¿Imakunatan yachasunman Jesuspa mamitanmanta?

Yaqapaschá imaymana sasachakuykunapi tarikushanki manataq imayna allichaytapas atishankichu. Otaq pisi qolqeyoq kashanki. Yaqapaschá sinchi llakisqa manchasqa ima kashanki mana munashaspa llaqtaykimanta huk llaqtaman risqaykirayku. Otaq llakisqa kashanki familiaykimanta pipas wañupusqanrayku.

JESUSPA mamitan Mariapas chhaynapin tarikuran, chhaynaña kaqtinpas payqa manan pisiparanchu, chaymi allin ejemplo ñoqanchispaq.

Yaqa llapa runakunan Mariamantaqa yachanku. Paytan Diosqa akllaran huk hatun kamachita hunt’ananpaq. Kunan tiempopiqa askha runakunan payta hatunchanku. Iglesia Católica nisqa religionmanta kaqkunapas hatunchanapaq hinan Mariataqa qhawarinku; iñiypi, Dios sonqo kaypi, runamasi munakuypi ancha allin ejemplota hina. Chaymantapas ninkun: “Paynintan Diosmanqa chayasunman”, nispa.

Chhaynaqa, ¿imaynatan Jesuspa mamitanta qhawarinanchis? ¿Imaynatan Dios payta qhawarin?

Diosmi paytaqa akllaran

Israel llaqtapi Judá ayllumantan Mariaqa karan, papanpa sutinmi karan Helí. ¿Imatan Biblia ñawpaqta willawanchis Mariamanta? Imaynatachus Dios payta akllasqanmantan. Diosmi huk angelta kachamuran Mariata khaynata ninanpaq: “¡Diospa ancha saminchasqan warmi, napaykuykin! Señor Diosmi qanwan kashan”, nispa. Paytaq ichaqa angelpa rimapayasqanmanta admirakuran, “sonqonpitaq tapukurqan: ¿Imataq chay rimaykuyri? nispa”. Chaypin angelqa willaran Diospa wawanta onqokunanpaq akllasqa kasqanta, chay wawatan payqa uywanan karan (Lucas 1:26-33).

Sasachá chay angelpa nisqanta hunt’ayqa karan, yaqapaschá sonqollanpi payqa tapukunman karan: “¿Pillapas kunan creewanqachu santo espirituq atiyninwan onqoq kasqayta? ¿Imaniwanqan kunan parlaqmasiy José? Runakunapas imaniwanqakun, p’enqaytachá qhawawanqaku”, nispa (Deuteronomio 22:20-24). Chhaynaña kaqtinpas payqa mana iskayaspan kasukuran angelpa nisqanta.

Arí, Mariaqa tukuy sonqowanmi Diosman hap’ipakuran, payqa yacharanmi Dios yanapananta chaymi angelta niran: “Señor Diospa warmi kamachinmi kani, nisqaykiman hina Diosqa ñoqawan ruwachun”, nispa. Payqa ancha allinpaqmi Diospa munaynin hunt’ayta qhawariran,  chaymi mana manchakuranchu Diosrayku imapiña tarikuytapas (Lucas 1:38).

Chaymantañan Mariaqa Joseman willaran onqoq kasqanta, chaymi Joseqa manaña paywan casarakuyta munasqañachu. Bibliaqa manan willanchu hayk’a tiempochus chhayna llakipi tarikusqankuta. Ichaqa Jehová Diosmi angelninwan Joseman mosqoypi willachiran María imaynapichus onqoq kasqanmanta. Chaymi Joseqa Mariata wasinman aparan casarakunanpaq (Mateo 1:19-24).

Qonqaylla sasachakuykunapi tarikun

Yachasqanchis hina onqoq warmikunaqa ñawpaqmantapachan preparakunku wawankuta onqokunankupaq, astawanmi phiwi kaqtinqa chayta ruwanku, chaytachá Mariapas ruwaran. Onqokunanpaq pisillaña kashaqtinmi ichaqa Roma rey César Augusto qonqaylla kamachikuran sapanka runa maypichus nacesqan llaqtaman rispa chaypi qelqachikunanpaq. Chaymi Mariaqa qosanwan kuska riran Belén llaqtata, yaqapaschá riranku asnopi. Chaymantapas tiyasqanku llaqtamanta Belén llaqtakamaqa karun kasharan (150 kilómetros). Belén llaqtaman chayaspataq maskharanku alojakunapaq wasita María chaypi onqokunanpaq; ichaqa ñan hunt’aña kashasqaku, chaymi uywa kanchallamanña haykuranku. Uywa kanchapi onqokuspaqa manchasqa p’enqasqa imachá Mariaqa kasharan.

