqa, ¿icharí?

Jinallatataq nisunman, Jesuswan María Magdalenawan casarakusqanku yachachiymanta, wak llulla yachachiykunamantawan. Kunan tiempopi Biblia kapuwaptinchik, Diospa mana yuyaychasqan librospi astawan atienekunanchik, ¿allinchu kanman? Diosqa, imatachus Churinmanta yachayta necesitasqanchikta, Bibliapi qillqachirqa. Mana ni mayqin libropis Bibliajina Jesusmanta chiqa yachachiwasunmanchu.