Chhaynapi tarikuspaqa Mariaqa mañakuranpunichá Jehová Diospa yanapayninta, manachá iskayaranpaschu payta wawantawan Jehová Dios cuidanantaqa. Onqokapusqan qhepallamanmi chayman chayaranku oveja michiqkuna, paykunatan angelkuna nisqaku: “Kunanmi Davidpa llaqtanpi huk Qespichiq nacepusunkichis, payqa Criston, payqa Señormi”, nispa. Chaykunatan michiqkuna willakuranku, Mariataqmi “chaykunata yuyaymanaspa sonqonpi allintapuni hap’irqan”. Chaykunapi yuyaymanaspachá Mariaqa kallpachakuran (Lucas 2:11, 16-19).

¿Imatan chay yachachiwasunman? Llapanchispas tarikusunmanmi ima sasachakuykunapipas. Arí, Bibliaq nisqan hina “sapankan imaynapipas rikuku[sunman]” (Eclesiastés 9:11). ¿Imatan ruwasunman ima sasachakuypipas tarikuspa? Phiñakushanamantaqa otaq Diosta tumpashanamantaqa, María hinan astawan Jehová Diosman hap’ipakunanchis. Chaymantapas estudiananchismi Bibliata chaypitaq yuyaymanananchis, chhaynapin kallpachasqa kasun ima pruebatapas aguantanapaq.

Wakchan karan, huk llaqtamantaq ayqekun

Mariaqa imaymana sasachakuykunapin tarikuran, pisi qolqeyoqmi karan, chaymantapas mana munashaspan huk llaqtaman ayqekunan karan. Kunan tiempopipas askha runakunan chhaynapi tarikunku. Kay pachapi llapa kawsaqkunamanta kuskansi iskay dolarwan hinalla  (otaq soqta soleswan hinalla) kawsanku sapa p’unchay. Wakin nacionkuna qhapaqña kanku chaypas chay nacionkunapi wakin runakunaqa ñak’aytan qolqenkuta aypachikunku. Paykunapaqqa sinchi sasan qolqeta tariy, familianpaq p’acha rantipuy wasita ruwapuy ima.

Mateo, Marcos, Lucas, Juan iman qelqaranku evangelio nisqakunata, chay qelqasqankupin reparanchis Mariawan Josewan wakcha kasqankuta. Paykunaq nisqanman hina, Jesuspa nacesqan tawa chunka p’unchay kashaqtinsi Mariawan Josewan Diospa wasinman risqaku ofrendata haywanankupaq. ¿Imatan haywaranku? Diospa kamachisqanman hinaqa borregotan haywananku karan, wakchakunallan ichaqa “iskay kullkuta otaq iskay malqo urpitapas” haywananku karan, wakchakunapaq kamachikuyman hinallan paykunaqa haywaranku (Lucas 2:22-24). * Chaymi rikuchiwanchis yaqapas wakcha kasqankuta. Chhaynaña kaqtinkupas sumaqtan wawankunata uywaranku. Chaymi rikuchiwallanchistaq Diosmanta allin yachaqkuna kasqankuta (Deuteronomio 6:6, 7).

Marian ichaqa hukmanta sasachakuypi tarikullarantaq, ¿imarayku? Diosyá angelninwan Joseta kamachisqa Egipto llaqtaman familiantin ayqenankupaq (Mateo 2:13-15). Chaywanqa iskay kutitañan Mariaqa tiyasqan llaqtata saqesharan, kay kutipin ichaqa huk nacionmanraq rinan karan. Egiptopiqa karanmi askha judiokuna, paykunaq qayllallanpipaschá Mariaqa qosanwan tiyaranku. Chhaynaña kaqtinpas mana munashaspa huk nacionman riyqa sasapunin; arí, llakikunapaqmi. ¿Qanpas huk llaqtapichu tiyashanki wawaykikunarayku otaq imamantapas ayqekusqaykirayku? Chhayna kaqtinqa yachankichá María imayna sientekusqanta.

Allintan ruwanankunata hunt’aran

Evangelio nisqa librokunapiqa pisillatan willan Mariamanta. Chhaynaña kaqtinpas willanmi Josewan wawakunayoq kasqankuta, yaqapaschá soqtamanta masraq kankuman karan ¿Imaynapin chayta yachanchis? Biblian chaytaqa willan.

Mateo 1:25 textoq nisqan hina Joseqa “manan Mariataqa llamiykurqan[chu], phiwi qhari wawanta wachakunankama”. Chaywanmi Joseqa rikuchiran Mariata wiksanpi kaq wawatawan respetasqanta. Chay textoq nisqan hina, phiwi qhari wawanta ‘wachakunankamallan’ Mariataqa mana llamiykuranchu; chay qhepamanmi ichaqa llapa casarasqa warmi qhari hina paykunapas kuska puñukuranku. Chhaynapin askha wawayoq kapuranku, paykunan karan Santiago, José, Simón, Judas ima; ususinkunapas karanmi, yaqapaschá iskaymanta masraq (Mateo 13:55,56). Jesuspa wayqenkunaqa manan santo espirituq atiyninwanchu naceranku, aswanmi José paykunata churiyaran Mariapi. *

Chaymantapas Mariaqa anchatan kallpachakuran Diosman astawan k’askakunanpaq. Manaña Pascua fiestaman rinankupaq warmikunata kamachikuranchu chaypas, payqa sapa watanmi qosanwan kuska riran Jerusalén llaqtata (Lucas 2:41). Chayman rinapaqqa karuraqmi karan, (300 kilómetro hinaraq). Huch’uy wawakunawanña riranku  chaypas, anchatachá llapankupas kusikuranku chayman rispaqa.

Kunan tiempopipas askha warmikunan María hina kallpachakushanku familiankupi ruwanankunata allinta hunt’anankupaq. Chhaynapin paykunaqa rikuchinku pacienciakuq, aguantaq, huch’uyaykukuq ima kasqankuta. ¡Ima munaymi chayqa! Anchatachá Mariaq ejemplonqa paykunata yanapanqa Dios serviyninkuta ima ruwaymantapas aswan allinpaq qhawarinankupaq. Chaymantapas María hinan paykunaqa qosankuwan wawankunawan ima Diosta servinku, chhaynapitaq familiankupi astawan hukllachanakunku.

Huk kutinmi María Josewan wawankunawan ima Jerusalenmanta kutimushaspa reparakuranku Jesús mana paykunawanchu kasqanta, chaypiqa ñan 12 watanpiña Jesusqa kasharan. Chaypiqa maytachá Mariaqa llakikuran, kinsa p’unchaymantañan Jesustaqa tariranku Diospa wasinpi. Chaypin Jesusqa paykunata niran: “¿Manachu yacharqankichis Yayaypa ruwanankunapi kanayta?” nispa. ¿Imatan María ruwaran chayta niqtin? “Tukuy chaykunatan sonqollanpi waqaycharqan”, chaypin rikullanchistaq allin iñiq warmi kasqanta. Evangelio nisqa librokunata qelqaqkunamanpas yaqapaschá pay willaran chaykunamanta qelqanankupaq (Lucas 2:41-52).

Qosanpa wañupusqan

Jesuspa chinkakusqan qhepamanqa manañan Bibliaqa imatapas Josemanta willanñachu. Chayraykun wakin runakuna ninku:  “Joseqa wañupunman karan manaraq Jesús predicayta qallarishaqtinmi”, nispa. * Imaynaña karan chaypas manan yachanchischu chay chhayna kasqanta; ichaqa allintan yachanchis Jesús wañupushaqtin María viudaña kasqanta. ¿Imaynapin chayta yachanchis? Jesusmi manaraq wañupushaspa apóstol Juanta valekuran mamanta uywapunanpaq (Juan 19:26, 27). José kawsashanmanraq karan chayqa, manachá Juanta valekunmanchu karan.

Yachasqanchis hina, Mariawan Josewanqa imaymanatan pasaranku. Angelkunawanmi rimaranku, huk millay kamachikuq runamantan ayqekuranku, askha kutitan astakuranku huk llaqtakunaman, askha wawakunayoqtaq karankupas. Chaymantapas maytachá ch’isinkuna rimaranku Jesusmanta, imayna kananmanta, imayna uywashasqankumanta ima. Qonqayllan ichaqa María sapallan rikukuran qosan wañukapuqtin.

Kunan tiempopipas runakunaqa anchatapunin llakikunku qosanku otaq señoranku wañupuqtin sapallanku rikukusqankumanta. ¿Iman paykunata yanapanman? María hinan allin iñiq kananku, manataq iskayanankuchu wañusqakunaq kawsarimpunanmanta (Juan 5:28, 29). * Mariaqa chaykunawanña kallpachakuran chaypas, manan sasachakuyninkunaqa tukuranchu. Kay tiempopi askha warmikuna hinan payqa sapallan wawankunata uywanan karan.

Josepa wañusqan qhepamanqa Jesuschá paypa rantinta llank’aran familianta uywananpaq. Wayqenkunapas wiñasqankuman hinachá yanapakuranku llank’aypi. Chaymantañan Jesusqa “kinsa chunka watayoq hina” kashaqtin wasinmanta ripuran predicayta qallarinanpaq (Lucas 3:23). Tayta mamakunaqa kusikunkutaq llakikunkutaqmi wawanku kurakña kaspanku wasinkumanta ripuqtinku. Askha watataq wawankuta munakuywan uywaranku chayqa, llakikunkun manaña paykunawanchu kasqanrayku. Kusikunkuña  wawanku wiñasqanmanta chaypas, maytan munanku ladollankupi kanankuta. Chay tayta mamakunaqa allintachá entiendenku Jesús wasinmanta lloqsipuqtin María imayna sientekusqanta.

Wawankuna mana Jesuspi iñinkuchu

Bibliaq nisqan hina, askhaña Jesuspi iñiyta qallariranku chaypas, “wawqenkuna[qa] manan paypiqa iñirqankuchu” (Juan 7:5). Mariaqa maytachá chaywan llakikuran. Manapaschá hayk’aqpas wawankuna chhayna kanankupaq piensaranpaschu. Mariaqa willaranpunichá paykunaman Jesús “Diospa Churin” kasqanta (Lucas 1:35). Chhaynaña kaqtinpas Santiago, José, Simón, Judaspas Jesustaqa kurakninkuta hinallachá qhawariranku. Rikusqanchis hina, Mariaq familianpiqa manan llapankuchu pay hina Diosta serviranku.

¿Imatan María ruwaran? ¿Phiñakuspachu niran: “Kaykunaqa manañan cambiankumanchu”, nispa? Manapunin. Yachasunchis huk kutipi ima ruwasqanmanta. Huk kutinmi Jesús Galilea llaqtapi kashaspa haykuran huk wasita chaypi mikhuq, chaymanmi askha runakuna hamuranku imachus rimasqanta uyarinankupaq. Chaymanmi hamullarantaq mamitanpas wayqenkunawan ima. ¿Imaraykun María chayman pusaran Jesuspa wayqenkunata? Yaqapaschá pusanman karan Jesuspa yachachisqanta uyarispa paykunapas Jesuspi creenankupaq (Mateo 12:46, 47).

Kunan tiempopipas askha cristianokunan María hina kallpachakunku Jesuspa qhepallanta purinankupaq, familiankun ichaqa mana chaytachu ruwanku. ¿Chaywanchu pisipananku paykuna? Manan. María hinan kallpachakushanallanku familiankuta yanapanankupaq. Wakinqa unay watakunan chayta ruwaranku familianku cambiananpaq. Manaña familiankuna cambianmanchu chaypas, paykunata yanapanankupaq kallpachakusqankutaqa allintan Diosqa qhawarin (1 Pedro 3:1, 2).

Mana aguantay llakipi rikukun

Kunan yachasunchis María mana aguantay atiy ñak’ariypi tarikusqanmanta. ¿Iman chhaynata ñak’arichinman karan? Payqa rikuranyá ancha munakusqan wawanta imaymanakuna ruwasqankuta. Jesustan cheqnikuranku,  maqaranku, soq’aranku, wañuchiranku ima. Runakunaq nisqanman hinaqa, wawaq wañusqansi imamantapas astawan sonqota nanachinman. Mariaq chaykuna pasananqa willasqañan kasharan, arí, paytan nisqaku: “Llakikuymi espada hina t’urpuspa sonqoykita nanachinqa”, nispa (Lucas 2:34, 35).

Chhayna ñak’ariypiña tarikuran chaypas, Mariaqa manan pisiparanchu Dios serviyninpi. Aswanmi Jesuspa qatikuqninkunawan kuska huñukushallaran. ¿Imatan ruwaq karanku huñukusqankupi? Bibliaq nisqan hina, “huk sonqolla Diosmanta mañakunankupaq[mi] huñukuqku”. Ichaqa familianmantaqa manan payllachu chaypi huñukuran, aswanmi wawankunapiwan ima kasharanku. Chay tiempopaqqa ñan Jesuspi iñiqña karanku. ¡Maytachá chaywanqa Mariaqa kusikuran! (Hechos 1:14.) *

Qhawasqanchis hina, Mariaqa allintan wawankunata uywaran, qosantapas allintan yanaparan. Payqa Diospa munayninta ruwaspan kawsaran. Imaymana pruebakunapiña tarikuspapas payqa aguantaranmi chaykunata. Tukuy sonqowan Diosta servisqanraykun imaymana bendicionkunata chaskiran. Chayrayku, ima sasachakuypiña tarikuqtinchispas, kallpachakunanchismi pay hina aguantananchispaq (Hebreos 10:36).

Ichaqa, ¿allinchu kanman Mariata diosta hina qhawariy? ¿Allinchu kanman payta hatunchay?

[Uranpi willakuy]

[Epígrafe de la página 27]

 ¿Karanchu Jesuspa wayqenkuna panankunapas?

Arí, karanmi. Evangelio nisqa librokunaqa sut’itan chaymanta willan, chhaynaña kaqtinpas wakin religionkunapi yachachiqkunaqa manan chaytachu ninku (Mateo 12:46, 47; 13:54-56; Marcos 6:3). Paykunaq nisqanman hinaqa, Jesusllas Mariaq wawanqa kasqa. Bibliamanta allin yachaq runakunan ichaqa mana creenkuchu chay runakunaq nisqanta, ¿imarayku? Paykunaq nisqanman hinaqa, chay religionpi yachachiqkunaqa Iglesia Católica nisqapi paqarichisqanku yachachikuymansi sayapakunku, chay Iglesian yachachin: ‘Mariaqa virgenllan karan’, nispa. Chaymantapas chay yachachisqankuta allinta estudiakuqtinqa sut’itas rikukun mana cheqaqchu kasqanta.

Religionpi yachachiqkunaq nisqanman hinaqa, manaraq Mariata reqsishaspaqa Joseqa huk warmiyoqsi kanman karan, paypa wawankunatas Biblia ninman: ‘Jesuspa wayqenkunan’, nispa. ¿Cheqaqchu chay nisqanku kanman? Manan. Chhayna kanman karan chayqa, manachá Jesusqa phiwi wawachu kanman karan, nitaq David hina reychu kanman karan (2 Samuel 7:12, 13).

Chaymantapas chay yachachiqkunaqa nillankutaqmi: “Jesuspa primonkunan karan”, nispa. Chay nisqankupas manan cheqaqchu, ¿imarayku? Bibliapiqa hukniraytan qelqakun “primo” ninanpaqqa; “wayqe” ninapaqtaq huknirayta. Chaychá Frank Gaebelein nisqa sutiyoq Bibliamanta allin yachaq runa niran: “Chay runakunaq yachachisqanqa manan cheqaqchu”, nispa. Chaymantan nillantaq: “Bibliapi Jesuspa wayqenkuna nispaqa nishan manan huk runakunamantachu, aswanmi Mariaq onqokusqan Jesuspa wayqenkunamantapuni”, nispa.

[Epígrafe de la página 28]

 Mana manchakuspan religionninta cambiaran

Mariaq tayta mamankunaqa judío religionmantan karanku, paypas chay religionmantan karan. Chaymantapas sinagoga nisqa wasikunapin Diosta yupaychaqku, Jerusalén llaqtapi Diospa wasinmanpas riqkun. Chaymantañan allinta yacharan imachus Diospa munaynin kasqanta, chhaynapin repararan religionninpi costumbrekuna manaña Diospa sonqonpaq hinañachu kasqanta. Chaymantapas Jesusqa manaraq wañushaspan judío religionpi umalliqkunata niran: “Wasiykichismi purunyapunqa [wikch’upusqa kanqa]”, nispa (Mateo 23:38). Chay umalliqkunan wawan Jesustapas wañuchiranku. Chaymi Diosqa manaña allintachu qhawariran Mariaq ñawpa religionninta (Gálatas 2:15, 16).

Kay pachapi cristianokuna qallarishaqtinqa yaqachá Mariaqa phisqa chunka watanpi kasharan. ¿Imatan pay ruwaran? ¿Cambianmanchu karan religionninta? Arí, cambiaranmi. Payqa manan niranchu: “Huch’uychaymantapachan kay religionpi kashani chaychu cambiayman religionniyta”, nispa. Nitaq niranpaschu: “Payañan kani, manan cambiaymanñachu”, nispa. Payqa yacharanmi Diosqa manaña Judío religionwanñachu kasqanta, aswanpas wawanpa rikhurichisqan religionwanña kasqanta, chaymi payqa mana manchakuspa cambiaran religionninta.

[26 paginapi dibujo]

Egiptomanmi ayqekuranku

[29 paginapi dibujo]

Wawanta wañuchisqankuta rikuyqa mana aguantaymi karan